stationibus firmatis, qua signa ferri videbant, ea robore virorum opposito scandere hostem sinunt, quo successerit magis in arduum, eo pelli posse per proclive facilius rati. medio fere 3 clivo restitere, atque inde ex loco superiore, qui prope sua 5 sponte in hostem inferebat, impetu facto strage ac ruina fudere Gallos, ut numquam postea nec pars nec universi temptaverint tale pugnae genus. Omissa itaque spe per vim atque arma subeundi obsidionem 4 parant, cuius ad id tempus inmemores et quod in urbe fuerat 10 frumentum incendiis urbis absumpserant, et ex agris per eos ipsos dies raptum omne Veios erat. igitur exercitu diviso 5 partim per finitimos populos praedari placuit, partim obsideri arcem, ut obsidentibus frumentum populatores agrorum praeberent. proficiscentes Gallos ab urbe ad Romanam experien- 6 15 dam virtutem fortuna ipsa Ardeam, ubi Camillus exulabat, duxit; qui maestior ibi fortuna publica quam sua, cum diis 7 hominibusque accusandis senesceret, indignando mirandoque, ubi illi viri essent, qui secum Veios Faleriosque cepissent, qui alia bella fortius semper quam felicius gessissent, repente audit 8 20 Gallorum exercitum adventare atque de eo pavidos Ardeates consultare. nec secus quam divino spiritu tactus, cum se in mediam contionem intulisset, abstinere suetus ante talibus conciliis: XLIV. „Ardeates" inquit, „veteres amici, novi etiam cives 1 25 mei, quando et vestrum beneficium ita tulit, et fortuna hoc der häufigsten Ellipsen in lebhafter Schilderung oder im Conversationston. Vgl. Nägelsbach, Stil. §. 183, 3. 5. Diod. μετὰ ταῦτα προσβολὰς ποιούμενοι καθ ̓ ἡμέραν πρὸς ὀχυ τοὺς τόπους οὐδὲν μὲν ἀξιόλογον ἔβλαπτον τοὺς ὑπεναντίους, ἑαυτῶν δὲ πολλοὺς ἀπέβαλλον· ὅμως δ ̓ οὐκ ἀφίσταντο, ἐλπίζοντες, ἐὰν μὴ βία κρατήσωσι, τῷ γε χρόνῳ πάντως τῶν ἀναγκαίων εκλιπόντων καταпovnoεLv. 12. praedari placuit] πονήσειν. Es rächte sich die wilde Verwüstung, auf den Brandstätten begannen die Gallier grosses Ungemach zu leiden. Schon die Hundstage, dann der Sept., zu Rom von jeher seuchenvoll, erzeugten Fieber, welche die Fremden bei Tausenden wegrafften, wie Kaiser Friedrichs nordisches Heer in denselben Monaten unter den Mauern der Stadt hinstarb. Vgl. busta gallica. Nieb. Es musste daher der grösste Theil sich über egit mea, nemo vestrum condicionis meae oblitum me huc processisse putet. sed res ac periculum commune cogit, quod 2 quisque possit in re trepida praesidii in medium conferre. et quando ego vobis pro tantis vestris in me meritis gratiam referam, si nunc cessavero? aut ubi usus erit mei vobis, si in 5 bello non fuerit? hac arte in patria steti, et invictus bello, 3 in pace ab ingratis civibus pulsus sum. vobis autem, Ardeates, fortuna oblata est et pro tantis populi Romani beneficiis, quanta ipsi meministis nec enim exprobranda ea apud memores sunt, gratiae referendae, et huic urbi decus ingens 10 belli ex hoste communi pariendi, qui effuso agmine adventat. 4 gens est, cui natura corpora animosque magna magis quam firma dederit. eo in certamen omne plus terroris quam virium 5 ferunt. argumento sit clades Romana: patentem cepere urbem; ex arce Capitolioque his exigua resistitur manu. iam obsi-15 6 dionis taedio victi abscedunt vagique per agros palantur. cibo vinoque raptim hausto repleti, ubi nox adpetit, prope rivos aquarum sine munimento, sine stationibus ac custodiis, passim ferarum ritu sternuntur, nunc ab secundis rebus magis etiam 7 solito incauti. si vobis in animo est tueri moenia vestra nec 20 pati haec omnia Galliam fieri, prima vigilia capite arma, frequentesque me sequimini ad caedem, non ad pugnam. vinctos somno velut pecudes trucidandos tradideio, non recuso eundem Ardeae rerum mearum exitum, quem Romae habui." 