Immagini della pagina
PDF
ePub
[ocr errors]

itaque arma, deos prins quam homines violatura, adversus Samnites vobis negamus; legatos, sicut fas iusque est, ad so- 3 cios atque amicos precatum mittemus, ne qua vobis vis fiat." ad ea princeps legationis sic enim domo mandatum attu5 lerant,quando quidem" inquit „nostra tueri adversus vim atque iniuriam iusta vi non vultis, vestra certe defendetis: 4 itaque populum Campanum urbemque Capuam, agros, delubra deum, divina humanaque omnia in vestram, patres conscripti, populique Romani dicionem dedimus, quidquid deinde patiemur 10 dediticii vestri passuri." sub haec dicta omnes manus ad con- 5 sules tendentes pleni lacrimarum in vestibulo curiae procubuerunt. commoti patres vice fortunarum humanarum, si ille prae- 6 potens opibus populus, luxuria superbiaque clarus, a quo paulo ante auxilium finitimi petissent, adeo infractos gereret animos, 15 ut se ipse suaque omnia potestatis alienae faceret. tum iam fides agi visa, deditos non prodi; nec facturum aequa Samnitium populum censebant, si agrum urbemque per deditionem factam populi Romani oppugnarent. legatos itaque extemplo mitti ad Samnites placuit. data mandata, ut preces Campa- 8 20 norum, responsum senatus amicitiae Samnitium memor, deditionem postremo factam Samnitibus exponerent; peterent pro 9 societate amicitiaque, ut dediticiis suis parcerent, neque in eum agrum, qui populi Romani factus esset, hostilia arma inferrent; si leniter agendo parum proficerent, denuntiarent Sam- 10 25 nitibus populi Romani senatusque verbis, ut Capua urbe Campanoque agro abstinerent. haec legatis agentibus in concilio 11

Senatsbeschlusses, cf. § 8.

1.

6.

violatura, die die Götter als foede-
rum testes et vindices verletzen wür-
den, die nicht minder vor der Gott-
heit als vor den Menschen einen
Vetragsbruch bedeuten würden.
6. iusta vi] Oxymoron, denn vis
und ius sind Gegensätze.
vestra certe] Durch die Dedition
wird Capua Eigenthum der Rö-
mer, durch dessen Verletzung die
Samniten nun das Bündniss mit
Rom brechen würden. - 10. omnes,
die übrigen Mitglieder der Gesandt-
schaft stehen im vestibulum, wäh-
rend der princeps legationis in der
Curie selbst den Bescheid entgegen-
nimmt. 12. si ille] siquidem
causal. Merkwürdiger noch war,
dass die Campaner sich Rom unter-
warfen, um Schutz gegen ihre eig-
nen Stammgenossen zu finden.
Denn 424 v. Chr. hatten Samniti-

=

80

sche Eroberer Capua den Etrus-
kern entrissen. Allein die Samniten
in Campanien hatten sich mit der
im Lande vorhandenen Bevölkerung
vermischt, griechische Weise und
Stadtverfassung angenommen,
dass sie selbst Münzen mit griechi-
scher Aufschrift schlugen, u. waren
so ihren Stammgenossen in den
Bergen Samniums entfremdet.
Mommsen I, 356. 20. memor]
Grammatisch zu responsum, lo-
gisch zu senatus gehörig.
Damit wird die Gesandtschaft be-
vollmächtigt, eventuell ein ent-
schiedenes Ultimatum zu stellen.
Zu diesem Zwecke hatte man vor-
her einen Volksbeschluss erwirkt,
populi Romani (vor senatus!) verbis,
vgl. 128, 9.
26. in concilio
Samnitium] Die 4 Samnitischen
Völker Caudiner, Hirpiner, Pen-
trer u. Frentaner bildeten einen

25.

[ocr errors]

Samnitium adeo est ferociter responsum, ut non solum gesturos se esse dicerent id bellum, sed magistratus eorum e curia 12 egressi stantibus legatis praefectos cohortium vocarent iisque clara voce imperarent, ut praedatum in agrum Campanum extemplo proficiscerentur.

5

1 XXXII. Hac legatione Romam relata positis omnium aliarum rerum curis patres fetialibus ad res repetendas missis belloque, quia non redderentur, sollemni more indicto decreverunt, ut primo quoque tempore de ea re ad populum fer2 retur. iussuque populi consules ambo cum duobus exercitibus 10. ab urbe profecti, Valerius in Campaniam, Cornelius in Sam3 nium, ille ad montem Gaurum, hic ad Saticulam castra ponunt. priori Valerio Samnitium legiones eo namque omnem belli molem inclinaturam censebant occurrunt. simul in Campanos stimulabat ira, tam promptos nunc ad ferenda nune 15 ad accersenda adversus se auxilia; ut vero castra Romana viderunt, ferociter pro se quisque signum duces poscere; adfirmare eadem fortuna Romanum Campano laturum opem, qua Cam5 panus Sidicino tulerit. Valerius levibus certaminibus temptandi hostis causa haud ita multos moratus dies signum 20 pugnae proposuit, paucis suos adhortatus, ne novum bellum 6 eos novusque hostis terreret: quidquid ab urbe longius proferrent arma, magis magisque in inbelles gentes eos prodire. 7 ne Sidicinorum Campanorumque cladibus Samnitium aestimarent virtutem: qualescumque inter se certaverint, necesse fuisse, 25 alteram partem vinci. Campanos quidem haud dubie magis nimio luxu fluentibus rebus mollitiaque sua quam vi hostium 8 victos esse. quid autem esse duo prospera in tot saeculis bella Samnitium adversus tot decora populi Romani, qui triumphos paene plures quam annos ab urbe condita numeret, 30 qui omnia circa se, Sabinos Etruriam Latinos Hernicos Aequos

