HISTORIARUM LIBRI QUI SUPERSUNT CUM DEPERDITORUM FRAGMENTIS ET EPITOMIS OMNIUM. AD OPTIMARUM EDITIONUM FIDEM SCHOLARUM IN USUM CURAVIT G. H. LUNEMANN, PHILOS. DOCTOR AC GYMNASII GOTTINGENSIS RECTOR. VOL. II. HANNOVERAE, 1829. IN BIBLIOPOLIO AULICO Η Α ΗΝΙΑΝ Ο. T. LIVII PATAVINI HISTORIARUM А В URBE CONDITA LIBER XXI. EPITOM E.. In Italiam belli Punici secundi ortus narratur et Hannibalis Poenorum ducis contra foedus per Iberum amnem transitus, a quo Saguntum, sociorum populi Romani civitas, obsessa octavo mense capta est. De quibus injuriis missi legati ad Carthaginienses, qui quererentur. Quum satisfacere nollent, bellum iis indictum est. Hannibal, superato Pyrenaeo saltu, per Gallias, fusis Volcis, qui ob. sistere conati erant, ad Alpes venit; et laborioso per eas transitu (quum montanos quoque Gallos obvios aliquot proeliis repulisset) descendit in Italiam, et ad Ticinum amnem Romanos equestri proelio fudit: in quo vulneratum P. Cornelium Scipionem protexit filius, qui Africani postea nomen accepit. Iterumque exercitu Romano ad flumen Trebiam fuso, Hannibal Apenninum quoque, per magnam militum vexationem propter vim tempestatum, transiit. Cn. Cornelius Scipio in Hispania contra Poenos prospere pugnavit, duce hostium Magone capto. I. In parte operis mei licet mihi praefari, quod in principio summae totius professi plerique sunt rerum scriptores, bellum maxime omnium memorabile, quae unquam gesta sint, me scripturum; quod, Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere. Nam neque 2 validiores opibus ullae inter se civitates gentesque contulerunt arma, neque his ipsis tantum unquam virium aut roboris fuit: et haud ignotas belli artes inter se, sed ex pertas primo Punico conserebant bello: et adeo varia belli 3 rint, qui vicerunt. Odiis etiam prope majoribus certa- runt, quam viribus: Romanis indignantibus, quod victori- bus victi ultro inferrent arma; Poenis, quod superbe ava- 4 reque crederent imperitatum victis esse. Fama etiam est, Hannibalem annorum ferme novem, pueriliter blandien- tem patri Hamilcari, ut duceretur in Hispaniam, quum, perfecto Africo bello, exercitum eo trajecturus sacrifica- ret, altaribus admotum, tactis sacris jurejurando adactum, se, quum primum posset, hostem fore populo Romano. 5 Angebant ingentis spiritus virum Sicilia Sardiniaque amissae: nam et Siciliam nimis celeri desperatione rerum II. His anxius curis ita se Africo bello, quod fuit sub recentem Romanam pacem, per quinque annos, ita deinde novem annis in Hispania augendo Punico imperio gessit; ut appareret, majus eum, quam quod gereret, agitare in animo bellum: et, si diutius vixisset, Hamilcare duce Poenos arma Italiae illaturos fuisse, quae Hannibalis 2 ductu intulerunt. Mors Hamilcaris peropportuna et pue- ritia Hannibalis distulerunt bellum.' Medius Hasdrubal inter patrem et filium octo ferme annos imperium obti- nuit, flore aetatis (uti ferunt) primo Hamilcari concilia- tus: gener inde ob altam indolem provecto annis ascitus, et, quia gener erat, factionis Barcinae opibus, quae apud milites plebemque plus quam modicae erant, haud sane 3 voluntate principum, imperio potitus. Is, plura consilio quam vi gerens, hospitiis regulorum magis conciliandisque per amicitiam principum novis gentibus, quam bello aut armis, rem Carthaginiensem auxit. Ceterum nihilo ei pax 4 tutior fuit. Barbarus eum quidam palam, ob iram inter- fecti ab eo domini, obtruncavit; comprehensusque ab cir- cumstantibus haud alio, quam si evasisset, vultu, tormen- tis quoque quum laceraretur, eo fuit habitu oris, ut, su- perante laetitia dolores, ridentis etiam speciem praebuerit. 5 Cum hoc Hasdrubale, quia mirae artis in sollicitandis gentibus, imperioque jungendis suo fuerat, foedus reno- vaverat populus Romanus, ut finis utriusque imperii esset amnis Iberus, Saguntinisque mediis inter imperia duorum populorum libertas servaretur. III. In Hasdrubalis locum haud dubia res fuit, quin praerogativam militarem, qua extemplo juvenis Hannibal ternas succederet opes. Hanno, alterius factionis princeps, Et aequum postulare videtur, inquit, Hasdrubal, et ego tamen non censeo, quod petit, tribuendum. Quum ad- 3 miratione tam ancipitis sententiae in se omnes convertisset, Florem aetatis, inquit, Hasdrubal, quem ipse patri Hannibalis fruendum praebuit, justo jure eum a filio repeti censet. Nos tamen minime decet, juventutem nostram pro militari rudimento assuefacere libidini praetorum. An hoc 4 timemus, ne Hamilcaris filius nimis sero imperia immodica et regni paterni speciem videat? et, cujus regis genero hereditarii sint relicti exercitus nostri, ejus filio parum mature serviamus? Ego, istum juvenem domi tenendum, sub 5 legibus, sub magistratibus docendum vivere aequo jure cum ceteris, censeo: ne quandoque parvus hic ignis incendium ingens exsuscitet. IV. Pauci, ac ferme optimus quisque, Hannoni assentiebantur: sed (ut plerumque fit) major pars meliorem vicit. Missus Hannibal in Hispaniam primo statim adventu omnem exercitum in se convertit. Hamilcarem juvenem redditum sibi veteres milites credere; eundem vigorem in vultu, vimque in oculis, habitum oris lineamentaque intueri. Dein brevi effecit, ut pater in se mi- 2 nimum momentum ad favorem conciliandum esset. Nunquam ingenium idem ad res diversissimas, parendum atque imperandum, habilius fuit. Itaque haud facile discerneres, utrum imperatori an exercitui carior esset: neque Hasdrubal alium quemquam praeficere malle, ubi quid fortiter ac strenue agendum esset: neque milites alio duce plus confidere, aut audere. Plurimum audaciae ad 3 pericula capessenda, plurimum consilii inter ipsa pericula erat. Nullo labore aut corpus fatigari, aut animus vinci poterat. Caloris ac frigoris patientia par: cibi potionisque desiderio naturali, non voluptate, modus finitus. Vigilia. rum somnique nec die, nec nocte discriminata tempora. Id, quod gerendis rebus superesset, quieti datum: ea ne- 4 que molli strato, neque silentio arcessita. Multi saepe militari sagulo opertum, humi jacentem inter custodias stationesque militum, conspexerunt. Vestitus nihil inter aequales excellens; arma atque equi conspiciebantur. Equitum peditumque idem longe primus erat. Princeps in proelium ibat; ultimus conserto proelio excedebat. Has 5 tantas viri virtutes ingentia vitia aequabant; inhumana crudelitas, perfidia plus quam Punica, nihil veri, nihil sancti, nullus deum metus, nullum jusjurandum, nulla religio. Cum hac indole virtutum atque vitiorum triennio sub Hasdrubale imperatore meruit, nulla re, quae agenda videndaque magno futuro duci esset, praetermissa. V. Ceterum ex quo die dux est declaratus, velut Italia ei provincia decreta, bellumque Romanum mandatum |