1 XLV. Aequis iniquisque persuasum erat tantum bello vi- 25 rum neminem usquam ea tempestate esse. contione dimissa corpora curant intenti, quam mox signum daretur. quo dato 2 primae silentio noctis ad portas Camillo praesto fuere. egressi haud procul urbe, sicut praedictum erat, castra Gallorum intuta neglectaque ab omni parte nacti cum ingenti clamore in- 30 3 vadunt. nusquam proelium, omnibus locis caedes est; nuda corpora et soluta somno trucidantur. extremos tamen pavor e cubilibus suis excitos, quae aut unde vis esset ignaros, in fugam et quosdam in hostem ipsum improvidos tulit. magna pars in agrum Antiatem delati excursione ab oppidanis facta 35 circumveniuntur. 4 nisi Similis in agro Veienti Tuscorum facta strages est, qui urbis, iam prope quadringentesimum annum vicinae, oppressae ab hoste invisitato adeo nihil miseriti sunt, ut in agrum Romanum eo tempore incursiones facerent, plenique praedae Veios etiam praesidiumque, spem ultimam Romani nominis, in animo habuerint oppugnare. viderant eos milites Romani vagantes 5 5 per agros et congregatos agmine praedam prae se agentes, et castra cernebant haud procul Veis posita. inde primum mi- 6 seratio sui, deinde indignitas atque ex ea ira animos cepit: Etruscisne etiam, a quibus bellum Gallicum in se avertissent, ludibrio esse clades suas? vix temperavere animis, quin extemplo 7 10 impetum facerent, conpressique a Caedicio centurione, quem sibimet ipsi praefecerant, rem in noctem sustinuere. tantum 8 par Camillo defuit auctor, cetera eodem ordine eodemque fortunae eventu gesta. quin etiam ducibus captivis, qui caedi nocturnae superfuerant, ad aliam manum Tuscorum ad Salinas 15 profecti nocte insequenti ex inproviso maiorem caedem edidere, duplicique victoria ovantes Veios redeunt. XLVI. Romae interim plerumque obsidio segnis et utrim- 1 que silentium esse ad id tantum intentis Gallis, ne quis hostium evadere inter stationes posset, cum repente iuvenis Ro20 manus admiratione in se cives hostesque convertit. sacrificium 2 erat statum in Quirinali colle genti Fabiae. ad id faciendum C. Fabius Dorsuo Gabino cinctu cinctus sacra manibus gerens cum de Capitolio descendisset, per medias hostium stationes egressus nihil ad vocem cuiusquam terroremve motus in Qui25 rinalem collem pervenit; ibique omnibus sollemniter peractis 3 eadem revertens similiter constanti vultu graduque, satis sperans propitios esse deos, quorum cultum ne mortis quidem metu prohibitus deseruisset, in Capitolium ad suos rediit seu attonitis Gallis miraculo audaciae, seu religione etiam motis, 30 cuius haudquaquam neglegens gens est. Veis interim non 4 1. Diod. XIV, 116: tov dè 'Poμαίων ἐν τοιαύταις ταραχαῖς ὄντων, οἱ περιοικοῦντες Τυρρηνοὶ μετὰ δυνάμεως ἁδρᾶς ἐπεπορεύοντο τὴν τῶν Ρωμαίων χώραν λεηλατούντες, καὶ πολλῶν μὲν σωμάτων οὐκ ὀλίγης δ ̓ ὠφελείας ἐγκρατεῖς ἐγένοντο. οἱ δὲ Ρωμαῖοι ἀπροσδοκήτως τοῖς Τυρρη νοῖς ἐπιπεσόντες ετρέψαντο καὶ τήν τε λείαν ἀφείλοντο καὶ τῆς παρεμβολῆς ἐκυρίευσαν. - 2. facerent habuerint] Impf. Innere Folge (graduell) Perf. äussere Folge (factisch). Vgl. Zumpt 504.-7. indignitas, Entrüstung. 14. Salinas] Nicht weit von Vei auf dem rechten Tiberufer. Dass besonders die Tarquinienser die Noth der Römer benutzten, um Vei wiederzugewinnen, ist sehr wahrscheinlich. Nieb. II, 613. 21. statum, feststehend, welches immer an einem bestimmten Tage im Jahr dargebracht wird. Das Opfer war ein gentilicisches (genti F.) 22. Gabino cinctu cinctus] Dabei wurde die Toga so umgeworfen, dass der Gipfel, welcher sonst über die linke Schulter herabhing, fest um die Brust gezogen wurde. VIII, 9, 9 ipse incinctus cinctu Gabino. 28. 22. sacra, Opfergeräthe. prohibitus, abgeschreckt.-30.haudquaquam neglegens] Caes. b. g. VI, animi tantum in dies sed etiam vires crescebant. nec Romanis solum eo convenientibus ex agris, qui aut proelio adverso aut clade captae urbis palati fuerant, sed etiam ex Latio vo5 luntariis confluentibns, ut in parte praedae essent, maturum iam videbatur repeti patriam eripique ex hostium manibus. 