Immagini della pagina
PDF
ePub

rentur, et ex ea die pecuniae creditae, quibus debitor vellet legi4 bus, ius creditori redderetur. inde postquam professionibus detecta est magnitudo aeris alieni per hanc fraudem contracti, M. Sempronius tribunus plebis ex auctoritate patrum plebem ro5 gavit, plebesque scivit, ut cum sociis ac nomine Latino creditae pecuniae ius idem quod cum civibus Romanis esset. haec in 6 Italia domi militiaeque acta. In Hispania nequaquam tantum

Schuldner, die cives Romani, werden zur Angabe aufgefordert; über jene konnte der Senat so verfügen, wol nicht so leicht über diese. pecun. creditae, die andere Wortstellung für diesen Begriff folgt § 5: creditae pecuniae, vgl. c. 21, 5; 21, 21, 8, vgl. 7, 21, 5: alieni aeris. quib. ded. etc., es sollte, wenn der Gläubiger, was also den socii, da sie das commercium und die actio vor dem röm. Prätor hatten, und hier Klage erheben konnten, erlaubt war, die Klage, die ihm zustand (actio certae creditae pecuniae oder condictio certae pecuniae, certi condictio) anstellte, dem Schuldner gestattet sein zu fordern, dass der Richter nach den römischen Gesetzen die Entscheidung gebe, nicht, wie es bis dahin bestimmt gewesen war, nach den in dem Staate des Gläubigers geltenden, welche nicht so beschränkende Bestimmungen für die Geldverleiher enthielten, wie die römischen, vielleicht das Mass der Zinsen nicht bestimmten. Die socii waren also, obgleich sie zu Rom das Klagrecht hatten, doch den römischen Wuchergesetzen nicht unterworfen gewesen. Die Processe sollten wahrscheinlich durch Recuperatoren entschieden werden, s. 26, 48, 8. — ius gehört nach § 5 zu pecun. creditae und zu redderetur, von redderetur, s. 3, 33, 8; 7, 1, 6, scheint die Lesart diceretur nur eine Erklärung zu sein. creditori, so dass er sich dem Urtheilsspruch, der nach dem von dem Schuldner gewählten Rechte gefällt wird, unterwerfen muss, s.

Voigt d. ius nat. d. R. IV, 2.

4—5. inde, dann, in Folge davon, durch das Folg. erklärt. magn. aer. al., vgl. 6, 27, 8; es waren in dem laufenden Jahre schon viele Capitale aufgenommen worden. hanc fr., die § 2 durch transcriber. nur angedeutete, da die socii scheinbar Gläubiger wurden, in der That aber nurMittelspersonen waren, durch deren Hülfe die Gesetze

-

[ocr errors]
[ocr errors]

сит

[ocr errors]

umgangen wurden. ex auct. P., 38, 36, 8 u. a. idem, s. 9, 1, 8: nihil cum potentiore iuris relinquitur inopi; 30, 12, 15: eadem Africa— mecum, vgl. c. 4, 1, n. die betreffenden Gläubiger sollten haben; den in Rom geltenden Gesetzen über ausgeliehenes Geld, den Creditgesetzen, sollten fernerhin auch die socii unterworfen sein. Durch das Plebiscit, welches weiter geht als der Senatsbeschluss §3, werden die erwähnten Gesetze von dem röm. Volke den socii und dem nomen Latinum ohne dieselben zu fragen vorgeschrieben; der erste Eingriff in das ius civile der Bundesgenossen von Seiten der Römer, s. Marq. 3, 1, 10; Mommsen Gesch. des röm. Münzwes. 327; Rein 636. - Festus p. 234 erwähnt eine Rede Catos de faeneratione legis Iuniae, die sich auf u. St. nicht bezieht, da hier die lex Sempronia gegeben wird, ein Iunius ist c. 41, 9 genannt, vgl. Nonius p. 64: pedato. haec etc. nur Uebergang zum Folg.

7. 6-8. Krieg in Spanien. 6-8. in Hisp. etc., kurze, wol alten Annalen entlehnte, von den

belli fuit, quantum auxerat fama. C. Flaminius in citeriore 7 Hispania oppidum Inluciam in Oretanis cepit, deinde in hibernacula milites deduxit, et per hiemem proelia aliquot nulla memoria digna adversus latronum magis quam hostium excursiones vario tamen eventu nec sine militum iactura sunt facta. maiores gestae res a M. Fulvio. is apud Toletum oppidum cum 8 Vaccaeis Vettonibusque et Celtiberis signis collatis dimicavit, exercitum earum gentium fudit fugavitque, regem Hilernum vivum cepit.

