quae ferme capita Etruriae populorum ea tempestate erant, legati pacem foedusque ab Romanis petentes indutias in triginta annos impetraverunt. d) Der (dritte) Samnitisch-Etruskische Krieg. (Liv. X, 18. 19. 27—30). 1 XVIII. Cum ea in Samnio gererentur, Romanis in Etruria 5 interim bellum ingens multis ex gentibus concitur, cuius auctor 2 Gellius Egnatius ex Samnitibus erat. Tusci fere omnes conscive rant bellum; traxerat contagio proximos Umbriae populos, et Gal lica auxilia mercede sollicitabantur. omnis ea multitudo ad castra 3 Samnitium conveniebat. qui tumultus repens postquam est Ro- 10 mam perlatus, cum iam L. Volumnius consul cum legione secunda ac tertia sociorumque milibus quindecim profectus in Samnium esset, Ap. Claudium primo quoque tempore in Etruriam ire placuit. 4 duae Romanae legiones secutae prima et quarta et sociorum 5 duodecim milia. castra haud procul ab hoste posita. ceterum 15 magis eo profectum est, quod mature ventum erat, ut quosdam spectantes iam arma Etruriae populos metus Romani no minis conprimeret, quam quod ductu consulis quicquam ibi 6 satis scite aut fortunate gestum sit. multa proelia locis et temporibus iniquis commissa, spesque in dies graviorem hostem 20 faciebat, et iam prope erat, ut nec duci milites nec militibus 7 dux satis fideret. litteras ad collegam accersendum ex Samnio Felde standen. Diodor erwähnt bestimmt, dass Fabius ausser mit Cortona und Perusia auch mit Arretium einen Waffenstillstand (åvoχάς) schloss. πόλιν δε την ονομαζομένην Καστόλαν Carsulam ?) εκπολιορκήσας συνηνάγκασε τους Τυρρηνούς λύσαι την τού Σουτρίου πολιορκίαν. 5. in Samnio] In den Jahren 297 und 296 führten die Römer in Samnium einen förmlichen Vertilgungskrieg (Q. Fabius, P. Decius, L. Volumnius), sie zogen von Fleck zu Fleck u. vernichteten alle Spuren des Anbaues. 7. Gellius Egnatius] Jenes ist Vorname. Er zog mit seinem Heere nach Etrurien durch das Gebiet der Marser und Umbrer und wusste den Landtag (principum Etruriae concilium) zur energischen und gemeinschaftlichen Kriegsführung zu bestimmen. Er war es auch, der die Etrusker auf die Unterstützung der Gallier hinwies, welche sonst immer Feinde der Etrusker waren. 8. Umbrien war, besonders durch die römische Colonie Narnia bedroht. 11. Die vier ersten Legionen wurden, immer je zwei, durch das Loos den beiden Consuln zugetheilt, die übrigen führten die Proconsuln u. Prätoren. 12. sociorumque] Latiner, Campaner, Aurunker, Aequer, Herniker etc. 17. Etruriae populos] Wie z. B. Arretium, auch Perusia mochte damals noch schwanken. 19. Liv. X, 15: L. Volumnius de plebe cum Ap. Claudio consul est factus. nobilitas obiectare Fabio fugisse eum Ap. Claudium collegam, eloquentia civilibusque artibus haud dubie praestantem. 20. graviorem, lästiger, kühner. 22. litteras ad collegam] Wahrscheinlich ging der Befehl vom missas in trinis annalibus invenio: piget tamen id certum ponere, cum ea ipsa inter consules populi Romani, iam iterum eodem honore fungentis disceptatio fuerit, Appio abnuente missas, Volumnio adfirmante Appi se litteris accitum. iam Vo-8 5 lumnius in Samnio tria castella ceperat, in quibus ad tria milia hostium caesa erant, dimidium fere eius captum, et Lucanorum seditiones a plebeis et egentibus ducibus ortas summa optumatium voluntate per Q. Fabium, pro consule missum eo cum vetere exercitu, conpresserat. Decio populandos hostium agros 9 10 relinquit, ipse cum suis copiis in Etruriam ad collegam pergit; quem advenientem laeti omnes acceperunt. Appium ex con- 10 scientia sua credo animum habuisse, haud inmerito iratum, si nihil scripserat, inliberali et ingrato animo, si eguerat ope, dissimulantem. vix enim salute mutua reddita cum obviam 11 15 egressus esset: ,, satin salve" inquit, ,,L. Volumni? ut sese in Samnio res habent? quae te causa, ut provincia tua excederes, induxit?" Volumnius in Samnio res prosperas esse ait, litte- 12 ris eius accitum venisse; quae si falsae fuerint, nec usus sui sit in Etruria, extemplo conversis signis abiturum. ,tu vero 13 20 abeas“ inquit, „neque te quisquam moratur: etenim minime consentaneum est, cum bello tuo forsitan vix sufficias, huc te ad opem ferendam aliis gloriari venisse.