Immagini della pagina
PDF
ePub

quae ferme capita Etruriae populorum ea tempestate erant, legati pacem foedusque ab Romanis petentes indutias in triginta annos impetraverunt.

d) Der (dritte) Samnitisch-Etruskische Krieg.

(Liv. X, 18. 19. 27—30).

1

XVIII. Cum ea in Samnio gererentur, Romanis in Etruria 5 interim bellum ingens multis ex gentibus concitur, cuius auctor 2 Gellius Egnatius ex Samnitibus erat. Tusci fere omnes conscive

rant bellum; traxerat contagio proximos Umbriae populos, et Gal

lica auxilia mercede sollicitabantur. omnis ea multitudo ad castra 3 Samnitium conveniebat. qui tumultus repens postquam est Ro- 10

mam perlatus, cum iam L. Volumnius consul cum legione secunda ac tertia sociorumque milibus quindecim profectus in Samnium

esset, Ap. Claudium primo quoque tempore in Etruriam ire placuit. 4 duae Romanae legiones secutae prima et quarta et sociorum 5 duodecim milia. castra haud procul ab hoste posita. ceterum 15

magis eo profectum est, quod mature ventum erat, ut quosdam spectantes iam arma Etruriae populos metus Romani no

minis conprimeret, quam quod ductu consulis quicquam ibi 6 satis scite aut fortunate gestum sit. multa proelia locis et

temporibus iniquis commissa, spesque in dies graviorem hostem 20

faciebat, et iam prope erat, ut nec duci milites nec militibus 7 dux satis fideret. litteras ad collegam accersendum ex Samnio

Felde standen. Diodor erwähnt bestimmt, dass Fabius ausser mit Cortona und Perusia auch mit Arretium einen Waffenstillstand (åvoχάς) schloss. πόλιν δε την ονομαζομένην Καστόλαν Carsulam ?) εκπολιορκήσας συνηνάγκασε τους Τυρρηνούς λύσαι την τού Σουτρίου πολιορκίαν.

5. in Samnio] In den Jahren 297 und 296 führten die Römer in Samnium einen förmlichen Vertilgungskrieg (Q. Fabius, P. Decius, L. Volumnius), sie zogen von Fleck zu Fleck u. vernichteten alle Spuren des Anbaues. 7. Gellius Egnatius] Jenes ist Vorname. Er zog mit seinem Heere nach Etrurien durch das Gebiet der Marser und Umbrer und wusste den Landtag (principum Etruriae concilium) zur energischen und gemeinschaftlichen Kriegsführung zu bestimmen. Er

war es auch, der die Etrusker auf die Unterstützung der Gallier hinwies, welche sonst immer Feinde der Etrusker waren. 8. Umbrien war, besonders durch die römische Colonie Narnia bedroht. 11. Die vier ersten Legionen wurden, immer je zwei, durch das Loos den beiden Consuln zugetheilt, die übrigen führten die Proconsuln u. Prätoren.

12. sociorumque] Latiner, Campaner, Aurunker, Aequer, Herniker etc. 17. Etruriae populos] Wie z. B. Arretium, auch Perusia mochte damals noch schwanken. 19. Liv. X, 15: L. Volumnius de plebe cum Ap. Claudio consul est factus. nobilitas obiectare Fabio fugisse eum Ap. Claudium collegam, eloquentia civilibusque artibus haud dubie praestantem. 20. graviorem, lästiger, kühner. 22. litteras ad collegam] Wahrscheinlich ging der Befehl vom

missas in trinis annalibus invenio: piget tamen id certum ponere, cum ea ipsa inter consules populi Romani, iam iterum eodem honore fungentis disceptatio fuerit, Appio abnuente missas, Volumnio adfirmante Appi se litteris accitum. iam Vo-8

5 lumnius in Samnio tria castella ceperat, in quibus ad tria milia hostium caesa erant, dimidium fere eius captum, et Lucanorum seditiones a plebeis et egentibus ducibus ortas summa optumatium voluntate per Q. Fabium, pro consule missum eo cum

vetere exercitu, conpresserat. Decio populandos hostium agros 9 10 relinquit, ipse cum suis copiis in Etruriam ad collegam pergit;

quem advenientem laeti omnes acceperunt. Appium ex con- 10 scientia sua credo animum habuisse, haud inmerito iratum, si nihil scripserat, inliberali et ingrato animo, si eguerat ope,

dissimulantem. vix enim salute mutua reddita cum obviam 11 15 egressus esset: ,, satin salve" inquit, ,,L. Volumni? ut sese in

