1

creavit Q. Publilium Philonem et L. Papirium Cursorem iterum haud dubio consensu civitatis, quod nulli ea tempestate duces clariores essent. VIII. Quo creati sunt die, eo — sic enim placuerat patri

. bus – magistratum inierunt, sollemnibusque senatus consultis 5 2 perfectis de pace Caudina rettulerunt; et Publilius, penes quem

fasces erant: „dic, Sp. Postumi“ inquit. qui ubi surrexit, eodem 3 illo vultu, quo sub iugum missus erat: „haud sum ignarus

inquit, „consules, ignominiae, non honoris causa me primum

excitatum iussumque dicere, non tamquam senatoren, sed tam- 10 4 quam reum qua infelicis belli qua ignominiosae pacis. ego tamen, quando neque de noxa nostra neque de poena rettulistis,

, omissa defensione, quae non difficillima esset apud haud ignaros fortunarum humanarum necessitatiumque, sententiam de eo, de quo rettulistis, paucis peragam. quae sententia testis 15

erit, mihine an legionibus vestris pepercerim, cum me seu turpi 5 seu necessaria sponsione obstrinxi; qua tamen, quando iniussu

populi facta est, non tenetur populus Romanus, nec quicquam 6 ex ea praeterquam corpora nostra debentur Samnitibus. de

damur per fetiales nudi vinctique; exsolvamus religione popu- 20

lum, si qua obligavimus, ne quid divini humanive obstet, quo 7 minus iustum piumque de integro ineatur bellum. interea consules

exercitum scribere armare educere placet, nec prius ingredi

hostium fines, quam omnia iusta in deditionem nostram per8 fecta erunt. vos, dii inmortales, precor quaesoque, si vobis 25

non fuit cordi Sp. Postumium T. Veturium consules cum Sam9 nitibus prospere bellum gerere, at vos satis habeatis vidisse

nos sub iugum missos, vidisse sponsione infami obligatos, vi

dere nudos vinctosque hostibus deditos, omnem iram hostium 10 nostris capitibus excipientes; novos consules legionesque Ro- 30

manas ita cum Samnite gerere bellum velitis, ut omnia ante 11 nos consules bella gesta sunt.“ quae ubi dixit, tanta simul

admiratio miseratioque viri incessit homines, ut modo vix cre

derent illum eundem esse Sp. Postumium, qui auctor tam foe12 dae pacis fuisset, modo miserarentur, quod vir talis etiam 35

Maximus Rullianus. 1. Q. Pro blilium Philonem, sc. tertium.

4. sic enim placuerat, weil die bisherigen Consuln sofort hatten abdiciren müssen. - 7. surrexit, die Senatoren sprachen vom Platze aus.

9. non honoris, diese Ehre widerfuhr nur den angesehensten Senatoren (principes senatus). 12. noxa, Vergeben durch Ueber

schreitung der Vollmacht, poena = Widerrechtlichkeit. 16. me obstrinxi. Er hält also die sponsio für eine privata, nicht publica, weil letztere iniussu populi unmöglich sei. Da er aber zum Schein eine publica sponsio eingegangen, so hat er persönlich eine fraus begangen, welche er auch persönlich büssen will. 24. omnia iusta, alle Formalitäten des Fetialrechtes.

praecipuum apud hostes supplicium passurus esset ob iram diremptae pacis.

Cum omnes laudibus prosequentes virum in sententiam eius pedibus irent, temptata paulisper intercessio est ab L. 13 5 Livio et Q. Maelio tribunis plebis, qui neque exsolvi religione 14

populum aiebant deditione sua, nisi omnia Samnitibus, qualia apud Caudium fuissent, restituerentur, neque se pro eo, quod 15 spondendo pacem servassent exercitum populi Romani, poenam

ullam meritos esse, neque ad extremum, cum sacrosancti essent, 10 dedi hostibus violarive posse. IX. Tum Postumius: ,dedite 1

„ interea“ inquit „profanos nos, quos salva religione potestis; dedetis deinde et istos sacrosanctos, cum primum magistratu 2 abierint, sed, si me audiatis, priusquam dedantur, hic in co

mitio virgis caesos, hanc iam ut intercalatae poenae usuram 15 habeant. nam quod deditione nostra negant exsolvi religione 3

populum, id istos magis, ne dedantur, quam quia ita se res habeat, dicere, quis adeo iuris fetialium expers est, qui ignoret? neque ego infitias eo, patres conscripti, tam sponsiones 4

quam foedera sancta esse apud eos homines, apud quos iuxta 20 divinas religiones fides humana colitur, sed iniussu populi nego

quicquam sanciri posse, quod populum teneat. an, si eadem 5 superbia, qua sponsionem istam expresserunt nobis Samnites,

ver

Maelius, qui tum tribuni pl. erant, quod eorum auctoritate pax erat facta, dediti sunt, ut pax Samnitium repudiaretur. Nach ihm waren sie also nur

zur Zeit der Dedition, nicht zur Zeit der Capitulation, Volkstribunen. 6. nisi omnia ... restituerentur, vgl. die Fabel von der Schlange und dem Bauer in Göthe’s Reineke Fuchs IX Ges. p. 194 (Stuttg. 1866).

