natūra sit datum, vel solus vel cum paucis facere possitm? aut tam jucundum cognitu" atque auditu," quam sapientibus sententiis gravibusque verbis ornāta oratio et polīta? aut tam potens tamque magnificum, quam populi motus, judicum "religiōnes, senātus gravitātem 12unius oratione 10 converti? 5 Quid tam porro regium, tam liberāle, tam munificum, quam opem ferre supplicibus, excitare afflictos, dare salutem, liberare periculis, retinere homines in civitate? Quid autem tam necessarium, quam tenere semper arma, quibus vel tectus ipse esse possis, vel provocare improbos, vel te 10 ulcisci lacessitus? Age vero, ne semper forum, subsellia, rostra curiamque meditere, quid esse potest in otio aut jucundius, aut magis proprium humanitatis, quam sermo facētus ac nulla in re rudis? Hoc enim uno praestāmus 16vel "maxIme feris, quod colloquimur inter nos et quod exprimere 15 dicendo sensa possumus. Quamobrem quis hoc non jure mirētur" summēque in eo elaborandum esse arbitrētur," ut, quo uno homines maxime bestiis praestent, in hoc hominibus ipsis antecellat? 18Ut vero jam ad illa summa veniamus, quae vis alia potuit aut dispersos homines 20 unum in locum congregare aut a fera agrestique vita ad hunc humānum cultum civilemque deducere, aut, jam constitūtis civitatibus, leges, judicia, jura describĕre? Ac ne plura, quae sunt paene innumerabilia, consecter, 19comprehendam brevi: sic enim statuo: perfecti oratoris moderatiōne 25 et sapientia non solum ipsius dignitatem, sed et privatōrum plurimōrum et universae reipublicae salutem maxime continēri. Quamobrem pergite, ut facitis, adolescentes; atque in id studium, in quo estis, incumbite, ut et vobis2 honōri2 et amīcis utilitāti et reipublicae emolumento esse possītis.

H.-XXVI.

n

489, II.; 501, II.- 570 & 1. — & 1.9 489, I. — 399, 3, 3).- -414 & 2. — *386. II.-Force of uno? V. n. 17. —489, I. — * 414, 4.

W

30

425, 3, 2). —P 452 ©(2) 414, 3. — " 486, -*390.

.P 207,

A. & S.-XXVI. 264, 1, (a) & (b). — 276, III. -251.- P R. 28, (a)—1262, & R. 5. 222, R. 2, (a). — ' 247, 1. — 224. — " 260, R. 5. V. R. H.-262, R. 8.-207, R. 22. — 247, 3. — 227.

XXVII. The Deity.

(a.) Quid potest esse tam apertum tamque perspicuum, quum coelum suspeximus coelestiăque contemplati sumus, quam 'esse alíquod numen praestantissimae mentis, quo haec regantur? Quod qui dubitet, haud sane intelligo, cur 5 non idem, sol sit, an nullus sit, dubitare possit.

(b.) Ex tot generibus nullum est animal praeter hominem, quod habeats notitiam aliquam dei; ipsisque in hominibus nulla gens est neque tam immansuēta neque tam fera, quae non, etiam si ignōret, qualem habere deum deceat,1 tamen 10 habendum sciat.j

(c.) Roges me, quid aut quale sit deus; auctōre utar Simonide; de quo quum quaesivisset 'hoc idem tyrannus Hiero, 'deliberandi' sibi unum diem postulavit. Quum idem ex eo postridie quaereret, biduum petīvit. Quum saepiusTM 15 duplicaret numĕrum diērum, admiransque Hiero requireret, cur ita faceret, "Quia, quanto,"" inquit, "diutius considĕro, tanto mihi res vidētur obscurior."

(d.) Nihil est, quod deus efficere non possit et quidem sine labōre ullo. Ut enim hominum membra nulla contentiōne, 20 mente ipsa ac voluntate moventur, sic numine deōrum omnia fingi, movēri mutarīque possunt.

