Immagini della pagina
PDF
ePub

stationibus firmatis, qua signa ferri videbant, ea robore virorum opposito scandere hostem sinunt, quo successerit magis in arduum, eo pelli posse per proclive facilius rati. medio fere 3

clivo restitere, atque inde ex loco superiore, qui prope sua 5 sponte in hostem inferebat, impetu facto strage ac ruina fudere Gallos, ut numquam postea nec pars nec universi temptaverint tale pugnae genus.

Omissa itaque spe per vim atque arma subeundi obsidionem 4 parant, cuius ad id tempus inmemores et quod in urbe fuerat 10 frumentum incendiis urbis absumpserant, et ex agris per eos

ipsos dies raptum omne Veios erat. igitur exercitu diviso 5 partim per finitimos populos praedari placuit, partim obsideri arcem, ut obsidentibus frumentum populatores agrorum prae

berent. proficiscentes Gallos ab urbe ad Romanam experien- 6 15 dam virtutem fortuna ipsa Ardeam, ubi Camillus exulabat,

duxit; qui maestior ibi fortuna publica quam sua, cum diis 7 hominibusque accusandis senesceret, indignando mirandoque, ubi illi viri essent, qui secum Veios Faleriosque cepissent, qui

alia bella fortius semper quam felicius gessissent, repente audit 8 20 Gallorum exercitum adventare atque de eo pavidos Ardeates

consultare. secus quam divino spiritu tactus, cum in mediam contionem intulisset, abstinere suetus ante talibus conciliis:

XLIV. „Ardeates“ inquit, „veteres amici, novi etiam cives 1 25 mei, quando et vestrum beneficium ita tulit, et fortuna hoc

nec

se

der häufigsten Ellipsen in lebhafter Schilderung oder im Conversationston. Vgl. Nägelsbach, Stil. §. 183, 3.

5. Diod. uetà taūta rpooßolds ποιούμενοι καθ' ημέραν πρός οχυρούς τόπους ουδέν μέν αξιόλογον έβλαπτον τους υπεναντίους, εαυτών δε πολλούς απέβαλλον όμως δ' ουκ αφίσταντο, ελπίζοντες, εάν μή βία κρατήσωσι, τω γε χρόνο πάντως των αναγκαίων εκλιπόντων καταπονήσειν. Trovýceuv. – 12. praedari placuit] Es råchte sich die wilde Verwüstung, auf den Brandstätten begannen die Gallier grosses Ungemach zu leiden. Schon die Hundstage, dann der Sept., zu Rom von jeher seuchenvoll, erzeugten Fieber, welche die Fremden bei Tausenden wegrafften, wie Kaiser Friedrichs nordisches Heer in denselben Monaten unter den Mauern der Stadt hinstarb. Vgl. busta gallica. Nieb. Es musste daher der grösste Theil sich über

die ganze Umgegend zerstreuen, wobei sie das flache Land in Latium verheerten. 14. ad Rom. virt. exp. gehört zu fortuna duxit, nicht etwa zu proficiscentes.

17. accusandis] Abl. des Umstandes unter Anklagen, Vorwürfen. Vgl. XXV, 19 exercitus vincendo veteranus =unter Siegen ergraut. 17. senescere bildlich von dem Schwinden der Lebenslust, sich abhärmen, fast wie tabescere; das Oppositum wäre vigere, florere. 23. conciliis, Bürgerversammlungen: publico carebat, coetus hominum fugiebat.

25. beneficium] Die Ardeaten haben ihn als municeps aufgenommen, daher novi cives mei in der Anrede; seine Lage (fort.), zwang ihn, das Asylrecht anzunehmen. In dieser Stellung (condicio) ist er an und für sich nicht berechtigt, in der Volksversammlung zu erscheinen.