[blocks in formation]

-

polis; Saticula ist auf der West-
seite der Berge von Calatia, in der
Nähe der Caudinischen Pässe.
13. eo, nach Campanien hin, weil
sie glaubten, dass Rom vor allem
diese Landschaft schützen würde.
Noch erklärlicher wird dies, wenn
bereits in Campanien ein Samniti-
sches Heer stand. Dann ist es auch
wahrscheinlich, dass die Stellung
des Consuls im Winkel zwischen
Cumae und Neapolis keine frei-
willige war. - 23. in inbelles gentes]
Der Redner stellt absichtlich die
Griechen in Unteritalien, die Apuler,
Lucaner und die Samniten in eine

--

Volscos Auruncos, domita armis habeat, qui Gallos tot proeliis caesos postremo in mare ac naves fuga conpulerit. cum 10 gloria belli ac virtute sua quemque fretos ire in aciem debere, tum etiam intueri, cuius ductu auspicioque ineunda pugna sit, 11 5 utrum, qui audiendus dumtaxat magnificus adhortator sit, verbis tantum ferox, operum militarium expers, an qui et ipse tela tractare, procedere ante signa, versari media in mole pugnae sciat. facta mea, non dicta vos, milites, inquit, sequi volo 12 nec disciplinam modo, sed exemplum etiam me petere. non fac10 tionibus nec per coitiones, usitatas nobilibus, sed hac dextra mihi tres consulatus summamque laudem peperi. fuit cum 13 hoc dici poterat: „patricius enim eras et a liberatoribus patriae ortus et eodem anno familia ista consulatum, quo urbs haec consulem habuit:" nunc iam nobis patribus vobisque plebei 14 15 promiscuus consulatus patet, nec generis, ut ante, sed virtutis est praemium. proinde summum quodque spectate, milites, decus. non, si mihi novum hoc Corvini cognomen diis aucto- 15 ribus homines dedistis, Publicolarum vetustum familiae nostrae cognomen memoria excessit. semper ego plebem Romanam 16 20 militiae domique, privatus in magistratibus [parvis magnisque], aeque tribunus ac consul, eodem tenore per omnes deinceps consulatus colo atque colui. nunc, quod instat, diis bene 17 iuvantibus novum atque integrum de Samnitibus triumphum mecum petite." XXXIII. Non alias militi familiarior dux fuit 1 25 omnia inter infimos militum haud gravate munia obeundo. in 2 ludo praeterea militari, cum velocitatis viriumque inter se aequales certamina ineunt, comiter facilis, vincere ac vinci vultu eodem nec quemquam aspernari parem, qui se offerret; factis benignus pro re, dictis haud minus libertatis alienae quam 3

--

Linie. 1. domita armis] Der
Zweck des Redners gestattet nicht
historische Genauigkeit. 3. Nach

den Siegen der Römer über die
Gallier in Latium (350-349 v. Chr.)
war das Resultat folgendes: primo
(Galli) per Volscos Falernumque
agrum dissipati sunt, inde Apuliam
ac mare inferum petierunt, Liv.c. 26, 9.
In der Schlacht vom Jahr 349 hatte
Valerius Corvus den Zweikampf
mit einem Gallier bestanden.
5. audiendus dumtaxat]
man ihn eben nur hört = in con-
tionibus. 10. factionibus] factio-
nes u. coitiones sind Verbindungen
(Eraigsiα) der Optimaten, um die
Ihrigen bei der Bewerbung zu un-
terstützen. 11. fuit] Vgl. fuit

= wenn

Histor. Quellenbuch. II, 1. 2. Aufl.

[merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]

suae dignitatis memor, et, quo nihil popularius est, quibus artibus petierat magistratus, iisdem gerebat. itaque universus 4 exercitus incredibili alacritate adhortationem prosecutus ducis castris egreditur.