(e.) (Deōrum providentia) haec potissimum providet et in his maxime est occupata; primum ut mundus quam aptissimus sit ad permanendum"; deinde ut nulla rep egeat; 25 maxime autem, ut in eo eximia pulchritūdo sit atque omnis

ornātus.

H.-XXVII.

•(2) 530, II. —

⚫ 545.

- 396, IV. — 527, 2, 2), & 3.-453. 451, 3. — 524. — § 501, I. — 515, III. — 525. — 3 500, -1559; 563. — 444, 1. - -565 & 1. — P419,

-418.

A. & S.-XXVII. 239.- 211, R. 6. — 266, 1.- 206, R. 19, (17). 207, R. 27.265, R. 2. — 264, 7. — 1 263, 2, (4). — 1 265. · 1264, 1, (a) & N.-261, & R. 1, 2d sentence; 260, R. 3.-1275, III., R. 1. — 256, R. 9, (a). — 256, R. 16.275, III., R. 3.—P 250, 2, (2).

(f) Sit hoc a principio persuasum civibus," dominos esse omnium rerum ac moderatores deos, eăque, quae gerantur, eorum geri judicio ac numine; eosdemque optime de genere hominum merēri, et qualis quisque sit, quid' agat,i 'quid' in se admittat, qua* mente, qua pietāte colati religiōnes, in- 5 tueri; piorumque et impiorum habere ratiōnem.

(g.) Deos et venerāri et colere debemus. Cultus autem deōrum est optimus, idemque castissimus atque sanctissimus plenissimusque pietatis, ut eos semper pura, integra, incorrupta et mente et voce veneremur. Non enim philosophi 10 solum, verum etiam majōres nostri, superstitiōnem a religiōne separaverunt.

XXVIII. The Immortality of the Soul.

Nemo unquam mihi, 'Scipio, persuadebit, aut patrem tuum Paullum, aut 'duos avos, Paullum et Africanum, aut *Africāni patrem aut patruum, aut multos praestantes viros, quos 15 enumerare non est necesse, tanta esse conātos, quae ad posteritatis memoriam pertinerent," nisi animo cernerent, 'posteritatem ad se pertinere. An censes, (ut de me ipso alíquide more senum glorier,) me tantos labōres diurnos nocturnosque 1odomi militiaeque suscepturum fuisse, "si iisdem 20 finibus gloriam meam, quibus vitam, essem terminatūrus ? Nonneh melius multo1 fuisset, otiōsam aetatem et quiētam sine ullo labore et contentione traducere? Sed, nescio quomodo, animus erigens se posteritatem ita semper prospiciebat, quasi, quum excessisset e vita, tum denique victūrus esset. 25 "Quod quidem ni ita se habēret, ut animi immortales essent,

558, VI. 2. — 525, 1.

H.-XXVII. 487; 488, I. — 385. XXVIII. 500.414, 4.-371, 1, 3), (2).-d414, 3. — 489, L — 424, 2. — € 227; 228. — 346, II. 1, 2). — 1 418. — J 549.

453.

--

A. & S. - XXVII. 260, R. 6; 223, R. 2, N. (c). —*223, R. 2. – 239; 273, 2. — 265, N. 2.

XXVIII. 264, 1, (a). — 247, 3. — 232, (3). — a4247, 2, 3d paragraph. — 262, R. 8. — 221, R. 3. — 162, 14.-198, 11, R. (c). —1 256, R. 16.—1269, R. 2.—206, R. 19, (17).

17

haud optimi cujusque animus maxime ad immortalitātem gloriae niteretur.m 15 Quid, quod sapientissimus quisque 16aequissimo animo" moritur, stultissimus iniquissimo? Nonne vobis vidētur animus is, qui plus cernat et longius, videre, 5 se ad meliōra proficisci; 18ille autem, cujus obtusior sit acies, non 19 videre? Equidem efferor studio patres vestros, quos colui et dilexi, videndi"; neque vero eos solum convenire aveo, quos ipse cognovi, sed illos etiam, de quibus audivi et legi et ipse conscripsi. Quo quidem me proficiscentem haud 10 sane quis facile retraxerit.' 23 Quod si quis deus mihi