“ bene Hercules ver- 14 teret, dicere Volumnius: malle frustra operam insumptam quam quicquam incidisse, cur non satis esset Etruriae unus consu25 laris exercitus. XIX. Digredientes iam consules legati tribuni- 1, que ex Appiano exercitu circumsistunt: pars imperatorem suum orare, ne collegae auxilium, quod acciendum ultro fuerit, sua sponte oblatum sperneretur; plures abeunti Volumnio obsistere, 2 obtestari, ne pravo cum collega certamine rem publicam pro30 dat: si qua clades incidisset, desertori magis quam deserto noxiae fore. eo rem adductam, ut omni rei bene aut secus 3 Senat aus, dem sich Appius nur stimmung fortreissen. Der Hülfe 27. sua sponte, von selbst, ohne dass erst das accire nöthig geworden, daher durch einen glücklichen Zufall. 28. sperneretur, förmlich als Beschluss des consilium, ist zarter als sperneret. 31. noxia ist das Vergehen eines Be 2 gestae in Etruria decus dedecusque ad L. Volumnium sit de legatum. neminem quaesiturum, quae verba Appi, sed quae 4 fortuna exercitus fuerit. dimitti ab Appio eum, sed a re pu blica et ab exercitu retineri; experiretur modo voluntatem mi5 litum. haec monendo obtestandoque prope restitantes consules 5 in contionem pertraxerunt. ibi orationes longiores habitae in eandem ferme sententiam, quam inter paucos certatum verbis 6 6 fuerat. et cum Volumnius, causa superior, ne infacundus qui7 dem adversus eximiam eloquentiam collegae visus esset, cavil lansque Appius sibi acceptum referre diceret debere, quod ex 10 muto atque elingui facundum etiam consulem haberent; priore consulatu primis utique mensibus hiscere eum nequisse, nunc 8 iam popularis orationes serere: „quam mallem“ inquit Volum nius, „tu a me strenue facere quam ego abs te scite loqui didicissem.“ postremo condicionem ferre, quae decretura sit, 16 non orator neque enim id desiderare rem publicam 9 sed imperator uter sit melior. Etruriam et Samnium provin cias esse, utram mallet eligeret: suo exercitu se vel in Etruria 10 vel in Samnio rem gesturum. tum militum clamor ortus, ut 11 simul ambo bellum Etruscum susciperent. quo animadverso 20 consensu Volumnius: „quoniam in collegae voluntate interpretanda“ inquit , erravi, non committam, ut, quid yos velitis, obscurum sit: manere an abire me velitis, clamore significate. 12 tum vero tantus est clamor exortus, ut hostes e castris exciret. armis arreptis in aciem descendunt. et Volumnius signa ca- 25 13 nere ac vexilla efferri castris iussit. Appium addubitasse fe runt cernentem certam seu pugnante seu quieto se fore collegae victoriam; deinde veritum, ne suae quoque legiones Vo lumnium sequerentur, et ipsum flagitantibus suis signum dedisse. 14 ab neutra parte satis commode instructi fuerunt. nam et 30 Samnitium dux Gellius Egnatius pabulatum cum cohortibus paucis ierat suoque impetu magis milites quam cuiusquam ductu 15 aut imperio pugnam capessebant, et Romani exercitus nec pa 12 riter ambo ducti, nec satis temporis ad instruendum fuit. prius concurrit Volumnius, quam Appius ad hostem perveniret: ita- 16 que fronte inaequali concursum est; et velut sorte quadam mutante adsuetos inter se hostes Etrusci Volumnio, Samnites, 5 parumper cunctati, quia dux aberat, Appio occurrere. dicitur 17 Appius in medio pugnae discrimine, ita ut inter prima signa manibus ad caelum sublatis conspiceretur, ita precatus esse: Bellona, si hodie nobis victoriam duis, ast ego tibi templum voveo.“ haec precatus velut instigante dea et ipse collegae 18 10 exercitus virtutem aequavit. et duces imperatoria opera ex secuntur, et milites, ne ab altera parte prius victoria incipiat, adnituntur. ergo fundunt fugantque hostes maiorem molem 19 haud facile sustinentes, quam cum qua manus conserere ad sueti fuerant. urgendo cedentes insequendoque effusos con16 pulere ad castra. ibi interventu Gellii cohortiumque Sabel- 20 larum paulisper recruduit pugna. his quoque mox fusis iam a victoribus castra oppugnabantur; et cum Volumnius ipse 21 portae signa inferret, Appius Bellonam victricem identidem celebrans accenderet militum animos, per vallum per fossas 20 inruperunt. castra capta direptaque, praeda ingens parta et 22 militi concessa est. septem milia nongenti hostium occisi, duo milia et centum viginti capti. XXVII. Consules ad hostes transgressos Appenninum in 1 agrum Sentinatem pervenerunt. ibi quattuor milium ferme runt bezeichnet den Zustand: waren aufgestellt. 