Immagini della pagina
PDF
ePub

quae ferme capita Etruriae populorum ea tempestate erant, legati pacem foedusque ab Romanis petentes indutias in triginta annos impetraverunt.

d) Der (dritte) Samnitisch-Etruskische Krieg.

(Liv. X, 18. 19. 27-30).

1 XVIII. Cum ea in Samnio gererentur, Romanis in Etruria 5 interim bellum ingens multis ex gentibus concitur, cuius auctor 2 Gellius Egnatius ex Samnitibus erat. Tusci fere omnes consciverant bellum; traxerat contagio proximos Umbriae populos, et Gallica auxilia mercede sollicitabantur. omnis ea multitudo ad castra 3 Samnitium conveniebat. qui tumultus repens postquam est Ro- 10 mam perlatus, cum iam L. Volumnius consul cum legione secunda ac tertia sociorumque milibus quindecim profectus in Samnium esset, Ap. Claudium primo quoque tempore in Etruriam ire placuit. 4 duae Romanae legiones secutae prima et quarta et sociorum 5 duodecim milia. castra haud procul ab hoste posita. ceterum 15 magis eo profectum est, quod mature ventum erat, ut quosdam spectantes iam arma Etruriae populos metus Romani nominis conprimeret, quam quod ductu consulis quicquam ibi 6 satis scite aut fortunate gestum sit. multa proelia locis et temporibus iniquis commissa, spesque in dies graviorem hostem 20 faciebat, et iam prope erat, ut nec duci milites nec militibus 7 dux satis fideret. litteras ad collegam accersendum ex Samnio

[blocks in formation]
[ocr errors]
[ocr errors]

war es auch, der die Etrusker auf die Unterstützung der Gallier hinwies, welche sonst immer Feinde der Etrusker waren. 8. Umbrien war besonders durch die römische Colonie Narnia bedroht. 11. Die vier ersten Legionen wurden, immer je zwei, durch das Loos den beiden Consuln zugetheilt, die übrigen führten die Proconsuln u. Prätoren. 12. sociorumque] Latiner, Campaner, Aurunker, Aequer, Herniker etc. 17. Etruriae populos] Wie z. B. Arretium, auch Perusia mochte damals noch schwanken. 19. Liv. X, 15: L. Volumnius de plebe cum Ap. Claudio consul est factus. nobilitas obiectare Fabio fugisse eum Ap. Claudium collegam, eloquentia civilibusque artibus haud dubie praestantem. 20. graviorem, lästiger, kühner. 22. litteras ad collegam] Wahrscheinlich ging der Befehl vom

-

[ocr errors]

missas in trinis annalibus invenio: piget tamen id certum ponere, cum ea ipsa inter consules populi Romani, iam iterum eodem honore fungentis disceptatio fuerit, Appio abnuente missas, Volumnio adfirmante Appi se litteris accitum. iam Vo- 8 5 lumnius in Samnio tria castella ceperat, in quibus ad tria milia hostium caesa erant, dimidium fere eius captum, et Lucanorum seditiones a plebeis et egentibus ducibus ortas summa optumatium voluntate per Q. Fabium, pro consule missum eo cum vetere exercitu, conpresserat. Decio populandos hostium agros 10 relinquit, ipse cum suis copiis in Etruriam ad collegam pergit; quem advenientem laeti omnes acceperunt. Appium ex con- 10 scientia sua credo animum habuisse, haud inmerito iratum, si nihil scripserat, inliberali et ingrato animo, si eguerat ope, dissimulantem. vix enim salute mutua reddita cum obviam 11 15 egressus esset:,,satin salve" inquit, L. Volumni? ut sese in Samnio res habent? quae te causa, ut provincia tua excederes, induxit?" Volumnius in Samnio res prosperas esse ait, litte- 12 ris eius accitum venisse; quae si falsae fuerint, nec usus sui sit in Etruria, extemplo conversis signis abiturum. ,,tu vero 13 20 abeas" inquit, neque te quisquam moratur: etenim minime consentaneum est, cum bello tuo forsitan vix sufficias, huc te ad opem ferendam aliis gloriari venisse." bene Hercules ver- 14 teret, dicere Volumnius: malle frustra operam insumptam quam quicquam incidisse, cur non satis esset Etruriae unus consu25 laris exercitus. XIX. Digredientes iam consules legati tribuni- 1 que ex Appiano exercitu circumsistunt: pars imperatorem suum orare, ne collegae auxilium, quod acciendum ultro fuerit, sua sponte oblatum sperneretur; plures abeunti Volumnio obsistere, 2 obtestari, ne pravo cum collega certamine rem publicam pro30 dat: si qua clades incidisset, desertori magis quam deserto noxiae fore. eo rem adductam, ut omni rei bene aut secus