Samnio res habent? quae te causa, ut provincia tua excederes, induxit?" Volumnius in Samnio res prosperas esse ait, litte- 12 ris eius accitum venisse; quae si falsae fuerint, nec usus sui

sit in Etruria, extemplo conversis signis abiturum. ,tu vero 13 20 abeas“ inquit, „neque te quisquam moratur: etenim minime

consentaneum est, cum bello tuo forsitan vix sufficias, huc te ad opem ferendam aliis gloriari venisse.“ bene Hercules ver- 14 teret, dicere Volumnius: malle frustra operam insumptam quam

quicquam incidisse, cur non satis esset Etruriae unus consu25 laris exercitus. XIX. Digredientes iam consules legati tribuni- 1,

que ex Appiano exercitu circumsistunt: pars imperatorem suum orare, ne collegae auxilium, quod acciendum ultro fuerit, sua sponte oblatum sperneretur; plures abeunti Volumnio obsistere, 2

obtestari, ne pravo cum collega certamine rem publicam pro30 dat: si qua clades incidisset, desertori magis quam deserto

noxiae fore. eo rem adductam, ut omni rei bene aut secus 3

[ocr errors]

Senat aus, dem sich Appius nur
höchst widerstrebend unterwarf.
6. Die Nationalpartei bilden die
Demokraten, die Optimaten hielten
es mit Rom. Dieselbe Parteibildung
findet man überall in Italien und
noch später in Gallien gegen Julius
Cäsar. 12. animum habuisse] Be-
nahm sich je nach seinem Bewusst-
sein: er musste entrüstet sein, wenn
er einen Brief nicht geschrieben
hatte; er handelte aber kleinlich,
wenn er der Hülfe bedurfte u. dies
doch nicht offen bekennen wollte.
Er handelte also entweder im Zorn,
der möglicherweise gerecht war,
oder liess sich von kleinlicher Ver-

stimmung fortreissen. Der Hülfe
war er aber jedenfalls bedürftig.
22. bene Herc. verteret, ein Wunsch,
der sich auf einen abgeschlossenen
Zustand bezieht: er wünschte sehr,
Herkules hätte die Dinge zum Gu-
ten gewendet, so dass seine Hülfe
überflüssig wäre, er deutet aber
seinen Zweifel an, dass dem wirk-
lich so ist.

27. sua sponte, von selbst, ohne dass erst das accire nöthig geworden, daher

durch einen glücklichen Zufall. 28. sperneretur, förmlich als Beschluss des consilium, ist zarter als sperneret. 31. noxia ist das Vergehen eines Be

2

gestae in Etruria decus dedecusque ad L. Volumnium sit de

legatum. neminem quaesiturum, quae verba Appi, sed quae 4 fortuna exercitus fuerit. dimitti ab Appio eum, sed a re pu

blica et ab exercitu retineri; experiretur modo voluntatem mi5 litum. haec monendo obtestandoque prope restitantes consules 5

in contionem pertraxerunt. ibi orationes longiores habitae

in eandem ferme sententiam, quam inter paucos certatum verbis 6 6 fuerat. et cum Volumnius, causa superior, ne infacundus qui7 dem adversus eximiam eloquentiam collegae visus esset, cavil

lansque Appius sibi acceptum referre diceret debere, quod ex 10 muto atque elingui facundum etiam consulem haberent; priore

consulatu primis utique mensibus hiscere eum nequisse, nunc 8 iam popularis orationes serere: „quam mallem“ inquit Volum

nius, „tu a me strenue facere quam ego abs te scite loqui didicissem.“ postremo condicionem ferre, quae decretura sit, 16 non orator neque enim id desiderare rem publicam 9 sed imperator uter sit melior. Etruriam et Samnium provin

cias esse, utram mallet eligeret: suo exercitu se vel in Etruria 10 vel in Samnio rem gesturum. tum militum clamor ortus, ut 11 simul ambo bellum Etruscum susciperent. quo animadverso 20

consensu Volumnius: „quoniam in collegae voluntate interpretanda“ inquit , erravi, non committam, ut, quid yos velitis,

obscurum sit: manere an abire me velitis, clamore significate. 12 tum vero tantus est clamor exortus, ut hostes e castris exciret.