25. hoc. egit, dies betrieben, ver

3 in

[ocr errors]

ex

egit mea, nemo vestrum condicionis meae oblitum me huc pro

cessisse putet. sed res ac periculum commune cogit, quod 2 quisque possit in re trepida praesidii in medium conferre. et

quando ego vobis pro tantis vestris in me meritis gratiam referam, si nunc cessavero? aut ubi usus erit mei vobis, si in 5 bello non fuerit? hac arte in patria steti, et invictus bello,

pace ab ingratis civibus pulsus sum. vobis autem, Ardeates, fortuna oblata est et pro tantis populi Romani beneficiis, quanta ipsi meministis — nec enim exprobranda ea apud memores sunt , gratiae referendae, et huic urbi decus ingens 10

belli ex hoste communi pariendi, qui effuso agmine adventat. 4 gens est, cui natura corpora animosque magna magis quam

firma dederit. eo in certamen omne plus terroris quam virium 5 ferunt. argumento sit clades Romana: patentem cepere urbem; arce Capitolioque his exigua resistitur manu.

iam obsi- 15 6 dionis taedio victi abscedunt vagique per agros palantur. cibo

vinoque raptim hausto repleti, ubi nox adpetit, prope rivos aquarum sine munimento, sine stationibus ac custodiis, passim

ferarum ritu sternuntur, nunc ab secundis rebus magis etiam 7 solito incauti. si vobis in animo est tueri moenia vestra nec 20

pati haec omnia Galliam fieri, prima vigilia capite arma, frequentesque me sequimini ad caedem, non ad pugnam. nisi vinctos somno velut pecudes trucidandos tradidero, non recuso eundem Ardeae rerum mearum exitum, quem Romae habui.“

XLV. Aequis iniquisque persuasum erat tantum bello vi- 25 rum neminem usquam ea tempestate esse. contione dimissa

corpora curant intenti, quam mox signum daretur. quo dato 2 primae silentio noctis ad portas Camillo praesto fuere. egressi

haud procul urbe, sicut praedictum erat, castra Gallorum in

tuta neglectaque ab omni parte nacti cum ingenti clamore in- 30 3 vadunt. nusquam proelium, omnibus locis caedes est; nuda

corpora et soluta somno trucidantur. extremos tamen pavor e cubilibus suis excitos, quae aut unde vis esset ignaros, in fugam et quosdam in hostem ipsum improvidos tulit. magna pars in agrum Antiatem delati excursione ab oppidanis facta 35 circumveniuntur.

Similis in agro Veienti Tuscorum facta strages est, qui urbis, iam prope quadringentesimum annum vicinae, oppressae

1

4

[merged small][merged small][ocr errors][ocr errors]
[ocr errors]

ab hoste invisitato adeo nihil miseriti sunt, ut in agrum Romanum eo tempore incursiones facerent, plenique praedae Veios etiam praesidiumque, spem ultimam Romani nominis, in animo

habuerint oppugnare. viderant eos milites Romani vagantes 5 5 per agros et congregatos agmine praedam prae se agentes, et

castra cernebant haud procul Veis posita. inde primum mi- 6 seratio sui, deinde indignitas atque ex ea ira animos cepit: Etruscisne etiam, a quibus bellum Gallicum in se avertissent,

ludibrio esse clades suas? vix temperavere animis, quin extemplo 7 10 impetum facerent, conpressique a Caedicio centurione, quem

sibimet ipsi praefecerant, rem in noctem sustinuere. tantum 8 par Camillo defuit auctor, cetera eodem ordine eodemque fortunae eventu gesta quin etiam ducibus captivis, qui caedi

nocturnae superfuerant, ad aliam manum Tuscorum ad Salinas 15 profecti nocte insequenti ex inproviso maiorem caedem edidere, duplicique victoria ovantes Veios redeunt.

XLVI. Romae interim plerumque obsidio segnis et utrim- 1 que silentium esse ad id tantum intentis Gallis, ne quis ho

stium evadere inter stationes posset, cum repente iuvenis Ro20 manus admiratione in se cives hostesque convertit. sacrificium 2

erat statum in Quirinali colle genti Fabiae. ad id faciendum C. Fabius Dorsuo Gabino cinctu cinctus sacra manibus gerens cum de Capitolio descendisset, per medias hostium stationes

egressus nihil ad vocem cuiusquam terroremve motus in Qui26 rinalem collem pervenit; ibique omnibus sollemniter peractis 3

eadem revertens similiter constanti vultu graduque, satis sperans propitios esse deos, quorum cultum ne mortis quidem metu prohibitus deseruisset, in Capitolium ad suos rediit seu

attonitis Gallis miraculo audaciae, seu religione etiam motis, 30 cuius haudquaquam neglegens gens est. — Veis interim non 4