Senat aus, dem sich Appius nur
höchst widerstrebend unterwarf.
6. Die Nationalpartei bilden die
Demokraten, die Optimaten hielten
es mit Rom. Dieselbe Parteibildung
findet man überall in Italien und
noch später in Gallien gegen Julius
Cäsar. 12. animum habuisse] Be-
nahm sich je nach seinem Bewusst-
sein: er musste entrüstet sein, wenn
er einen Brief nicht geschrieben
hatte; er handelte aber kleinlich,
wenn er der Hülfe bedurfte u. dies
doch nicht offen bekennen wollte.
Er handelte also entweder im Zorn,
der möglicherweise gerecht war,
oder liess sich von kleinlicher Ver-

[blocks in formation]

gestae in Etruria decus dedecusque ad L. Volumnium sit delegatum. neminem quaesiturum, quae verba Appi, sed quae 4 fortuna exercitus fuerit. dimitti ab Appio eum, sed a re publica et ab exercitu retineri; experiretur modo voluntatem mi5 litum. haec monendo obtestandoque prope restitantes consules 5 in contionem pertraxerunt. ibi orationes longiores habitae in eandem ferme sententiam, quam inter paucos certatum verbis 6 fuerat. et cum Volumnius, causa superior, ne infacundus qui7 dem adversus eximiam eloquentiam collegae visus esset, cavillansque Appius sibi acceptum referre diceret debere, quod ex 10 muto atque elingui facundum etiam consulem haberent; priore consulatu primis utique mensibus hiscere eum nequisse, nunc 8 iam popularis orationes serere: „quam mallem" inquit Volumnius, „tu a me strenue facere quam ego abs te scite loqui didicissem." postremo condicionem ferre, quae decretura sit, 15 non orator neque enim id desiderare rem publicam 9 sed imperator uter sit melior. Etruriam et Samnium provincias esse, utram mallet eligeret: suo exercitu se vel in Etruria 10 vel in Samnio rem gesturum. tum militum clamor ortus, ut 11 simul ambo bellum Etruscum susciperent. quo animadverso 20 consensu Volumnius: „quoniam in collegae voluntate interpretanda“ inquit „erravi, non committam, ut, quid vos velitis, obscurum sit: manere an abire me velitis, clamore significate." 12 tum vero tantus est clamor exortus, ut hostes e castris exciret. armis arreptis in aciem descendunt. et Volumnius signa ca- 25 13 nere ac vexilla efferri castris iussit. Appium addubitasse ferunt cernentem certam seu pugnante seu quieto se fore collegae victoriam; deinde veritum, ne suae quoque legiones Volumnium sequerentur, et ipsum flagitantibus suis signum dedisse. 14 ab neutra parte satis commode instructi fuerunt. nam et 30 Samnitium dux Gellius Egnatius pabulatum cum cohortibus paucis ierat suoque impetu magis milites quam cuiusquam ductu 15 aut imperio pugnam capessebant, et Romani exercitus nec pa

amten, wegen dessen er von Senat
oder Volk zur Rechenschaft ge-
zogen werden kann.
5. prope
restitantes] Fast wider ihren Wil-
len; das Verbum, der alten Comö-
die entlehnt, ist hier sehr schön
verwandt zur Bezeichnung des in-
neren und äusseren Widerstrebens
und Sträubens der beiden Consuln.