5 Proelium, ut quod maxime umquam, pari spe utrimque 5 aequis viribus, cum fiducia sui sine contemptu hostium commis6 sum est. Samnitibus ferociam augebant novae res gestae et paucos ante dies geminata victoria, Romanis contra quadringentorum annorum decora et conditae urbi aequalis victoria, 7 utrisque tamen novus hostis curam addebat. pugna indicio fuit, 10 quos gesserint animos: namque ita conflixerunt, ut aliquamdiu 8 in neutram partem inclinarent acies. tum consul trepidationem iniciendam ratus, quando vi pelli non poterant, equitibus in9 missis turbare prima signa hostium conatur. quos ubi nequiquam tumultuantes in spatio exiguo volvere turmas vidit nec 15 posse aperire in hostes viam, revectus ad antesignanos legio10 num cum desiluisset ex equo, „nostrum" inquit,,peditum illud, milites, est opus: agitedum, ut me videritis, quacumque incessero in aciem hostium, ferro viam facientem, sic pro se quisque obvios sternite; illa omnia, qua nunc erectae micant 20 11 hastae, patefacta strage vasta cernetis." haec dicta dederat, cum equites consulis iussu discurrunt in cornua legionibusque in mediam aciem aperiunt viam. primus omnium consul invadit hostem, et, cum quo forte contulit gradum, obtruncat. 12 hoc spectaculo accensi dextra laevaque ante se quisque memo- 25 randum proelium ciet: stant obnixi Samnites, quamquam plura 13 accipiunt quam inferunt vulnera. aliquamdiu iam pugnatum erat, atrox caedes circa signa Samnitium, fuga ab nulladum parte erat: adeo morte sola vinci destinaverant animis. 14 itaque Romani, cum et fluere iam lassitudine vires sentirent 30 et diei haud multum superesse, accensi ira concitant se in 15 hostem. tum primum referri pedem atque inclinari rem in fugam apparuit; tum capi occidi Samnis; nec superfuissent

[ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]

10

multi, ni nox victoriam magis quam proelium diremisset. et 16 Romani fatebantur numquam cum pertinaciore hoste conflictum, et Samnites, cum quaereretur, quaenam prima causa tam obstinatos movisset in fugam, oculos sibi Romanorum ardere visos 17 5 aiebant vesanosque vultus et furentia ora; inde plus quam ex alia ulla re terroris ortum. quem terrorem non pugnae solum eventu sed nocturna profectione confessi sunt. postero die va- 18 cuis hostium castris Romanus potitur, quo se omnis Campanorum multitudo gratulabunda effudit.

b) Abfall der Latiner und Campaner.

(Liv. VIII, 9. 10).

66

Pugnatum est haud procul radicibus Vesuvii montis, qua 19 via ad Veserim ferebat. IX. Romani consules, priusquam 1 educerent in aciem, immolaverunt. Decio caput iocineris a familiari parte caesum haruspex dicitur ostendisse: alioqui ac15 ceptam dis hostiam esse; Manlium egregie litasse. „,atqui bene habet" inquit Decius, „si ab collega litatum est. instructis ordinibus processere in aciem. Manlius dextro, Decius laevo 2 cornu praeerat. primo utrimque aequis viribus, eodem ardore 3 animorum gerebatur res; deinde ab laevo cornu hastati Ro20 mani, non ferentes inpressionem Latinorum, se ad principes recepere. in hac trepidatione Decius consul M. Valerium magna 4 voce inclamat: „deorum" inquit "ope, M. Valeri, opus est:

8. Der mons Gaurus ist von Capua etwa 3 deutsche Meilen entfernt, u. doch gestattet omnis nur an die Bürgerschaft von Capua zu denken.

10. Lib. VIII, 9. Todesweihe des Decius in der Schlacht am Vesuv. 11. qua via ad Veserim ferebat] Est ist unbekannt, ob es ein Fluss oder ein vicus war; der Ausdruck via fert lässt auf letzteres schliessen. Der Zusatz macht es wahrscheinlich, dass die Quelle des Livius nicht den Vesuv bei Neapel, sondern etwa einen vulcanischen Berg des saltus Vescinus an der Grenze des Sidiciner- u. Campanerlandes gemeint hatte. 13. caput iocineris] Eine Protuberation an dem rechten Lappen (a familiari parte, die andere Seite war pars inimici) der Leber, caesum mit einem Einschnitt. - 14. acceptam, genehm.

-

16.

15. litasse] Vgl. V, 38. litatum, cf. τῶν ἱερῶν γενομένων Plut. Pyrr. 25. 18. cornu, ohne dass ein besondres Centrum vorhanden ist. 21. Liv. VIII, 6, 9: in quiete utrique consuli eadem dicitur visa species viri maioris quam prỏ humano habitu augustiorisque, dicentis ex una acie inperatorem, ex altera exercitum dis manibus matrique Terrae deberi: utrius exercitus inperator legiones hostium superque eas se devovisset, eius populi partisque victoriam fore. Placuit igitur, averruncandae deum irae victimas caedi, simul ut, si extis eadem, quae somnio visa fuerant, portenderentur, alteruter consulum fata inpleret. Ubi responsa haruspicum tacitae religioni congruerunt, conparant inter se, ut, ab utra parte cedere Romanus exercitus coepisset, inde se consul

« IndietroContinua »