largiatur, ut ex hac aetate repuerascam et in cunis vagiam, valde recusem. Quid enim habet vita commodi"? "quid non potius labōris? 26Sed habeat' sane: "habet certe tamen aut satietatem aut modum. Non lubet enim mihi deplorare 15 vitam, quod multi et ii docti saepe fecerunt. Neque me vixisse poenitet; quoniam ita vixi, ut non frustra me natum existimem; et ex vita ita discedo, tanquam ex hospitio, non tanquam ex domo. Commorandi enim natūra deversorium nobis, non habitandi locum dedit. Opraeclarum diem,* quum 20 ad illud divinum animōrum concilium coetumque proficiscar, quumque ex hac turba et colluviōne discēdam ! Proficiscar

31

35

30

36

enim non ad eos solum viros, de quibus ante dixi, verum etiam ad Catōnem meum; quo nemo vir melior natus est, nemo pietāte praestantior; cujus a me corpus cremātum est; 25 (quod contra decuit ab illo meum;) anĭmus vero non me deserens, sed respectans, in ea profecto loca discessit, quo mihi ipsi cernebat esse veniendum. Quem ego meum casum fortiter ferre visus sum; 37 non quo aequo animo ferrem, sed me ipse consolabar, existimans, non longinquum inter nos 30 digressum et discessum fore.

H.-XXVIII. 1458, 1.

t

14

14 510.—414, 3. -°559.-P 563.-4386, 3. — 473, 1. — 453, 6. — 509. — 396, III. 2, 3), (3). — ▼ 487. — 445, 7.381.- -7417.388, I.

A. & S.-XXVIII.

2.- 275, I. —P275, I.; 211.-1233, R. 1. -259, R. 1, (5). — 206, R. 19, (14).-260, R. 1, (1); 261, 2. "212, R. 3.-260, R. 3.

14

206, R. 19, (13), (a). —1 238, 2.— 256, 2.—225. III,

C. JULII CAESARIS

COMMENTARII DE BELLO GALLICO.

12.

LIBER I.

ARGUMENT.

I. INTRODUCTION. Gaul in the time of Caesar, Chap. 1.-II. HELVETIAN WAR. Insurrection of the Helvetians at the instigation of Orgetorix, Chap. 2, 3. His premature death, 4. The march of the Helvetians through the Roman province attempted, but, having been prevented by Caesar's forces and fortifications, is undertaken through the territory of the Sequani, 5-9. Caesar's plans to prevent them from going through the territory of the Sequani. The Gauls complain of the wrongs done them by the Helvetians, 10, 11. Defeat of the Tigurini at the Arar, The Helvetians send ambassadors to Caesar: their demands and threats, 13. Caesar's answer: the indignation of the Helvetians that he should require hostages, 14. Gallic cavalry repulsed by the Helvetians : march of both armies, 15. Caesar's complaint against the chiefs of the Aedui: excuse of Liscus; perfidy of Dumnorix, the Aeduan, 16–18. Pardon granted to Dumnorix for the sake of his brother, 19, 20. A favorable opportunity of overthrowing the Helvetians lost through the mistake of P. Considius, 21, 22. Defeat and flight of the Helvetians, 23-26. Their surrender: punishment of the fugitives: return of the Helvetians and their allies to their own territories. The establishment of the Boii among the Aedui, 27, 28. Number of the Helvetians before and after the war, 29. — III. WAR WITH ARIOVISTUS. Common council of the Gauls: complaints against Ariovistus, king of the Germans, 30-32. Caesar requests an interview, which the king declines, 33, 34. Caesar makes known his demands by ambassadors: Ariovistus's reply, 35, 36. Caesar's march towards Ariovistus: occupation of Vesontio, 37, 38. Panic in the Roman camp: Caesar's speech to the soldiers: march, 39-41. Interview between Caesar and Ariovistus suddenly broken off by an attack of the Germans, 42-46. At the request of Ariovistus for a second interview two Gauls are sent to him: they are thrown into prison, 47. Caesar

--