10. sibi acceptum referre] sei ihm zu verdanken. 23. manere an abire] Der Hergang ist so zu erklären: Der Senat erkannte die Unzulänglichkeit des Appius u. seines

Heeres; er beschloss nun, Volumnius aus Samnium herbeizurufen. Um aber Appius nicht zu stark zu verletzen, erhielt er vom Senat den Auftrag, selbst im Namen des Senats dem Vol. zu schreiben. Appius weigerte sich dies zu thun. Unterdessen mochte Volumnius von dem Beschlusse des Senats unterrichtet worden sein. Nun kam Vol. nach Etrurien und Appius fand sein Erscheinen verletzend, weil er noch nicht officiell ihn zu erscheinen eingeladen hatte. 30. instr. fue

riter ambo ducti, nec satis temporis ad instruendum fuit. prius concurrit Volumnius, quam Appius ad hostem perveniret: ita- 16 que fronte inaequali concursum est; et velut sorte quadam mutante adsuetos inter se hostes Etrusci Volumnio, Samnites, 5 parumper cunctati, quia dux aberat, Appio occurrere. dicitur 17 Appius in medio pugnae discrimine, ita ut inter prima signa manibus ad caelum sublatis conspiceretur, ita precatus ésse: Bellona, si hodie nobis victoriam duis, ast ego tibi templum Voveo." haec precatus velut instigante dea et ipse collegae 18 10 exercitus virtutem aequavit. et duces imperatoria opera exsecuntur, et milites, ne ab altera parte prius victoria incipiat, adnituntur. ergo fundunt fugantque hostes maiorem molem 19 haud facile sustinentes, quam cum qua manus conserere adsueti fuerant. urgendo cedentes insequendoque effusos con15 pulere ad castra. ibi interventu Gellii cohortiumque Sabel- 20 larum paulisper recruduit pugna. his quoque mox fusis iam a victoribus castra oppugnabantur; et cum Volumnius ipse 21 portae signa inferret, Appius Bellonam victricem identidem celebrans accenderet militum animos, per vallum per fossas 20 inruperunt. castra capta direptaque, praeda ingens parta et 22 militi concessa est. septem milia nongenti hostium occisi, duo milia et centum viginti capti.

XXVII. Consules ad hostes transgressos Appenninum in 1 agrum Sentinatem pervenerunt. ibi quattuor milium ferme

runt bezeichnet den Zustand: waren aufgestellt. 3. inaequali, denn Appius stand weiter zurück als Volumnius. 3. sors ist die

=

Fügung des Schicksals. 8. duis] dederis, Zumpt § 162 (dedavisis, davisis, duisis, duis). 8. ast] Bekräftigungspartikel in Wunschformeln (ja, fürwahr!) vor oder nach einem Bedingungssatz, cf. I, 41 Si tua re subita consilia torpent, at tu mea sequere, XXIV, 37 at illi, si ad consulem gravarentur mittere, sibi saltem darent populi concilium.

12. Denn sonst stand nur ein consularisches Heer in Etrurien. 15. Sabellarum] Sabelli ist der allgemeine Name für die von den Sabinern ausgegangenen oder verwandten Völker, ausser den Samniten die Lucaner (damals mit Rom verbündet), Marser, Vestiner, Marruciner, Paeligner. Die Abwesenheit derselben war natürlich von den Römern benutzt worden.

23. Die Römer machten für die

ses Jahr (295) ausserordentliche Anstrengungen. Ein Corps blieb an der Grenze von Samnium (hauptsächlich aus Campanern u. Lucanern); das Heer unter dem Proconsul Volumnius zog gegen die Gallier, das alte consularische Heer des Appius wurde verstärkt durch zwei neue Legionen, die Q. Fabius ausgehoben hatte; dann zwei Reserveheere, das eine auf dem Vaticanischen Hügel vor der Stadt, das andere bis Falerii vorgerückt, um die Communication zu erhalten. Der Consul P. Decius ging zur Armee, um das Commando über die Legionen (des Appius) zu übernehmen, ihm führte Fabius seine Verstärkung zu. Nieb. Vorl. I, 529.