Cum haec in Hispania gerebantur, comitiorum iam appete- g bat dies. itaque L. Cornelius consul relicto ad exercitum M. Claudio legato Romam venit. is in senatu cum de rebus ab se gestis 2 disseruisset, quoque statu provincia esset, questus est cum pa- 3 tribus conscriptis, quod tanto bello una secunda pugna tam feliciter perfecto non esset habitus diis immortalibus honos. postulavit deinde, supplicationem simul triumphumque decernerent. prius tamen quam relatio fieret, Q. Metellus, qui consul dictator- 4

späteren nicht ausgeschmückte No-
tizen, wie c. 22, 5; 40 u. a.
auxer. f.
nequaq., s. c. 2, 1 f.
prägnant: augendo fecerat, vgl. 2,
50, 9: rupere viam; ib. 21, 4:
digerere; 16, 4: turbatores belli.
Inluc., die Lage der Stadt ist nicht
näher bekannt, viell. nicht ver-
schieden von Lyco 37, 46, 7 oder
Ilugo, in der Nähe von Castulo,
CIL. II. p. 436; 699. Oretan.,
21, 11, 13. hibernac. zunächst
Baracken, in denen überwintert
wird, 5, 2, 1; dann
s. 22, 32, 1; 24, 39, 12.
Guerillakrieg, wie c.

=

[ocr errors]

hiberna,
latron.

1, 1; 38, 45,

7; 2, 48, 5 u. a.
maior. r. g.,
26, 2, 1: res gestae magnificae.
Fulv., 34, 55, 6. Tolet., j.
Toledo, im Gebiete der Carpetaner,
vgl. c. 22, 8. — Vaccaeis, 21, 5, 8.
Vett., westlich von den Carpe-
tani, südlich von den Vaccäern, ein
bedeutendes lusitanisches Volk zwi-
schen dem Tagus und Durius, in
der Nähe von Salamanca,

[ocr errors]
[blocks in formation]
[merged small][ocr errors][merged small][merged small]

5, 1; 24, 17, 1; Andere lesen gererentur (agerentur), vgl. 25, 13, sentiebant. appet., s. 5, 44, 6; 8, 38, 3 u. a. itaq. wie igitur nach iam, c. 16, 1; 41, 1; 22, 19, 11 u. a.

a.

[ocr errors]

questus e. cum, weil der Begriff des Verhandelus zu Grunde liegt, Cic. Deiot. 3, 9; Fam. 3, 7, 4 u. quoq. st., 37, 53, 6; zu 26, 28, 1; auch mit in, s. c. 6, 4; 32, 11, 1 u. a. honos, die sogleich folgende, vgl. 26, 21; diese Versagung der Supplication war selten, s. Cic. Pison. 19, 45; ad Q. fr. 2, 8. postulav. ohne ut findet sich mehrfach bei L., s. 3, 45, 10; 22, 53, 12, vgl. c. 2, 7. suppl. triumph., 38, 44, 10.

4-8. priusq. etc., das Verfahren ist ungewöhnlich, da sonst die Senatoren die relatio des Vorsitzenden abwarten müssen, ehe sie ihre Meinung aussprechen; doch hat der Consul in postulavit seine Ansicht schon angezeigt und relatio ist der eigentliche Antrag, vgl. mentionem facere 4, 1, 2; 30, 21, 6 u. a.; 33, 23, 3: temptata tantum relatione, 2, 31, 9. Met., 31, 4.

que fuerat, litteras eodem tempore dixit et consulis L. Corneli ad senatum et M. Marcelli ad magnam partem senatorum adlatas 5 esse inter se pugnantis, eoque dilatam esse consultationem, ut praesentibus auctoribus earum litterarum disceptaretur. itaque expectasse sese, ut consul, qui sciret ab legato suo adversus se scriptum aliquid, cum ipsi veniendum esset, deduceret eum se6 cum Romam, cum etiam verius esset Ti. Sempronio imperium 7 habenti tradi exercitum quam legato: nunc videri esse amotum de industria, qui ea, quae scripsisset, praesens dicere et arguere coram, et, si quid vani adferret, argui posset, donec ad liquidum 8 veritas explorata esset. itaque nihil eorum, quae postularet con9 sul, decernendum in praesentia censere. cum pergeret nihilo segnius referre, ut supplicationes decernerentur triumphantique sibi urbem invehi liceret, M. et C. Titinii tribuni plebis se intercessuros, si de ea re fieret senatus consultum, dixerunt. Censores erant priore anno creati Sex. Aelius Paetus et C.

