Immagini della pagina
PDF
ePub

tius arx videretur, seu prodendi exempli causa, ne quid usquam 8 fidum proditori esset. additur fabulae, quod vulgo Sabini aureas armillas magni ponderis brachio laevo gemmatosque magna specie anulos habuerint, pepigisse eam quod in sinistris manibus haberent; eo scuta illi pro aureis donis congesta.

5

1 XII. Tenuere arcem Sabini, atque inde postero die, cum Romanus exercitus instructus quod inter Palatinum Capitolinumque collem campi est complesset, non prius descenderunt in aequum, quam ira et cupiditate recuperandae arcis stimulante 2 animos in adversum Romani subiere. principes utrimque pu- 10 gnam ciebant: ab Sabinis Mettius Curtius, ab Romanis Hostius Hostilius. hic rem Romanam iniquo loco ad prima signa animo 3 atque audacia sustinebat. ut Hostius cecidit, confestim Romana inclinatur acies, fusaque est ad veterem portam Palatii. ibi Romulus et ipse turba fugientium actus arma ad caelum tol- 15 4 lens „Iuppiter, tuis" inquit „iussus avibus hic in Palatio prima urbi fundamenta ieci. arcem iam scelere emptam Sabini ha5 bent; inde huc armati superata media valle tendunt. at tu, pater deum hominumque, hinc saltem arce hostes, deme ter6 rorem Romanis fugamque foedam siste. hic ego tibi templum 20 Statori Iovi, quod monumentum sit posteris tua praesenti ope 7 servatam urbem esse, voveo." haec praecatus, velut si sensisset auditas preces, „,hinc" inquit, „Romani, Iuppiter optimus maximus resistere atque iterare pugnam iubet." restitere Romani tamquam caelesti voce iussi: ipse ad primores Romulus 25 8 provolat. Mettius Curtius ab Sabinis princeps ab arce decucurrerat, et effusos egerat Romanos toto quantum foro spatium est, nec procul iam a porta Palatii erat, clamitans ,,vicimus 9 perfidos hospites, inbelles hostes. iam sciunt longe aliud esse

[blocks in formation]

Geminus, vgl. Schwegler I, 481.

21. stator von sistere die Flucht hemmen. Dagegen X, 36, 11 (in der Schlacht bei Luceria 294): inter haec consul manus ad caelum attollens voce clara, ita ut exaudiretur, templum Iovi Statori vovet, si constitisset a fuga Romana acies, und ibid. 37, 15: Fabius scribit ad Luceriam utrimque multos occisos, inque ea pugna Iovis Statoris aedem votam, ut Romulas ante voverat, sed fanum tantum, id est locus templo effatus fuerat. Der Tempel wurde am Abhang des Palatin nach dem Forum zu errichtet. 24. restitere: das Asyndeton Und wirklich 27.toto quantum foro spatium über den ganzen Raum des

etc.

est.

[ocr errors]

=

=

virgines rapere, aliud pugnare cum viris." in eum haec gloriantem cum globo ferocissimorum iuvenum Romulus impetum facit. ex equo tum forte Mettius pugnabat; eo pelli facilius fuit. pulsum Romani persecuntur, et alia Romana acies audacia 5 regis accensa fundit Sabinos. Mettius in paludem sese strepitu 10 sequentium trepidante equo coniecit; averteratque ea res etiam Sabinos tanti periculo viri. et ille quidem adnuentibus ac vocantibus suis favore multorum addito animo evadit: Romani Sabinique in media convalle duorum montium redintegrant 10 proelium; sed res Romana erat superior.