3. inaequali, denn Appius stand weiter zurück als Volumnius. 3. sors ist die Fügung des Schicksals. -- 8. duis] dederis, Zumpt § 162 (dedavisis, davisis, duisis, duis). 8. ast] Bekräftigungspartikel in Wunschformeln (ja, fürwahr!) vor oder nach einem Bedingungssatz, cf. I, 41 Si tua re subita consilia torpent, at tu mea sequere, XXIV, 37 at illi, si ad consulem gravarentur mittere, sibi saltem darent populi concilium. 12. Denn sonst stand nur ein consularisches Heer in Etruriep. 15. Sabellarum] Sabelli ist der allgemeine Name für die von den Sabinern ausgegangenen oder verwandten Völker, ausser den Samniten die Lucaner (damals mit Rom verbündet), Marser, Vestiner, Marruciner, Paeligner. Die Abwesenheit derselben war natürlich von den Römern benutzt worden. ses Jahr (295) ausserordentliche Anstrengungen. Ein Corps blieb an der Grenze von Samnium (hauptsächlich aus Campanern u. Lucanern); das Heer unter dem Proconsul Volumnius zog gegen die Gallier, das alte consularische Heer des Appius wurde verstärkt durch zwei neue Legionen, die Q. Fabius ausgehoben hatte; dann zwei Reservebeere, das eine auf dem Vaticanischen Hügel vor der Stadt, das andere bis Falerii vorgerückt, um die Communication zu erhalten, Der Consul P. Decius ging zur Armee, um das Commando über die Legionen (des Appius) zu übernehmen, ihm führte Fabius seine Verstärkung zu. Nieb. Vorl. I, 529. 23. Die Römer machten für die 23. Die Römer folgten wabrscheinlich dem Feinde u. zogen so zum erstenmal über den Apennin; diese Kühnheit mochte die Feinde überraschen. 23. Consules] P. Decius und Q. Fabius. 23. in agrum Sentinatem] Sentinum im 2 intervallo castra posita. inter hostes deinde consultationes habitae, atque ita convenit, ne unis castris miscerentur omnes, neve in aciem descenderent simul: Samnitibus Galli, Etruscis 3 Umbri adiecti. dies inde dicta pugnae; Samniti Gallisque de legata pugna; inter ipsum certamen Etrusci Umbrique iussi 6 4 castra Romana oppugnare. haec consilia turbarunt transfugae Clusini tres clam nocte ad Fabium consulem transgressi, qui editis hostium consiliis dimissi cum donis, ut subinde, ut quae5 que res nova decreta esset, exploratam perferrent. consules Fulvio, ut ex Falisco, Postumio, ut ex Vaticano exercitum ad 10 Clusium admoveant summaque vi fines hostium depopulentur, 6 scribunt. huius populationis fama Etruscos ex agro Sentinati ad suos finis tuendos movit. instare inde consules, ut absen . tibus his pugnaretur. per biduum lacessiere proelio hostem; 7 biduo nihil dignum dictu actum: pauci utrimque cecidere, ma- 15 gisque inritati sunt ad iustum certamen animi quam ad dis crimen summa rerum adducta. tertio die descensum in campum 8 omnibus copiis est. cum instructae acies starent, cerva fu giens lupum e montibus exacta per campos inter duas acies decurrit; inde diversae ferae, cerva ad Gallos, lupus ad Ro- 20 manos cursum deflexit. lupo data inter ordines via, cervam 9 Galli confixere. tum ex antesignanis Romanus miles: „illac fuga“ inquit ,et caedes vertit, ubi sacram Dianae feram iacen tem videtis: hinc victor Martius lupus, integer et intactus, 10 gentis nos Martiae et conditoris nostri admonuit.“ dextro 25 cornu Galli, sinistro Samnites constiterant. adversus Samnites Gebiete der Umbrer an der Grenze 8. hostium consiliis] Schlachtplan. 10. Fulvio Postumio] Befehlshaber der beiden Reserveheere, sie sollen eine Diversion ausführen u. zugleich dem Hauptheere als Stütze dienen. 13. instare, im Kriegsrathe. Vgl. Polyb. II, 19: μετά δε ταύτα συμφρονήσαντες άμα Σουνίται και Γαλάται παρετάξαντο Ρωμαίοις εν τη Καμερτίων χώρα, και πολλούς αυτών εν τω κινδύνω διέφθειραν εν ώ καιρώ προσφιλoνικήσαντες προς το γεγονός ελάττωμα αυτους Ρωμαίοι μετ' ολίγας ημέρας εξήλθον, και συμβαλόντες πάσι τοις στρατοπέδους εν τη των Σεντινατων χώρα προς τους προειρημένους τους μεν πλείστους απέκτειναν, τους δε λοιπους ήνάγκασαν προτροπάδην εκάστους εις την οικείαν φυγείν. 17. summa rerum] Entscheidungskampf (nicht ohne certamen!). 22. illac fuga] Dorthin wendet sich (vertit intrans.). - 24. hinc ab hac parte, auf unsrer Seite.—26. Galli Samnites] Die Umbrer sind wahrscheinlich ebenso wie die Etrusker durch die rö zu sein. |