constituerat, promoveri jubet. Non minus, qui intra munitiones erant, Galli perturbantur: veniri ad se' confestim existimantes, ad arma conclamant : nonnulli perterriti in oppidum irrumpunt. Vercingetorix jubet portas claudi, ne castra nudentur. Multis interfectis, compluribus equis captis, Germani sese recipiunt.

LXXI. Vercingetorix, priusquam munitiones ab Romanis perficiantur, consilium capit, omnem ab se equitatum noctu dimittere'. Discedentibus mandat, « ut suam quisque eorum civitatem adeat, omnesque, qui per ætatem arma ferre possint, ad bellum cogant sua in illos merita proponit; obtestaturque, ut suæ salutis rationem habeant, neu se, de communi libertate optime meritum, in cruciatum hostibus dedant : quod si indiligentiores fuerint, millia hominum delecta LXXX una secum interitura demonstrat: ratione inita, frumentum se exigue dierum XXX habere, sed paulo etiam longius tolerare posse parcendo. » His datis mandatis, qua erat nostrum opus intermissum, secunda vigilia silentio equitatum dimittit : frumentum omne ad se ferri jubet; capitis pœnam iis, qui non paruerint, constituit: pecus, cujus magna

exhibent Cuj. And. Oxon. Scal. et Leid. pr. et noster cod. R. 5764. Al. Petav. Lov. Carr. Duk. Coacervantur. Noster reg. 5763, vitiose admodum coacervatitum, pro coacervatim. Oudendorp. proponit retinere coartantur coacervati. Male.

7. Veniri ad se. Sic Phædrus, 1. 1, fab. 21:

Aper fulmineis ad eum venit dentibus.

CAP. LXXI. 1. Consilium capit.... dimittere. Dimittendi. Cornel. Nepos, Hannibal, c. 13; non tempus est hujus libri facere finem: et Phædrus, 1. 111, fab. 16, v. 13;

Potare est animus nectar, quod Pallas mihi
Nuper donavit.

3

2. Quod si. Vulgat. qui si. Nostri codd. quod si. Hoc prætulimus.

3. Ratione inita, frumentum, etc. Ita Vulgata, et codd. nostri nisi quod cod. noster 5763 habet, ratione inita, exigue se frumentum. Nescio cur ista lectio sollicitanda foret. Nonnulli codd., frumenti ratione inita. Non male quoque.

4. Sed paulo etiam longius tolerare posse parcendo. Veget. 1. III, c. 3: Fidelis horreorum custodia, et erogatio moderata consuevit sufficere pro copia, maxime si ab initio procurentur. Cœterum sera parsimonia est, tum servare quum deficit.

5. His datis mandatis, etc.Ita omnes

erat ab Mandubiis compulsa copia, viritim distribuit; frumentum parce et paulatim metiri instituit; copias omnes, quas pro oppido collocaverat, in oppidum recipit. His rationibus auxilia Galliæ exspectare, et bellum administrare parat.

LXXII. Quibus rebus ex perfugis et captivis cognitis, Cæsar hæc genera munitionis instituit. Fossam pedum XX' directis lateribus duxit, ut ejus solum tantumdem pateret, quantum summa labra* distabant. Reliquas omnes munitiones ab ea fossa pedes CD reduxit: id hoc consilio, (quoniam tantum esset necessario spatium complexus, nec facile totum opus' militum corona cingere

tur,) ne de improviso aut noctu ad munitiones hostium multitudo advolaret; aut interdiu tela in nostros, operi destinatos, conjicere possent. Hoc intermisso spatio, duas fossas, XV pedes latas 9, eadem altitudine perduxit: quarum interiorem, campestribus ac demissis locis, aqua ex flumine derivata complevit. Post eas aggerem ac vallum XII pedum exstruxit. Huic loricam pinnasque adjecit, grandibus cervis " eminentibus ad commissuras 15 pluteorum atque aggeris, qui ascensum hostium tarda

14

Sed difficile munitio dici potest corpus. Neque abnuerim, quin munitio tot membris conflata metaphorice corpus recte vocari possit. Nil muto.

8. Hoc intermisso spatio. Scilicet inter fossam xx pedum et munitionem, id est, aggerem et vallum.

9. Duas fossas, xv pedes lutas. Non pari intervallo, ut apparet, etsi ea de re nil dicit auctor. Duas fossas propiores munitioni nobis ostendunt ichnographiæ præcedentium interpretum, quarum una sit, quæ vallum et aggerem omnino circumdet; iis assentior. Vid. Tab. munit.

OS

ante Ales. n. 6, 7.

10. Interiorem. Dicitur fossa interior, non ea quæ erat inter fossam xx ped. latam, et tertiam xv ped. ante castra, sed ea ipsa tertia quæ vallum et aggerem ambiret: (V. supra cit. tab. n. 6.) nam interius est quidquid centro propius accedit.

11. Post eas. Post tres fossas confectas.

12

13

sustentatur, ne corruat: jam monuimus. Secundum Guischard et Folard, un bon clayonnage mélé de troncs d'arbres et de piquets pour contenir la terre. At Vigenère dicit un gazonnage. Male: nam scriptor quidam de hujusm. munit. loquens, diserte ait: tum sepibus ductis, vel interpositis stipitibus, ramisque arborum, ne terra facile elabatur, agger erigitur. Is erat usus constans Romano

rum in munitione conficienda. Porro tria h. 1. et alias passim sunt distinguenda, fossa, vallus, et agger; etsi inter se ita connectantur, ut unum, deficiente altero, inutile prorsus evadat. Pessime autem nonnulli in suis ichnographiis confundunt castella supra citata, c. 69, cum ista munitione, quæ suas peculiares habebat turres, uti infra dicetur.

13. Loricam et pinnas. Un parapet et des créneaux. Jam explicuimus.

14. Grandibus cervis. Cervi, stipites, seu trunci furcati. Guischard autem : Une fraise de palissades, avec leurs branches taillées en pointes, semblables aux bois des cerfs. (Se présentant horisontalement à l'assaillant.)

12. Aggerem ac vallum XII ped. exstruxit. Agger, hoc loco, terra egesta, quæ una cum fossa castra vel urbes cingit, munimenti vel obsidionis causa, le rempart, h. 1., le re- 15. Ad commissuras. Scilicet in eo tranchement. Quam munition. Guisloco ubi lorica surgit super aggechard vocat un terre-plein. J'al- rem. A la jonction du parapet et du lum. Pali quibus aggeris terra egesta terre-plein du rempart.