XIII. Tum Sabinae mulieres, quarum ex iniuria bellum 1 ortum erat, crinibus passis scissaque veste victo malis muliebri pavore ausae se inter tela volantia inferre, ex transverso impetu facto dirimere infestas acies, dirimere iras, hinc patres 2 15 hinc viros orantes, ne se sanguine nefando soceri generique respergerent, ne parricidio macularent partus suos, nepotum illi, hi liberum progeniem. „,si adfinitatis inter vos, si conubii 3 piget, in nos vertite iras. nos causa belli, nos vulnerum ac caedium viris ac parentibus sumus. melius peribimus quam sine 20 alteris vestrum viduae aut orbae vivemus." movet res cum multitudinem tum duces. silentium et repentina fit quies; inde 4 ad foedus faciendum duces prodeunt, nec pacem modo sed civitatem unam ex duabus faciunt, regnum consociant, imperium omne conferunt Romam. ita geminata urbe, ut Sabinis tamen 5 25 aliquid daretur, Quirites a Curibus appellati. monumentum eius pugnae, ubi primum ex profunda emersus palude equom Curtius in vado statuit, Curtium lacum appellarunt.

Ex bello tam tristi laeta repente pax cariores Sabinas viris 6 ac parentibus et ante omnes Romulo ipsi fecit. itaque, cum 30 populum in curias triginta divideret, nomina earum curiis in

heutigen (est) Forums.-6. etiam, wie
die verfolgenden Römer. — 8. favore
wie adnuentibus erinnern an ähn-
liche Vorgänge im Circus.
ex iniuria: Ver-

11. quarum
gewaltigung, der Gen. ist passiv,
d. h. der sogenannte obiectivus.
Die Schilderung wahrscheinlich nach
Ennius, wovon noch folgender Vers
(107) erhalten ist: maerentes flentes
lacrimantes conmiserantes; vgl. 110:
aeternum seritote diem concorditer
ambo. 13. ex transverso, von der
Seite her. 14. dirimere Inf. hist.
(ohne räumliche u. zeitliche Auf-
einanderfolge!). - 22. Cic. rep. II, 13:
cum T. Tatio foedus icit, matronis
ipsis, quae raptae erant, orantibus,

[ocr errors]

=

quo foedere et Sabinos in civitatem adscivit sacris communicatis et regnum suum cum illorum rege sociavit.-23.imperium omne: die oberste (executive) Gewalt. 25. Quirites: Vielleicht eines Stammes mit dem Oskisch. Kerriiai augusti, wenigstens werden die Römer in ihren Beziehungen nach Aussen nie Quirites genannt. 27. Curtius lacus: Wohl der Name eines puteal auf dem Forum. Eine verschiedene Sage bei Liv. VII, 6, vgl. Schwegler I, 484. 30. curias triginta: die Mitglieder je einer der 30 Curien waren religiös (durch besondere sacra) u. politisch (durch concilia) enger verbunden. An der Spitze stand ein

7 posuit. id non traditur, cum haud dubie aliquanto numerus maior hoc mulierum fuerit, aetate an dignitatibus suis virorumve an sorte lectae sint, quae nomina curiis darent. Eodem 8 tempore et centuriae tres equitum conscriptae sunt: Ramnenses ab Romulo, ab T. Tatio Titienses appellati; Lucerum nominis 5 et originis causa incerta est. inde non modo commune sed concors etiam regnum duobus regibus fuit.

3. Ende des Romulus. (Liv. I, 16).

1 XVI. His inmortalibus editis operibus cum ad exercitum recensendum contionem in campo ad Caprae paludem haberet, 10 subito coorta tempestas cum magno fragore tonitribusque tam denso regem operuit nimbo, ut conspectum eius contioni ab2 stulerit. nec deinde in terris Romulus fuit. Romana pubes sedato tandem pavore, postquam ex tam turbido die serena et tranquilla lux rediit, ubi vacuam sedem regiam vidit, etsi 15 satis credebat patribus, qui proxumi steterant, sublimem raptum procella, tamen velut orbitatis metu icta maestum aliquamdiu 3 silentium obtinuit. deinde a paucis initio facto deum deo natum, regem parentemque urbis Romanae salvere universi Romulum