armis arreptis in aciem descendunt. et Volumnius signa ca- 25 13 nere ac vexilla efferri castris iussit. Appium addubitasse fe

runt cernentem certam seu pugnante seu quieto se fore collegae victoriam; deinde veritum, ne suae quoque legiones Vo

lumnium sequerentur, et ipsum flagitantibus suis signum dedisse. 14 ab neutra parte satis commode instructi fuerunt. nam et 30

Samnitium dux Gellius Egnatius pabulatum cum cohortibus

paucis ierat suoque impetu magis milites quam cuiusquam ductu 15 aut imperio pugnam capessebant, et Romani exercitus nec pa

[ocr errors][merged small][merged small][merged small]

12

riter ambo ducti, nec satis temporis ad instruendum fuit. prius concurrit Volumnius, quam Appius ad hostem perveniret: ita- 16 que fronte inaequali concursum est; et velut sorte quadam mutante adsuetos inter se hostes Etrusci Volumnio, Samnites, 5 parumper cunctati, quia dux aberat, Appio occurrere. dicitur 17 Appius in medio pugnae discrimine, ita ut inter prima signa manibus ad caelum sublatis conspiceretur, ita precatus esse: Bellona, si hodie nobis victoriam duis, ast ego tibi templum voveo.“ haec precatus velut instigante dea et ipse collegae 18 10 exercitus virtutem aequavit. et duces imperatoria opera ex

secuntur, et milites, ne ab altera parte prius victoria incipiat, adnituntur. ergo fundunt fugantque hostes maiorem molem 19 haud facile sustinentes, quam cum qua manus conserere ad

sueti fuerant. urgendo cedentes insequendoque effusos con16 pulere ad castra. ibi interventu Gellii cohortiumque Sabel- 20

larum paulisper recruduit pugna. his quoque mox fusis iam a victoribus castra oppugnabantur; et cum Volumnius ipse 21 portae signa inferret, Appius Bellonam victricem identidem

celebrans accenderet militum animos, per vallum per fossas 20 inruperunt. castra capta direptaque, praeda ingens parta et 22

militi concessa est. septem milia nongenti hostium occisi, duo milia et centum viginti capti.

XXVII. Consules ad hostes transgressos Appenninum in 1 agrum Sentinatem pervenerunt. ibi quattuor milium ferme

[ocr errors]

runt bezeichnet den Zustand: waren aufgestellt. 3. inaequali, denn Appius stand weiter zurück als Volumnius. 3. sors ist die Fügung des Schicksals. -- 8. duis]

dederis, Zumpt § 162 (dedavisis, davisis, duisis, duis). 8. ast] Bekräftigungspartikel in Wunschformeln (ja, fürwahr!) vor oder nach einem Bedingungssatz, cf. I, 41 Si tua re subita consilia torpent, at tu mea sequere, XXIV, 37 at illi, si ad consulem gravarentur mittere, sibi saltem darent populi concilium.

12. Denn sonst stand nur ein consularisches Heer in Etruriep. 15. Sabellarum] Sabelli ist der allgemeine Name für die von den Sabinern ausgegangenen oder verwandten Völker, ausser den Samniten die Lucaner (damals mit Rom verbündet), Marser, Vestiner, Marruciner, Paeligner. Die Abwesenheit derselben war natürlich von den Römern benutzt worden.

ses Jahr (295) ausserordentliche Anstrengungen. Ein Corps blieb an der Grenze von Samnium (hauptsächlich aus Campanern u. Lucanern); das Heer unter dem Proconsul Volumnius zog gegen die Gallier, das alte consularische Heer des Appius wurde verstärkt durch zwei neue Legionen, die Q. Fabius ausgehoben hatte; dann zwei Reservebeere, das eine auf dem Vaticanischen Hügel vor der Stadt, das andere bis Falerii vorgerückt, um die Communication zu erhalten, Der Consul P. Decius ging zur Armee, um das Commando über die Legionen (des Appius) zu übernehmen, ihm führte Fabius seine Verstärkung zu. Nieb. Vorl. I, 529.