- 1. Diod. XIV, 116: tõv 'Poμαίων εν τοιαύταις ταραχαϊς όντων, οι περιοικούντες Τυρρηνοί μετά δυνάμεως αδράς επεπορεύοντο την των Ρωμαίων χώραν λεηλατούντες, και πολλών μέν σωμάτων ουκ ολίγης δ' ωφελείας εγκρατείς εγένοντο. οι δε Ρωμαίοι απροσδοκήτως τους Τυρρηνοϊς επιπεσόντες έτρέψαντο και την τε λείαν αφείλοντο και της παρεμβολής εκυρίευσαν. - 2. facerent

- habuerint] Impf. Innere Folge (graduell) Perf. å u 8sere Folge (factisch). Vgl. Zumpt 504. – 7.

. indignitas, Entrüstung. - 14. Salinas] Nicht weit von Vei auf dem rechten Tiberufer. Dass besonders

die Tarquinienser die Noth der Römer benutzten, um Vei wiederzugewinnen, ist sehr wahrscheinlich. Nieb. II, 613.

21. statum, feststehend, welches immer an einem bestimmten Tage im Jahr dargebracht wird. Das Opfer warein gentilicisches (genti F.)

22. Gabino cinctu cinctus] Dabei wurde die Toga so umgeworfen, dass der Gipfel, welcher sonst über die linke Schulter herabbing, fest um die Brust gezogen wurde. VIII, 9, 9 ipse incinctus cinctu Gabino.

22. sacra, Opfergeräthe. 28. prohibitus, abgeschreckt. – 30. handquaquam neglegens] Caes. b. g. VI,

[ocr errors]

[ocr errors]

animi tantum in dies sed etiam vires crescebant. nec Romanis solum eo convenientibus ex agris, qui aut proelio adverso

aut clade captae urbis palati fuerant, sed etiam ex Latio vo5 luntariis confluentibns, ut in parte praedae essent, maturum

iam videbatur repeti patriam eripique ex hostium manibus. 5 6 sed corpori valido caput deerat. locus ipse admonebat Camilli,

et magna pars militum erat, qui ductu auspicioque eius res prospere gesserant; et Caedicius negare se commissurum, cur

sibi aut deorum aut hominum quisquam imperium finiret po7 tius, quam ipse memor ordinis sui posceret imperatorem. con- 10

sensu omnium placuit ab Ardea Camillum acciri, sed antea consulto senatu, qui Romae esset: adeo regebat omnia pudor,

discriminaque rerum prope perditis rebus servabant. ingenti 8 periculo transeundum per hostium custodias erat. ad eam rem

Pontius Cominius inpiger iuvenis operam pollicitus incubans 15 9 cortici secundo Tiberi ad urbem defertur. inde, qua proximum

fuit a ripa, per praeruptum eoque neglectum hostium custo

diae saxum in Capitolium evadit, et ad magistratus ductus 10 mandata exercitus edit. accepto inde senatus consulto, uti

comitiis curiatis revocatus de exilio iussu populi Camillus dic- 20 tator extemplo diceretur, militesque haberent imperatorem

quem vellent, eadem degressus nuntius Veios contendit, missi11 que Ardeam legati ad Camillum Veios eum perduxere; seu —

quod magis credere libet, non prius profectum ab Ardea quam conperit legem latam, quod nec iniussu populi mutari finibus 25

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

16: natio est omnis Gollorum admodum dedita religionibus. 3. ex Latio] Die Verwüstung von Latium zwang die Bewohner, in Vei eine Zuflucht zu suchen und das Aeussersté mit den Römern gegen die Barbaren zu wagen.

5. videbatur, war allgemeine Ansicht zu Veii, iis qui Veis erant. Diod. tous από της χώρας αθροίζοντες καθώπλιζον" ήβούλοντο γαρ τούς εις το Καπετώλιον συμπεφευγότας εκ της πολιορκίας εξελέσθαι. 6. caput

. deerat] Es war kein Consulartribun vorhanden, Caedicius war nur centurio. 10. quam posceret, er werde vielmehr selbst verlangen. 12. pudor, Achtung vor Recht u. Sitte.