4. ab L. Livio et Q. Maelio] Als Volkstribunen konnten sie nicht beim Herre gewesen sein, da die Tribunen die Stadt nicht lassen durften, um jederzeit das ius auxilii leisten zu können, ebenso wenig konnten sie im besonderen Auftrage des Volkes dabin abgehen. Vergl. indessen p. 160, 16. Da sie nun

zur Zeit der Senatsverhandlung als Tribunen auftreten, so müssen sie vor dem Antritt des Tribunats beim Heere gewesen und die sponsio mit eingegangen sein, in welcher Eigenschaft freilich, wissen wir nicht. Es wäre nur die Frage, ob der Friede wirklich vom Volke ratificirt worden und erst dann (das foedus) gebrochen worden ist; aber auch in diesem Falle ist eine schuldige Mitwirkung der Volkstribunen als solcher nicht denkbar. Vgl. die Combination von Nieb. Vorl. I, 492 sq. Cicero Off. III, 109, der sonst mit der Quelle des Livius übereinstimmt, sagt: eodemque tempore Ti. Numicius Q.

coegissent nos verba legitima dedentium urbes nuncupare, de

ditum populum Romanum vos, tribuni, diceretis et hanc ur6 bem, templa, delubra, fines, aquas Samnitium esse? omitto de

ditionem, quoniam de sponsione agitur; quid tandem? si spopondissemus urbem hanc relicturum populum Romanum, si 5 incensurum, si magistratus, si senatum, si leges non habiturum, si sub regibus futurum? di meliora, inquis. atqui non indignitas

rerum sponsionis vinculum levat. si quid est, in quo obligari 7 populus possit, in omnia potest. et ne illud quidem, quod

quosdam forsitan moveat, refert, consul an dictator an praetor 10 8 spoponderit. et hoc ipsi etiam Samnites iudicaverunt, quibus

non fuit satis consules spondere, sed legatos quaestores tribu9 nos militum spondere coegerunt. nec a me nunc quisquam

quaesiverit, quid ita spoponderim, cum id nec consulis ius

esset, nec illis spondere pacem, quae mei non erat arbitrii, 15 10 nec pro vobis, qui nihil mandaveratis, possem. nihil ad Cau

dium, patres conscripti, humanis consiliis gestum est: dii in

mortales et vestris et hostium imperatoribus mentem ademe11 runt.

nec nos in bello satis cavimus, et illi male partam victoriam male perdiderunt, dum vix locis, quibus vicerant, 20

credunt, dum quacumque condicione arma viris in arma natis 12 auferre festinant. an, si sana mens fuisset, difficile illis fuit,

dum senes ab domo ad consultandum accersunt, mittere Romam

legatos? cum senatu, cum populo de pace ac foedere agere? 13 tridui iter expeditis erat; interea in indutiis res fuisset, donec 25

ab Roma legati aut victoriam illis certam aut pacem adfer

rent. ea demum sponsio esset, quam populi iussu spopondis14 semus. sed neque vos tulissetis, nec nos spopondissemus, nec

fas fuit alium rerum exitum esse, quam ut illi velut somnio

laetiore, quam quod mentes eorum capere possent, nequiquam 30 15 eluderentur, et nostrum exercitum eadem, quae inpedierat, for

tuna expediret, vanam victoriam vanior inritam faceret pax,

sponsio interponeretur, quae neminem praeter sponsorem ob16 ligaret. quid enim vobiscum, patres conscripti

, quid cum po. pulo Romano actum est? quis vos appellare potest, quis se 35

à vobis dicere deceptum? hostis an civis? hosti nihil spopon17 distis, civem neminem spondere pro vobis iussistis. nihil ergo

vobis nec nobiscum est, quibus nihil mandastis, nec cum Sam18 nitibus, cum quibus nihil egistis. Samnitibus sponsores nos

sumus rei satis locupletes in id, quod nostrum est, in id, quod praestare possumus, corpora nostra et animos: in haec saeviant, in haec ferrum, in haec iras acuant. quod ad tribunos 19

attinet, consulite, utrum praesens deditio eorum fieri possit, 5 an in diem differatur: nos interim, T. Veturi vosque ceteri,