[merged small][ocr errors][merged small]

sich das Volk durch eine symbolische Flucht (discurritur) von der Sündenschuld förmlich los, vgl. das regifugium des rex sacrorum. Schwegler I, 532, u. die payogóvia der Perser Herod. III, 79.-Schwegler I, 531, 3 vermuthet, die alte Sage habe wahrscheinlich nur ausgedrückt, Romulus sei wie Aeneas und Latinus plötzlich nicht mehr sichtbar gewesen (nusquam conparuisse), dann habe später der griechisch gebildete Ennius nach Parallelen der griechischen My thologie (Herakles) die Apotheose des Romulus hinzugedichtet u. diese Vorstellung in Rom eingebürgert. -13-18. Romana pubes obtinuit: Beachte die schöne Periode, deren Grundform A ([a/b] c) A. 16. sublimem, wahrscheinlich sublimen in die Höhe.

- 19. salvere iubent: Sie riefen salve deus, salve rex, salve parens urbis Romanae. Enn. 114 sq.: pectora .. tenet desiderium, simul inter sese sic memorant,,o Romule,Romule die, qualem te patriae custodem di genuerunt!

[ocr errors]

iubent; pacem precibus exposcunt, uti volens propitius suam semper sospitet progeniem. fuisse credo tum quoque aliquos, 4 qui discerptum regem patrum manibus taciti arguerent manavit enim haec quoque sed perobscura fama -; illam 5 alteram admiratio viri et pavor praesens nobilitavit. Et con- 5 silio etiam unius hominis addita rei dicitur fides. namque Proculus Iulius, sollicita civitate desiderio regis et infensa patribus, gravis, ut traditur, quamvis magnae rei auctor in contionem prodit. „Romulus" inquit,,Quirites, parens urbis huius, 6 10 prima hodierna luce caelo repente delapsus se mihi obvium dedit. cum perfusus horrore venerabundus adstitissem, petens precibus, ut contra intueri fas esset: „abi, nuntia" inquit, „Ro- 7 manis, caelestes ita velle, ut mea Roma caput orbis terrarum sit: proinde rem militarem colant, sciantque et ita posteris 15 tradant nullas opes humanas armis Romanis resistere posse." ,haec" inquit „locutus sublimis abiit." mirum quantum illi 8 viro nuntianti haec fides fuerit, quamque desiderium Romuli apud plebem exercitumque facta fide inmortalitatis lenitum sit.

o pater o genitor o sanguen dis ori-
undum! tu produxisti nos intra
luminis oras.' Zur Rede des Pro-
culus gehört vielleicht v. 119: Romu-
lus in caelo cum dis genitalibus aevum
degit. · 3.discerptum manibus: Vgl.
I, 15,8 multitudini tamen gratior fuit
quam patribus, longe ante alios ac-
ceptissimus militum animis. 6. ad-
dere fidem Bestätigung erhalten.
7. Proculus Iulius, cf. Plut. Rom. 28
Οὕτως οὖν άνδρα τῶν πατρικίων
γένει πρώτον ήθει τε δοκιμώ-
τατον αὐτῷ τε Ῥωμύλῳ πιστὸν
καὶ συνήθη, Ἰούλιον Πρόκλον,
εἰς ἀγορὰν προελθόντα καὶ τῶν
ἁγιωτάτων ἔνορκον ἱερῶν ἁψάμενον

εἰπεῖν ἐν πᾶσιν etc. Livius scheint der Sache nicht zu glauben, daher sagt er Et consilio etiam unius hominis etc. 16. Mirum quantum fides fuerit: Plut. erklärt dies näher: Tavta (die Meldung des Proculus) πιστὰ μὲν εἶναι τοῖς Ῥωμαίοις ἐδόκει διὰ τὸν τρόπον τοῦ λέγοντος καὶ διὰ τὸν ὅρκον· οὐ μὴν ἀλλά (aber das war es noch nicht allein, sondern) καὶ δαιμόνιόν τι συνεφάψασθαι πάθος ὅμοιον ἐνθουσιασμῷ (Verzückung). μηδένα γὰρ ἀντειπεῖν, ἀλλὰ πᾶ σαν ὑπόνοιαν καὶ διαβολὴν ἀφέντας εὔχεσθαι Κυρίνῳ καὶ θεοκλυτεῖν ἐκεῖνον.

