timidi resistunt: maxuma vi certatur. Interea Catilina cum expeditis in prima acie versari," laborantibus succurrere, integros pro sauciis accersere, omnia providere, multum ipse. pugnare, saepe hostem ferire. Strenui militis et boni imperatoris officia simul exsequebatur. Petreius, ubi videt Catili- 5 nam, contra ac ratus erat, magna vib tendere, *cohortem praetoriam in medios hostes inducit, eosque perturbatos atque 'alios alibi resistentes interfecit: deinde utrimque ex lateribus ceteros aggreditur. Manlius et Faesulanus 'in primis pugnantes cadunt. Catilina postquam fusas copias seque 10 cum paucis relictum videt, memor generis atque pristinae suae dignitatis, in confertissumos hostes incurrit, ibique pugnans confoditur. b a LXI. Sed, confecto praelio, tum vero cerneres, quanta audacia quantaque vis animi fuisset in exercitu Catilinae. 15 Nam fere quem quisque vivus pugnando locumb ceperat, eum, amissa anima, corpore tegebat. Pauci autem, quos medios cohors praetoria disjecerat, paullo diversius, sed omnes tamen adversis volneribus conciderant. Catilina vero longe a suis inter hostium cadavera repertus est, paullum 20 3etiam spirans, ferociamque animi, quam habuerat vivus, in voltu retinens. Postremo ex omni copia, neque in praelio neque in fuga quisquam civis ingenuus captus est: ita cuncti suae hostiumque vitae juxta pepercerant. Neque tamen exercitus populi Romani laetam aut incruentam victoriam adep- 25 tus erat; nam 'strenuissumus quisque aut occiderat in praelio, aut graviter volneratus discesserat. Multi autem, qui de castris visundi aut spoliandi gratia processerant, volventes hostilia cadavera, amicum alii, parse hospitem aut cognatum reperiebant: fuere item, qui inimicos suos cognoscerent. Ita 30 varie per omnem exercitum laetitia, moeror, luctus atque gaudia agitabantur. M. TULLII CICERONIS IN L. CATILINAM ORATIO PRIMA HABITA IN SENATU. I. 1. 'Quousque tandem abutere, Catilina, patientia" nostra? quamdiu etiam furor *iste tuus nos eludet? quem ad finem 'sese effraenata jactabit audacia? Nihilne te nocturnum praesidium Palatii, nihil 10urbis vigiliae, nihil "timor populi, 5 nihil concursus bonorum omnium, nihil hic munitissimus habendi senatus locus, nihil 13horum oraa vultusque moverunt? Patere tua consilia non sentis? 15 Constrictam jam omnium horum conscientia teneri conjurationem tuam non vides? Quid proxima, quid superiore, nocte egeris, ubi fueris," 1017quos convocaveris, 18quid consilii ceperis, quem nostrumi ignorare arbitraris? g 2. O tempora! O mores! Senatus haec intelligit, consul videt; hic tamen vivit! Vivit? 19Immo vero etiam in senatum venit: fit publici consilii particeps: notat et designat 15 oculis ad caedem unumquemque nostrum. Nos autem, fortes "viri, satisfacere rei publicae videmur, si istius furorem ac tela vitemus.k H.-I. and oculus. 1e 419, I. — 450. -562; 563. Dist. bet. facies, os, vultus, V. Sall. XV. n. 9. Dist. bet. non and nonne in direct questions. V. n. 14.426. - 525; 480. — 396, 2, 3) & (3). — 1 446, 3. h 245, I. 207, R. 25. 27 Ad mortem te, Catilina, duci jussu consulis jampridem Soportebat': in te conferri pestem, quam tu in nos 26[jamdiu] machinaris. 3. An vero vir amplissimus, P. Scipio, 28pontifex maximus, Ti. Gracchum, mediocriter labefactantem statum rei publicae, privatus interfecit: Catilinam, orbem 5 terrae caede atque incendiis vastare cupientem, nos consules perferemus? Nam illa nimis antiqua praetereo, quod C. Servilius Ahala Sp. Melium, novis rebus studentem, manu sua occidit. Fuit, fuit ista quondam in hac re publica virtus, ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam 10 Habemus senatus consulacerbissimum hostem coërcerent." tum in te, Catilina, vehemens et grave: non deest rei publicae "consilium, neque auctoritas hujus ordinis: nos, nos, dico aperte, consules desumus. II. 4. Decrevit quondam senatus, ut 1L. Opimius consul 15 videret,* ne quid res publica detrimenti caperet." Nox nulla intercessit interfectus est propter quasdam 'seditionum suspiciones C. Gracchus clarissimo 'patre, avo, majoribus: occisus est cum liberis M. Fulvius consularis. Simili senatus consulto, C. Mario et L. Valerio consulibus est permissa 20 res publica. 'Num unum diem postea L. Saturninum tribunum plebis, et C. Servilium praetorem mors ac rei publicaes poena remorata esth? At nosi vicesimum jam diem patimur hebescere aciem horum auctoritatis. Habemus enim hujuscemodi senatus consultum, verum inclusum in tabulis, tamquam 25 in vagina reconditum ; quo ex senatus consulto confestim te interfectum esse, Catilina, convenit. Vivis; et vivis non ad deponendam, sed ad confirmandam audaciam. Cupio, H.