9

[blocks in formation]

[ocr errors]

argui

nunc, s. 26, 29, 7; 1, 28, 9. qui posset, dass dieses nicht zu nehmen sei ut alicubi dicere posset zeigt praesens und sonst der Zusammenhang, dicere posset ist: von dem er (der Redende) glaube, dass er; die andere Lesart ne diceret et aut arguere aut posset, kann wegen argui posset nicht wohl statt haben, da ne (ut vor dem zweiten aut zu ergänzen, wäre nicht zulässig) auch dazu gehören würde; das argui aber gerade von Cornelius beabsichtigt werden musste, auch deutet si adferret an, dass Metellus erwartet, Marcellus könne Wahres und Falsches vorbringen, nicht, wie aut aut erwarten lässt, nur das Eine oder das Andere; zweifelhaft ist, ob dicere et arguere zu lesen ist, oder nach den Hss. diceret, arguere,

[blocks in formation]

8-9. censere ohne se, wie oft bei L., 22, 37, 7; 24, 22, 3; 31, 20, 3; Kühnast p. 109. referre P., nach der Unterbrechung setzt er die mit questus est begonnene relatio fort. supplicationes, s. 33, 24, 4; 37, 58, 5; 40, 36, 12; ib. 53, 3; 8, 33, 20 u. a., die einzelnen Acte des Dankfestes, s. 37, 47, 5; doch ist der Singular, s. § 3, gewöhnlicher. urb. inveh., 36, 39, 5; 38, 44, 10; 2, 31, 3; 4, 29, 4 u. a.; mit in 31, 20, 2; ib. 47, 7; 34, 52, 10 u. s. w., vgl. 23, 47, 8. interc., wie 31, 20; 36, 39; 40; 38, 47; Mommsen Staatsrecht S. 211, 1.

[merged small][ocr errors][merged small][merged small]

Cornelius Cethegus. Cornelius lustrum condidit. censa sunt 2 civium capita CXXXXIII. DCCIIII. aquae ingentes eo anno fuerunt, et Tiberis loca plana urbis inundavit; circa portam Flu- 3 mentanam etiam collapsa quaedam ruinis sunt. et porta Coelimontana fulmine icta est, murusque circa multis locis de caelo tactus; et Ariciae et Lanuvii et in Aventino lapidibus pluvit ; et 4 a Capua nuntiatum est examen vesparum ingens in forum advolasse et in Martis aede consedisse; eas collectas cum cura et igni crematas esse. horum prodigiorum causa decemviri libros 5 adire iussi, et novemdiale sacrum factum, et supplicatio indicta est atque urbs lustrata. iisdem diebus aediculam Victoriae Vir- 6 ginis prope aedem Victoriae M. Porcius Cato dedicavit biennio post, quam vovit.

Eodem anno coloniam Latinam in castrum Frentinum tri- 7

lustrum, die feierlichen Gebete und Opfer bei dem lustrum vollzieht immer nur der eine der Censoren, dem dieses Geschäft durch das Loos zugefallen ist; Becker 2, 2, 242. CXXXXIII, wahrscheinlich ist CCXXXXIII zu lesen, da 29, 37, 6 214000 und 38, 36, 10 258318 Bürger geschätzt werden, Lange 2, 204. aquae

ing., die Ueberschwemmungen werden jetzt häufiger und als gefährlicher erwähnt, weil die Gegenden vor der porta Flumentana, Carmentalis u. Trigemina mehr angebaut sind. et fügt die Erklärung an. plana, s. 38, 28, 4; 33, 17,

[ocr errors]

8. Flument., 6, 20, 11.
collapsa r., durch Einsturz, in
Trümmer zusammensinken, 29, 18,
17: moenia collapsa ruina sunt; 7,
6, 1. et porta etc. deutet an,
dass auch die Ueberschwemmungen
als Prodigien galten, welche ge-
wöhnlich am Anfange des Jahres,
s. c. 21, 2; 27, 37; 37, 3 u. s. w.,
seltner zu anderen Zeiten gesühnt
werden, s. 21, 62; 27, 4, 11; 29,
10, 4; 30, 38, 8; 39, 22, 3; ib.
56, 6.
Caelim., 2, 1, 7; Becker
murusq, 31,

1, 166; 169; 495. 46, 15.

-

4-6. in Avent., 2, 28, 4.

vespar., sonst werden Bienen erwähnt. urbs lust., eine ausserordentliche Lustration, vgl. § 1, s. 21, 62; 45, 16, vgl. 39, 22; 42, 20; die zur Sühnung zu schlachtenden Opferthiere wurden um die Stadt geführt, s Preller Mythol. 372 f.