5 6 sed corpori valido caput deerat. locus ipse admonebat Camilli, et magna pars militum erat, qui ductu auspicioque eius res prospere gesserant; et Caedicius negare se commissurum, cur sibi aut deorum aut hominum quisquam imperium finiret po7 tius, quam ipse memor ordinis sui posceret imperatorem. con- 10 sensu omnium placuit ab Ardea Camillum acciri, sed antea consulto senatu, qui Romae esset: adeo regebat omnia pudor, discriminaque rerum prope perditis rebus servabant. ingenti 8 periculo transeundum per hostium custodias erat. ad eam rem Pontius Cominius inpiger iuvenis operam pollicitus incubans 15 9 cortici secundo Tiberi ad urbem defertur. inde, qua proximum fuit a ripa, per praeruptum eoque neglectum hostium custodiae saxum in Capitolium evadit, et ad magistratus ductus 10 mandata exercitus edit. accepto inde senatus consulto, uti comitiis curiatis revocatus de exilio iussu populi Camillus dic- 20 tator extemplo diceretur, militesque haberent imperatorem quem vellent, eadem degressus nuntius Veios contendit, missi11 que Ardeam legati ad Camillum Veios eum perduxere; seu — quod magis credere libet, non prius profectum ab Ardea quam conperit legem latam, quod nec iniussu populi mutari finibus 25 3. 16: natio est omnis Gollorum ad- - 13. discrimina rerum] Die Rücksicht auf Stand, Recht und Herkommen. 14. ad eam rem, dagegen Diod. 116: Κομίνιόςτις Πόν τιος ὑπέσχετο παραθαρρύνειν τοὺς ἐν τῷ Καπετωλίῳ, d. h. den Be- posset, nec nisi dictator dictus auspicia in exercitu habere lex curiata lata est dictatorque absens dictus. XVII. Dum haec Veis agebantur, interim arx Romae Ca- 1 pitoliumque in ingenti periculo fuit. namque Galli seu vestigio 2 5 notato humano, qua nuntius a Veis pervenerat, seu sua sponte animadverso ad Carmentis saxo ascensu aequo nocte sublustri, cum primo inermem, qui temptaret viam, praemisissent, tradentes inde arma, ubi quid iniqui esset, alterni innixi sublevantesque in vicem et trahentes alii alios, prout postularet 10 locus, tanto silentio in summum evasere, ut non custodes 3 solum fallerent, sed ne canes quidem, sollicitum animal ad nocturnos strepitus, excitarent. anseres non fefellere, quibus 4 sacris Iunonis in summa inopia cibi tamen abstinebatur. quae res saluti fuit: namque clangore eorum alarumque crepitu ex15 citus M. Manlius, qui triennio ante consul fuerat, vir bello egregius, armis arreptis simul ad arma ceteros ciens vadit, et dum ceteri trepidant, Gallum, qui iam in summo constiterat, umbone ictum deturbat. cuius casus prolapsi cum proximos 5 sterneret, trepidantes alios armisque omissis saxa, quibus ad20 haerebant, manibus amplexos trucidat. iamque et alii congregati telis missilibusque saxis proturbare hostes, ruinaque tota prolapsa acies in praeceps deferri. sedato deinde tumultu 6 reliquum noctis, quantum turbatis mentibus poterat, cum praeteritum quoque periculum sollicitaret, quieti datum est. luce 7 25 orta vocatis classico ad concilium militibus ad tribunos, cum et recte et perperam facto pretium deberetur, Manlius primum ob virtutem laudatus donatusque non ab tribunis solum militum sed consensu etiam militari; cui universi selibras farris 8 et quartarios vini ad aedes eius, quae in arce erant, contule30 runt rem dictu parvam, ceterum inopia fecerat eam argumentum ingens caritatis, cum se quisque victu suo fraudans detractum corpori atque usibus necessariis ad honorem unius Gebiet zurückkehren. 1. dictator dictus, auf förmliche Weise, durch Ernennung der Consulartrıbunen und durch Uebertragung des inperium in Folge der üblichen lex curiata. Wenn er in Veii iussu populi ernannt war, nachdem das Veios perduxere statt gefunden, dann erschien er nicht als absens dictus. 6. ad Carmentis] sc. sacrum der Carmenta oder Carmentis, in der Nähe die porta Carmentalis. Die Carm. war die göttliche, mit prophetischer Kunst begabte Mutter des Evander, welche Roms Schick- 31. |