23. Die Römer folgten wahrscheinlich dem Feinde u. zogen so zum erstenmal über den Apennin; diese Kühnheit mochte die Feinde überraschen. 23. Consules] P. Decius und Q. Fabius. 23. in agrum Sentinatem] Sentinum im

[ocr errors]

2 intervallo castra posita. inter hostes deinde consultationes habitae, atque ita convenit, ne unis castris miscerentur omnes, neve in aciem descenderent simul: Samnitibus Galli, Etruscis 3 Umbri adiecti. dies inde dicta pugnae; Samniti Gallisque delegata pugna; inter ipsum certamen Etrusci Umbrique iussi 5 4 castra Romana oppugnare. haec consilia turbarunt transfugae Clusini tres clam nocte ad Fabium consulem transgressi, qui editis hostium consiliis dimissi cum donis, ut subinde, ut quae5 que res nova decreta esset, exploratam perferrent. consules Fulvio, ut ex Falisco, Postumio, ut ex Vaticano exercitum ad 10 Clusium admoveant summaque vi fines hostium depopulentur, 6 scribunt. huius populationis fama Etruscos ex agro Sentinati ad suos finis tuendos movit. instare inde consules, ut absentibus his pugnaretur. per biduum lacessiere proelio hostem; 7 biduo nihil dignum dictu actum: pauci utrimque cecidere, ma- 15 gisque inritati sunt ad iustum certamen animi quam ad discrimen summa rerum adducta. tertio die descensum in campum 8 omnibus copiis est. cum instructae acies starent, cerva fugiens lupum e montibus exacta per campos inter duas acies decurrit; inde diversae ferae, cerva ad Gallos, lupus ad Ro- 20 manos cursum deflexit. lupo data inter ordines via, cervam 9 Galli confixere. tum ex antesignanis Romanus miles: illac fuga" inquit et caedes vertit, ubi sacram Dianae feram iacentem videtis: hinc victor Martius lupus, integer et intactus, 10 gentis nos Martiae et conditoris nostri admonuit." dextro 25 cornu Galli, sinistro Samnites constiterant. adversus Samnites

[ocr errors]

3.

Gebiete der Umbrer an der Grenze
der Gallier u. Etrusker war Sam-
melplatz für die vier Völker.
1. intervallo] sc. ab hoste.
Samnitibus Galli etc.] Die Feinde
bildeten also zwei Armeen. 4.
dies, Zeit, dicta, den Verbündeten.
5. inter ipsum certamen] Die Römer
pflegten in der Regel ihre starken
Reserven (triarii) lange zurückzu-
halten, das thaten sie oft bis zum
letzten Augenblick und liessen die
Legionen bis aufs Aeusserste sich
verbluten: dadurch erfochten sie
manchen Sieg. Darauf scheint der
Kriegsplan der Feinde berechnet
zu sein. 8. hostium consiliis]
Schlachtplan. 10. Fulvio ...
Postumio] Befehlshaber der beiden
Reserveheere, sie sollen eine Di-
version ausführen u. zugleich dem
Hauptheere als Stütze dienen.

-

13. instare, im Kriegsrathe. Vgl.
Polyb. II, 19: μετὰ δὲ ταῦτα συμ-
φρονήσαντες ἅμα Σαυνῖται καὶ Γα-
λάται παρετάξαντο Ρωμαίοις ἐν τῇ
Καμερτίων χώρᾳ, καὶ πολλοὺς αὐτῶν
ἐν τῷ κινδύνῳ διέφθειραν· ἐν ᾧ
καιρῷ προσφιλονικήσαντες πρὸς τὸ
γεγονὸς ἐλάττωμα αὐτοῖς Ῥωμαίοι
μετ ̓ ὀλίγας ἡμέρας ἐξῆλθον, καὶ
συμβαλόντες πᾶσι τοῖς στρατοπέδοις
ἐν τῇ τῶν Σεντινατῶν χώρᾳ πρὸς
τοὺς προειρημένους τοὺς μὲν πλεί-
στους ἀπέκτειναν, τοὺς δὲ λοιποὺς
ἠνάγκασαν προτροπάδην ἑκάστους
εἰς τὴν οἰκείαν φυγεῖν.
summa rerum] Entscheidungskampf
(nicht ohne certamen!). 22. illac
fuga] Dorthin wendet sich (vertit
intrans.). 24. hinc
ab hac parte,
aufunsrer Seite.-26. Galli Samnites]
Die Umbrer sind wahrscheinlich
ebenso wie die Etrusker durch die rö-

17.

« IndietroContinua »