Vict. Virg, die Victoria wurde als geflügelte Jungfrau dargestellt; doch findet sich der Beiname sonst nicht leicht, Preller 610; der Cultus derselben war von dem der Victoria verschieden, die aedicula daher nicht an oder in dem Tempel derselben, sondern nur in der Nähe; ob bei dem auf dem Capitol, 22, 37, oder auf dem Palatin, ist nicht zu bestimmen. Cato war wahrscheinlich für die Erbauung und Weihung als duumvir gewählt und ihm das imperium für diesen Zweck übertragen worden, s. zu 23, 30, 14; Mommsen Staatr. 199; eine Anspielung auf die Weihe findet sich auf Münzen, Mommsen Münzw. 572. Die Gelobung der Capelle ist vorher nicht erwähnt.

7-8. castr. Frent ist wol die nach 34, 53 in agrum Thurinum zu führende Colonie, da die Triumvirn die dort erwähnten sind und die andere Colonie c. 40 gegründet wird; castrum Frent. (nicht zu ver

umviri deduxerunt A. Manlius Volso L. Apustius Fullo Q. Aelius Tubero, cuius lege deducebatur. tria milia peditum iere, trecenti 8 equites, numerus exiguus pro copia agri. dari potuere tricena iugera in pedites, sexagena in equites. Apustio auctore tertia pars agri dempta est, quo postea, si vellent, novos colonos adscribere possent. vicena iugera pedites, quadragena equites acceperunt.

10

In exitu iam annus erat, et ambitio magis quam umquam alias exarserat consularibus comitiis. multi et potentes petebant 2 patricii plebeique, P. Cornelius Cn. filius Scipio, qui ex Hispania provincia nuper decesserat magnis rebus gestis, et L. Quinctius Flamininus, qui classi in Graecia praefuerat, et Cn. Manlius Volso; 3 hi patricii; plebeii autem C. Laelius, Cn. Domitius, C. Livius Sa4 linator, M'. Acilius. sed omnium oculi in Quinctium Cornelium

tria

wechseln mit Ferentinum im Hernikerlande) scheint ein sonst nicht bekannter Ort im Thurinergebiete gewesen zu sein, vgl. Strabo 6, 1, 14 p. 263: Θούριοι ἐπὶ Ρωμαίους κατέφυγον. οἱ δὲ πέμψαντες συνοίκους ὀλιγανδροῦσι μετωνόμασαν Κωπίας τὴν πόAv, Mommsen Geschichte des röm. Münzwes. 316. cuius leg.; später scheint der Antragsteller von der Ausführung des Beantragten ausgeschlossen zu sein, Cic. leg. ag. 2, 8, 21; CIL. I. p. 95. mil., vgl. über die Zahl c. 40; 37, 57; 39, 55; 40, 34; da auch Ritter (daher turmae equitum aus Colonieen, 44, 40, 6) dahinziehen, so ist klar, dass nicht ein Haufe von armen Bundesgenossen (und Bürgern) die Bewohner der latin. Colonieen bildet. potuere, es konnten wirklich, wir: es hätten gekonnt. sexag., also das Doppelte der Fusssoldaten; doch wird dieses Verhältniss nicht immer beobachtet, s. 37, 57; 40, 34. adsc., 31, 49, 6. vicena quad., weniger c. 40; mehr 37, 57, 8; vgl. 39, 44; 55; 40, 34, 2; Marq. 3, 1, 346; CIL. I. p. 97.

10. Wahlen in Rom.

1-3. in exitu wie c. 41, 1; 25,

41, 8; 38, 35, 1; 44, 18, 6 u. a., et coordinirt beide Sätze, von denen der erste untergeordnet sein könnte, s. c. 41, 1; zu 6, 38, 13. umq. alias, 31, 7, 3. Scip., ein Jahr nach der Prätur, 34, 42; vgl. 35, 1, 3. decesserat mit ex s. 36, 23, 10; 32, 7, 4; 34, 10, 1. classi pr., 32, 16. Manlius, 33, 25; 42; ein anderer als der c. 9, 7 genannte. Laelius, der Freund Scipios, der erst spät seine politische Laufbahn begonnen zu haben scheint, vgl. 33, 24 f. Domit. 34, 42; 53. Livius, es ist nicht sicher zu erkennen, ob der bereits 30, 26 f. Prätor gewesene gemeint sei, da L. c. 24 nicht bemerkt, dass er die Prätur zum zweitenmale bekleidet habe, oder ein von diesem verschiedener nach der Bewerbung um das Consulat die Prätur im folg. Jahre c. 24; 36, 2; 3 und erst 38, 35 das Consulat erlangt habe, s. Mommsen Staatsr. 442, 1. M'. Acil., 33, 25; 30, 40.

[blocks in formation]
« IndietroContinua »