B. Numa Pompilius.

1. Wahl und Inauguration Numa's (Liv. I, 18).

1 XVIII. Inclita iustitia religioque ea tempestate Numae Pompili erat. Curibus Sabinis habitabat, consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat, omnis divini atque 5 2 humani iuris. auctorem doctrinae eius, quia non extat alius, falso Samium Pythagoram edunt, quem Servio Tullio regnante Romae centum amplius post annos in ultima Italiae ora circa Metapontum Heracleamque et Crotona iuvenum aemulantium 3 studia coetus habuisse constat. ex quibus locis, etsi eiusdem 10 aetatis fuisset, qua fama inter Sabinos aut quo linguae commercio quemquam ad cupiditatem discendi excivisset? quove praesidio unus per tot gentes dissonas sermone moribusque 4 pervenisset? suopte igitur ingenio temperatum animum virtutibus fuisse opinor magis, instructumque non tam peregrinis artibus 15 quam disciplina tetrica ac tristi veterum Sabinorum, quo genere nullum quondam incorruptius fuit.

3. Nach dem Tode des Rom. war ein Jahr lang ein Interregnum eingetreten, d. h. die Patricier bestellten aus ihrer Mitte einen interrex; da nun aber der erste interrex die Wahlhandlung selbst noch nicht vornehmen durfte, so ernannte dieser einen Nachfolger u. so fort, bis die Wahl und Inauguration des neuen Königs erfolgt war. Die Wahl er. folgte in der Weise, dass der Senat einen Mann bestimmte u. diesen der interrex dem Volke in den Curiatcomitien vorschlug. War der Wille der Götter durch die Auspicien er forscht u. die Wahl nicht blos ius, sondern auch fas, so brachte der Gewählte in den Curiatcomitien die lex curiata de imperio ein, d. h. er liess sich die höchste militärische, richterliche u. priesterliche Gewalt ertheilen. Numa wird von Corssen abgeleitet von Nomas Gnomas, gleichen Stammes mit vóuos; also der Weise, Anordner und Gesetzgeber. Vgl. numerus, Numitor. — 5. in illa, innerhalb jener Zeit in hominibus illius aetatis; wahrscheinlich aber ist in eine Dittographie. - 7. Pythagoram: Er kam von Samos nach Unteritalien (magna Graecia), wo

=

=

er zu Kroton im Lande der Bruttier den Pythagorischen Bund gründete: Cic. Tusc. I, § 38 Pyth., cum Superboregnante in Italiam venisset, tenuit magnam illam Graeciam cum honore et disciplina (ev dia dvoïv) tum etiam auctoritate multaque secula post ea sic viguit Pythagoreorum nomen, ut nulli alii docti viderentur. 9. aemulantium studia, wissbegierig. 11. Welchen Ruf hätte Pythagoras unter den Sabinern haben müssen, um Jemand anlocken zu können. 12. quemquam, überhaupt Jemand; die nähere Bestimmung ergiebt sich aus inter Sabinos.

[ocr errors]

-14. Den Numa zeichnete ein natürliches (suopte ingenio) sittliches Streben (animus) aus. Er war eine moralisch tief beanlagte Natur, so dass seine ganze Denk- und Handlungsweise (animus) eine streng sittliche (virtutibus temperatus) Richtung erhielt. 16. disciplina, ist die auf Sitte u. Pflichtübung ruhende Sittlichkeit; diese war bei den alten Sabinern kräftig, naturwüchsig (tetrica und streng (tristis), fern von aller leichtartigen Munterkeit (hilaris ac levis). quo genere, der unverdorbenste Volksstamm, den es je ge

[ocr errors]
« IndietroContinua »