23. Die Römer machten für die

23. Die Römer folgten wabrscheinlich dem Feinde u. zogen so zum erstenmal über den Apennin; diese Kühnheit mochte die Feinde überraschen. 23. Consules] P. Decius und Q. Fabius. 23. in agrum Sentinatem] Sentinum im

2 intervallo castra posita. inter hostes deinde consultationes

habitae, atque ita convenit, ne unis castris miscerentur omnes,

neve in aciem descenderent simul: Samnitibus Galli, Etruscis 3 Umbri adiecti. dies inde dicta pugnae; Samniti Gallisque de

legata pugna; inter ipsum certamen Etrusci Umbrique iussi 6 4 castra Romana oppugnare. haec consilia turbarunt transfugae

Clusini tres clam nocte ad Fabium consulem transgressi, qui

editis hostium consiliis dimissi cum donis, ut subinde, ut quae5 que res nova decreta esset, exploratam perferrent. consules

Fulvio, ut ex Falisco, Postumio, ut ex Vaticano exercitum ad 10

Clusium admoveant summaque vi fines hostium depopulentur, 6 scribunt. huius populationis fama Etruscos ex agro Sentinati ad suos finis tuendos movit. instare inde consules, ut absen

. tibus his pugnaretur. per biduum lacessiere proelio hostem; 7 biduo nihil dignum dictu actum: pauci utrimque cecidere, ma- 15

gisque inritati sunt ad iustum certamen animi quam ad dis

crimen summa rerum adducta. tertio die descensum in campum 8 omnibus copiis est. cum instructae acies starent, cerva fu

giens lupum e montibus exacta per campos inter duas acies decurrit; inde diversae ferae, cerva ad Gallos, lupus ad Ro- 20 manos cursum deflexit. lupo data inter ordines via, cervam 9 Galli confixere. tum ex antesignanis Romanus miles: „illac

fuga“ inquit ,et caedes vertit, ubi sacram Dianae feram iacen

tem videtis: hinc victor Martius lupus, integer et intactus, 10 gentis nos Martiae et conditoris nostri admonuit.“ dextro 25

cornu Galli, sinistro Samnites constiterant. adversus Samnites

Gebiete der Umbrer an der Grenze
der Gallier u. Etrusker war Sam-
melplatz für die vier Völker.
1. intervallo] sc. ab hoste. 3.
Samnitibus Galli etc.] Die Feinde
bildeten also zwei Armeen. 4.
dies, Zeit, dicta, den Verbündeten. -
5. inter ipsum certamen] Die Römer
pflegten in der Regel ibre starken
Reserven (triarii) lange zurückzu-
halten, das thaten sie oft bis zum
letzten Augenblick und liessen die
Legionen bis aufs Aeusserste sich
verbluten: dadurch erfochten sie
manchen Sieg. Darauf scheint der
Kriegsplan der Feinde berechnet

8. hostium consiliis] Schlachtplan. 10. Fulvio Postumio] Befehlshaber der beiden Reserveheere, sie sollen eine Diversion ausführen u. zugleich dem Hauptheere als Stütze dienen.

13. instare, im Kriegsrathe. Vgl. Polyb. II, 19: μετά δε ταύτα συμφρονήσαντες άμα Σουνίται και Γαλάται παρετάξαντο Ρωμαίοις εν τη Καμερτίων χώρα, και πολλούς αυτών εν τω κινδύνω διέφθειραν εν ώ καιρώ προσφιλoνικήσαντες προς το γεγονός ελάττωμα αυτους Ρωμαίοι μετ' ολίγας ημέρας εξήλθον, και συμβαλόντες πάσι τοις στρατοπέδους εν τη των Σεντινατων χώρα προς τους προειρημένους τους μεν πλείστους απέκτειναν, τους δε λοιπους ήνάγκασαν προτροπάδην εκάστους εις την οικείαν φυγείν. 17. summa rerum] Entscheidungskampf (nicht ohne certamen!). 22. illac fuga] Dorthin wendet sich (vertit intrans.). - 24. hinc

ab hac parte, auf unsrer Seite.—26. Galli Samnites] Die Umbrer sind wahrscheinlich ebenso wie die Etrusker durch die rö

zu

sein.

« IndietroContinua »