vilia haec capita luendae sponsionis feramus, et nostro supplicio liberemus Romana arma.“ X. Movit patres conscriptos 1 cum causa tum auctor, nec ceteros solum, sed tribunos etiam

plebei, ut se in senatus dicerent fore potestate. magistratu 10 inde se extemplo abdicaverunt, traditique fetialibus cum cete- 3

ris Caudium ducendi. hoc senatus consulto facto lux quaedam adfulsisse civitati visa est. Postumius in ore erat, eum laudibus ad caelum ferebant, devotioni P. Decii consulis, aliis claris

facinoribus aequabant: emersisse civitatem ex obnoxia pace 4 15 illius consilio et opera; ipsum se cruciatibus et hostium irae

offerre piaculaque pro populo Romano dare. arma cuncti spectant et bellum: en umquam futurum, ut congredi armatis 5 cum Samnite liceat?

In civitate ira odioque ardente dilectus prope omnium 6 20 voluntariorum fuit. rescriptae ex eodem milite novae legiones,

ductusque ad Caudium exercitus. praegressi fetiales ubi ad 7 portam venere, vestem detrahi pacis sponsoribus iubent, manus post tergum vinciri. cum apparitor verecundia maiestatis Po

stumi laxe vinciret: „quin tu“ inquit , adducis lorum, ut iusta 25 fiat deditio? tum ubi in coetum Samnitium et ad tribunal 8

ventum Pontii est, A. Cornelius Arvina fetialis ita verba fecit: „quandoque hisce homines iniussu populi Romani Quiritium 9 foedus ictum iri spoponderunt atque ob eam rem noxam no

cuerunt, ob eam rem, quo populus Romanus scelere inpio sit 80 solutus, hosce homines vobis dedo.“ haec dicenti fetiali Postu- 10

mius genu femur quanta maxime poterat vi perculit, et clara voce ait se Samnitem civem esse, illum legatum fetialem a se contra

1 ius gentium violatum: eo iustius bellum gesturos. XI. Tum

Pontius: „nec ego istam deditionem accipiam" inquit, „nec 2 2 Samnites ratam habebunt. quin tu, Spuri Postumi, si deos

esse censes, aut omnia inrita facis aut pacto stas? Samniti

populo omnes, quos in potestate habuit, aut pro iis pax debe- 5 3 tur. sed quid ego te appello, qui te captum victori cum qua

potes fide restituis? populum Romanum appello, quem si

sponsionis ad furculas Caudinas factae paenitet, restituat le4 giones intra saltum, quo saeptae fuerunt. nemo quemquam

deceperit, omnia pro infecto sint, recipiant arma, quae per 10 pactionem tradiderunt, redeant in castra sua, quidquid pridie habuerunt, quam in conloquium est ventum, habeant: tum bellum et fortia consilia placeant, tum sponsio et pax repudietur. 5 ea fortuna, iis locis, quae ante pacis mentionem habuimus,

geramus bellum, nec populus Romanus consulum sponsionem 15 6 nec nos fidem populi Romani accusemus. numquamne causa

defiet, cur victi pacto non stetis? obsides Porsinnae dedistis: 7 furto eos subduxistis; auro civitatem a Gallis redemistis: inter

accipiendum aurum caesi sunt; pacem nobiscum pepigistis, ut

legiones vobis captas restitueremus: eam pacem inritam facitis. 20 8 et semper aliquam fraudi speciem iuris inponitis. non probat

populus Romanus ignominiosa pace legiones servatas? pacem

sibi habeat, legiones captas victori restituat: hoc fide, hoc foe9 deribus, hoc fetialibus caerimoniis dignum erat. ut quidem tu

quod petisti per pactionem habeas, tot cives incolumes, ego 25 pacem, quam hos tibi remittendo pactus sum, non habeam,

hoc tu, A. Corneli, hoc vos, fetiales, iuris gentibus dicitis? 10 ego vero istos, quos dedi simulatis, nec accipio nec dedi ar

bitror, nec moror, quo minus in civitatem obligatam sponsione

commissa iratis omnibus diis, quorum eluditur numen, redeant. 30 11 gerite bellum, quando Sp. Postumius modo legatum fetialem

genu perculit. ita dii credent Samnitem civem Postumium,

non civem Romanum esse, et a Samnite legatum Romanum 12 violatum: eo vobis iustum in nos factum esse bellum. haec

ludibria religionum non pudere in lucem proferre, et vix pueris 35

dignas ambages senes ac consulares fallendae fidei exquirere! 13 i, lictor, deme vincla Romanis; moratus sit nemo, quo minus,

ubi visum fuerit, abeant.“ et illi quidem forsitan et publica, sua certe liberata fide ab Caudio in castra Romana inviolati