5 Q. Fabius primam ac tertiam legionem pro dextro cornu, adversus Gallos pro sinistro Decius quintam et sextam instruxit. secunda et quarta cum L. Volumnio proconsule in Samnio 11 gerebat bellum. Primo concursu adeo aequis viribus gesta res est, ut, si adfuissent Etrusci et Umbri aut in acie aut in castris quocumque se inclinassent accipienda clades fuerit. XXVIII. Ce- 1 terum quamquam communis adhuc Mars belli erat, necdum discrimen fortuna fecerat, qua datura vires esset, haudquaquam 10 similis pugna in dextro laévoque cornu erat. Romani apud 2 Fabium arcebant magis quam inferebant pugnam, extrahebatur- 3 , que in quam maxime serum diei certamen, quia ita persuasum erat duci, et Samnites et Gallos primo impetu feroces esse, quos sustineri satis sit; longiore certamine sensim residere Sa15 mnitium animos, Gallorum quidem etiam corpora intoleran- 4 tissima laboris atque aestus fluere, primaque proelia plus quam virorum, postrema minus quam feminarum esse. in id tempus 5 igitur, quo vinci solebat'hostis, quam integerrumas vires militi servabat. ferocior Decius et aetate et vigore animi quantum- 6 20 cumque virium habuit certamine primo effudit. et quia len- 7 tior videbatur pedestris pugna; equitatum in pugnam concitat, et ipse fortissimae iuvenum turmae inmixtus orat proceres iuventutis, in hostem ut secum impetum faciant: duplicem illo rum gloriam fore, si ab laevo cornu et ab equite victoria in25 cipiat. bis avertere Gallicum equitatum. iterum longius evectos 8 et iam inter media peditum agmina proelium cientes novum pugnae conterruit genus: essedis carrisque superstans armatus 9 hostis ingenti sonitu equorum rotarumque advenit et insolitos eius tumultus Romanorum conterruit equos. ita victorem equi- 10 30 tatum velut lymphaticus pavor dissipat; sternit inde ruentes equos virosque inprovida fuga. turbata hinc etiam signa le- 11 gionum multique impetu equorum ac vehiculorum raptorum per agmen obtriti antesignani. et insecuta, simul territos hostes vidit, Gallica acies nullum spatium respirandi recipiendique 12 se dédit. vociferari Decius, quo fugerent, quamve in fuga spem haberent; obsistere cedentibus ac revocare fusos; deinde, ut nulla vi perculsos sustinere poterat, patrem P. Decium nomine 13 conpellans: ,quid ultra moror" inquit , familiare fatum? datum 5 hoc nostro generi est, ut luendis periculis publicis piacula si mus: iam ego mecum hostium legiones mactandas Telluri ac 14 diis manibus dabo.“ haec locutus M. Livium pontificem, quem descendens in aciem digredi vetuerat ab se, praeire iussit verba, quibus se legionesque hostium pro exercitu populi Romani 10. 16 Quiritium devoveret. devotus inde eadem precatione eodem16 que habitu, quo pater P. Decius ad Veserim bello Latino se iusserat devoveri, cum secundum sollemnes precationes adiecis set prae se agere sese formidinem ac fugam caedemque ac 17 cruorem, caelestium inferorum iras, contacturum funebribus 15 diris signa tela arma hostium, locum que eundem suae pestis 18 ac Gallorum ac Samnitium fore, haec execratus in se ostesque, qua confertissimam cernebát Gallorum aciem, concitat equum, inferensque se ipse infestis telis est interfectus. 1 XXIX. Vix humanae inde opis videri pugna potuit. Romani 20. duce amisso, quae res terrori alias esse solet, sistere fugam novam de integro instaurare pugnam; Galli, et maxime globus circumstans consulis corpus, velut alienata mente vana in cassum iactare tela; torpere quidam et nec pugnae memi3 nisse nec fugae. at ex parte altera pontifex Livius, cui licto- 25. 4 res Decius tradiderat iusseratque pro praetore esse, vociferari vicisse Romanos, defunctos consulis fato, Gallos Samnitesque Telluris matris ac deorum manium esse; rapere ad se ac vo care Decium devotam secum aciem, furiarumque ac formidinis 5 plena omnia ad hostes esse. superveniunt deinde his resti- 30 tuentibus pugnam L. Cornelius Scipio et C. Marcius cum subsidiis ex novissima acie iussu Q. Fabii consulis ad praesidium collegae missi. ibi auditur P. Decii eventus, ingens hortamen 6 ad omnia pro re publica audenda. itaque cum Galli structis 2 ac portwagen, welche zu Verschanzun- 24. torpere, waren bewegungslos. gen benützt werden. 8. M. Li- 27. defunctos consulis fato] Der vium pontificem] Vgl. zu p. 132, 1. Fluch, der über der Röm. Nation 14. prae se agere] Formido, schwebt, wird durch die TodesFuga u. Cruor werden persönlich weihe auf den Consul übertragen, gedacht. 15. funebribus diris] darum seien sie jetzt frei von Fluch, Todesfluch. gesühnt durch den Tod des Con20. humanae opis] sie schien suls (= Romanos defunctos esse nicht mehr in menschlicher Macht fato consulis fato). 30. ad hostes, zu sein, der Verlauf erschien als nach den Feinden hin, auf Seiten ein übernatürlicher. 24. in der Feinde. 