- 13. discrimina rerum] Die Rücksicht auf Stand, Recht und Her

men. 14. ad eam rem, dagegen Diod. 116: Κομίνιόςτις Πόντιος υπέσχετο παραθαρρύνειν τους

εν τω Καπετωλίω, d. h. den Be-
lagerten die Nachricht zu bringen,
dass die Römer in Veii zum Ent-
satz entschlossen seien. 18. ad
mag.] Zu den Consulartribunen.
20. comitiis curiatis] Kann nach der
Wortstellung nur mit revocatus de
exilio, iussu populi mit dictator di-
ceretur verbunden werden uti
com. curiatis si revocatus esset de
exilio Camillus iussu p. extemplo
dictator diceretur (nicht von den
Consulartribunen). Er wird durch
Curiatcomitien zurückgerufen, weil
förmliche Centuriatcomitien nicht
abgehalten werden konnten, dann
aber in Veii durch Volksbeschluss
(iussu populi), ohne Umschweife
sofort (extemplo) zum Dictator er-
nannt. 25. legem latam, in Cen-
turiatcomitien. — 25. mutari finibus,
das Gebiet verlassen, in welchem
er sich befand, u. in das Römische

posset, nec nisi dictator dictus auspicia in exercitu habere lex curiata lata est dictatorque absens dictus.

XVII. Dum haec Veis agebantur, interim arx Romae Ca- 1 pitoliumque in ingenti periculo fuit. namque Galli seu vestigio 2 5 notató humano, qua nuntius a Veis pervenerat, seu sua sponte

animadverso ad Carmentis saxo ascensu aequo nocte sublustri, cum primo inermem, qui temptaret viam, praemisissent, tradentes inde arma, ubi quid iniqui esset, alterni innixi suble

vantesque in vicem et trahentes alii alios, prout postularet 10 locus, tanto silentio in summum evasere, ut non custodes 3

solum fallerent, sed ne canes quidem, sollicitum animal ad nocturnos strepitus, excitarent. anseres non fefellere, quibus 4 sacris Iunonis in summa inopia cibi tamen abstinebatur. quae

res saluti fuit: namque clangore eorum alarumque crepitu ex15 citus M. Manlius, qui triennio ante consul fuerat, vir bello

egregius, armis arreptis simul ad arma ceteros ciens vadit, et dum ceteri trepidant, Gallum, qui iam in summo constiterat, umbone ictum deturbat. cuius casus prolapsi cum proximos 5

sterneret, trepidantes alios armisque omissis saxa, quibus ad20 haerebant, manibus amplexos trucidat. iamque et alii con

gregati telis missilibusque saxis proturbare hostes, ruinaque tota prolapsa acies in praeceps deferri. sedato deinde tumultu 6 reliquum noctis, quantum turbatis mentibus poterat, cum

praeteritum quoque periculum sollicitaret, quieti datum est. luce 7 25 orta vocatis classico ad concilium militibus ad tribunos, cum

et recte et perperam facto pretium deberetur, Manlius primum ob virtutem laudatus donatusque non ab tribunis solum militum sed consensu etiam militari; cui universi selibras farris 8

et quartarios vini ad aedes eius, quae in arce erant, contule30 runt rem dictu parvam, ceterum inopia fecerat eam argu

mentum ingens caritatis, cum se quisque victu suo fraudans detractum corpori atque usibus necessariis ad honorem unius

Gebiet zurückkehren. 1. dictator dictus, auf förmliche Weise, durch Ernennung der Consulartrıbunen und durch Uebertragung des inperium in Folge der üblichen lex curiata. Wenn er in Veiï iussu populi ernannt war, nachdem das Veios perduxere statt gefunden, dann erschien er nicht als absens dictus.

6. ad Carmentis] sc.
der Carmenta oder Carmentis, in
der Nähe die porta Carmentalis.
Die Carm. war die göttliche, mit
prophetischer Kunst begabte Mutter

des Evander, welche Roms Schick-
sal weissagte, vgl. Ovid. Fast. I,
497 sqq. bei Seyff. Lesest. p. 63.
6. ascensu aequo] Vgl. asperum
tactu leonem Horat.

8. alterni, einer um den andern. 13. Iunonis] Eigenthum der Iuno, daher Gen., sonst Dat. 21. ruinaque, durch das Losreissen von Steinen.

22. in praeceps, Abgrund. 23. poterat, sc. fieri, häufige Ellipse. 25. classico, cf. zu VIII, 32, 1. 29. quartarios] 2. § 876. 31. fraudans, wie p. 56, 28.

sacium

« IndietroContinua »