-I. Dist. bet. necesse est, oportet, opus est, and debeo. V. Caes. I. 4, n. 4. 467, 2.-489, I.; 494. b -395. II. 489, I.; 492. Dist. bet. damnum, detrimentum, and jactura. V. n. 2.428. 385. — 346, II. 1, 3).—378. — 395. — 463, 3. 562; 565 & 1. 446. — 551, II. & 1. — A. & S.-I. V. R. H. - 145, I. 2. -262.°211. II. 262.212, R. 3. V. R. H. — 211, R. 6, & R. 8, (2). —d 223, R. 2. — 198, 11, R. (b).—236. — § 211.· 1, (b). —J 273, 4, (a). — 275, II. h 209, R. 12, (2). —1 209, R. 10Patres Conscripti, "me1 esse clementem; cupio in tantis rei publicae periculis me1 non dissolutum videri; sed jam me ipse inertiae nequitiaeque condemno. 13 5. Castra sunt in Italia contra populum Romanum 11⁄2n 5 Etruriae faucibus collocata: crescit in dies singulos hostium numerus; eorum autem 18 castrorum imperatorem ducemque hostium intra moenia 1atque adeo in senatu videmus intestinam aliquam quotidie perniciem rei publicae molientem. Si te jam, Catilina, comprehendi, si interfici, jussero; credo, 10 erit verendum mihi, nes non hoc potius omnes boni serius a me, quam quisquam crudelius factum esse 16dicat. Verum ego hoc, quod jampridem factum esse oportuit, "certa de causa, nondum adducor, ut faciam. Tum denique interficiere, quum jam nemo tam improbus, tam perditus, tam 18tui" simi15 lis inveniri poterit, qui id non jure factum esse fateatur." 6. Quamdiu quisquam erit, qui te defendere audeat, vives; et vives ita, ut vivis, multis meis et firmis praesidiis obsessus, ne commovere te contra rem publicam possis. Multorum te etiam oculi et aures non sentientem, sicut adhuc fecerunt, 20 speculabuntur atque custodient. III. Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes," si neque nox tenebris obscurare coetus 'nefarios, nec 2privata domus parietibus continere voces conjurationis [tuae] potest? si 'illustrantur, si erumpunt omnia? Muta jam istam 25 mentem; mihi crede: obliviscere caedis atque incendio H. II. 1545.- 452 & 1.-410, II. & 1. - Dist. bet. quotidie and in singulos dies. V. Caes. I. 16, n. 2.-P587, III. 2 & 4. - Dist. bet. audeo, conor, and molior. V. Caes. II. 8, n. 3.- - 508. Explain quisquam as here used. V. t 457.391, 2, 4, (2). — n. 19. III. 501, I. 500. 14 - 492, 4, 1).— b Dist. bet. scelestus, sceleratus, nefarius, impius, and ne fandus. V. n. 1. — Dist. bet. murus, moenia, and paries. V. Caes. I. 8, n. _d406, II. A. & S.-II. 1271, R. 4. 207, R. 28, (a). 217. -P 198, 9, R. (a).- V. R. H. V. R. H. 207, R. 31. 222, R. 2, (b). V. R. H.264, 1, (a). —▾ V. R. H. III. 264, 7.-V. R. H. — V. R. H.-4216. 10 h rum. Teneris undique : luce sunt clariora nobis tua consilia omnia; quae jam mecum licet recognoscas. 7. 'Meministine me ante diem XII. Kalendas Novembres, dicere1 in senatu, fore in armis certo die, qui 1odies futurus esset "ante diem VI. Kalendas Novembres, C. Manlium, audaciae 5 satellitem atque administrum tuae? Num me fefellit, Catilina, non modo res tanta, tam atrox tamque incredibilis, verum, id quod multo magis est admirandum, dies? Dixi ego idem' in senatu, caedem te optimatium contulisse in ante diem V. Kalendas Novembres, tum quum multi principes 10 civitatis Romam non tam 15sui conservandi quam tuorum consiliorum reprimendorum causa profugerunt. Num infitiari potes te 16illo ipso die meis praesidiis, mea diligentia circumclusum commovere te contra rem publicam non potuisse, quum tu "discessu" ceterorum nostra tamen, qui remansissemus,° 15 caede te contentum esse dicebas? 8. 19Quid? quum te "Praeneste "Kalendis ipsis Novembribus occupaturum nocturno impetu esse confideres, sensistine illam coloniam meo jussu meis praesidiis, custodiis, vigiliis esse munitam? Nihil agis, nihil moliris, nihil cogitas, quod 20 non ego non modo audiam, sed etiam videam" planeque sentiam." IV. Recognosce tandem mecum 'noctem illam superiorem: jam intelliges multo me vigilare acrius ad salutem quam te ad perniciem rei publicae. Dico te priore nocte 25 venisse inter falcarios (non agam obscure) in M. Laecae domum: convenisse eodem complures ejusdem amentiae scelerisque socios. Num negare audes? Quid taces? 'Con H. - III. 417.391. — 496, 1. — 708, III. 2. h 'Why present infin. V. n. 9.-346, II. 1, 3). — 445, 7. —1 451, 3. — 421, IL — *426, 1. — 531; 445, 6, 3). —P 419, IV. —9 414 & 2. IV. 418.305. A. & S. h -* 256, 2. —1 222, R. 1. — 262, R. 4. — 1V. R. K. —3 198, 11, R. (b).—* 206, (13), (a) & 414 & 4. 326, 2, (5), (b). — (b). —1207, R. 27, (a). — ≈ 255, 1. — a 253, & N. 1. —° 266, 2; 209, R. 6; 206, (12). —P 244 |