34. structis ante se cassum] in das Leere, vergebens. scutis) sie richten ihre Schilde vor ante se scutis conferti starent, nec facilis pede conlato videretur pugna, iussu legatorum conlecta humi pila, quae strata inter duas acies iacebant, atque in testudinem hostium coniecta. quibus plerisque in scuta raris in corpora ipsa fixis sternitur 7 5 cuneus, ita ut magna pars integris corporibus attoniti conci derent. haec in sinistro cornu Romanorum fortuna variaverat. Fabius in dextro primo, ut ante dictum est, cunctando extra- 8 xerat diem; dein, postquam nec clamor hostium nec impetus nec tela missa eandem vim habere visa, praefectis equitum 10 iussis ad latus Samnitium circumducere alas, ut signo dato in 9 transversos quanto maximo possent impetu incurrerent, sensim suos signa inferre iussit et commovere hostem. postquam non 10 resisti vidit et haud dubiam lassitudinem esse, tum conlectis omnibus subsidiis, quae ad id tempus reservaverat, et legiones 15 concitavit et signum ad invadendos hostes equitibus dedit. nec 11 sustinuerunt Samnites impetum, praeterque aciem ipsam Gallorum relictis in dimicatione sociis ad castra effuso cursu ferebantur. Galli testudine facta conferti stabant. tum Fabius 12 audita morte collegae Campanorum alam, quingentos fere equi20 tes, excedere acie iubet et circumvectos ab tergo Gallicam in vadere aciem; tertiae deinde legionis subsequi principes et, 13 qua turbatum agmen hostium viderent impetu equitum, instare ac territos caedere. ipse aedem Iovi Victori spoliaque hostium 14 cum vovisset, ad castra Samnitium perrexit, quo multitudo 25 omnis consternata agebatur. sub ipso vallo, quia tantam multi- 15 tudinem portae non recepere, temptata ab exclusis turba suorum pugna est. ibi Gellius Egnatius imperator Samnitium 16 cecidit. conpulsi deinde intra vallum Samnites parvoque cer tamine capta castra et Galli ab tergo circumventi. caesa eo 17 30 die hostium viginti quinque milia, octo capta. nec incruenta 18 victoria fuit: nam ex P. Decii exercitu caesa septem milia, ex Fabi mille septingenti. Fabius dimissis ad quaerendum collegae corpus spolia hostium coniecta in acervum Iovi Victori > sich auf eng an einander, so dass betrug und in 6 alae zerfiel. — 10. sie eine Art testudo bilden. - 1. circumducere, auf einem Umwege nec facilis, denn die Feinde hielten herum gegen die Flanke der Samihre Lanzen vor, so dass die Rö- niten. 18. stabant, noch immer? mer mit ihrem kurzen Schwerte Aus audita morte collegae ersieht nicht heran kommen konnten. man, dass hier Livius nicht die 4. raris, hie und da, im Gegensatz Zeitfolge streng festhält, sondern zu plerisque. 5. Cuneus] Pha- grössere Zeitabschnitte der Schlachtlanx. 6. haec variaverat, diesen entwickelung auf beiden Flügeln wechselnden Erfolg hatte die for- zusammenfasst. 19. Campanorum tuna gegeben. 9. praefectis equi- alam] Die so eben die Samniten in tum] praef. sind immer Anführer die Flucht geworfen hatten. 33. der bundesgenössischen Reiterei, Iovi Victori] Ovid. Fast. IV, 621 welche bei 2 Legionen 1800 Pferde occupat Aprilis idus cognomine 4 19 cremavit. consulis corpus eo die, quia obrutum superstratis Gallorum cumulis erat, inveniri non potuit; postero die inven20 tum relatumque est cum multis militum lacrumis. intermissa inde omnium aliarum rerum cura Fabius collegae funus omni 1 honore laudibusque meritis celebrat. XXX. Et in Etruria per 5 eosdem dies ab Cn. Fulvio propraetore res ex sententia gesta, et praeter ingentem inlatam populationibus agrorum hostí 2 cladem pugnatum etiam egregie est, Perusinorumque et Clusi norum caesa amplius milia tria et signa militaria ad viginti 3 capta. Samnitium agmen cum per Paelignum agrum fugeret, 10 circumventum a Paelignis est; ex milibus quinque ad mille caesi. Magna eius diei, quo in Sentinati agro bellatum, fama est 5 etiam vero stanti; sed superiecere quidam augendo fidem, qui in hostium exercitu peditum deciens centena milia, equitum 15 sex et quadraginta milia, mille carpentorum scripsere fuisse, 6 scilicet cum Umbris Tuscisque, quos et ipsos pugnae adfuisse; et ut Romanorum quoque augerent copias, L. Volumnium pro con sule ducem consulibus exercitumque eius legionibus consulum 7 adiciunt. in pluribus annalibus duorum ea consulum propria 20 victoria est, Volumnius in Samnio interim res gerit, Samnitiumque exercitum in Tifernum montem conpulsum non deterritus iniquitate loci fundit fugatque. Q. Fabius Deciano exercitu relicto in Etruriae praesidio suis legionibus deductis ad urbem de Gallis Etruscisque ac 25 Samnitibus triumphavit. milites triumphantem secuti sunt. 9 celebrata inconditis carminibus militaribus non magis victoria Q. Fabii quam mors praeclara P. Decii est, excitataque memoria parentis aequata eventu publico privatoque fili laudi 8 Victor Iuppiter. - 2. cumulis] Ueber die Strategik des Fabius u. Decius vgl. Niebuhr Vorl. 1, 532. scheinlich, dass alle Umbrer und 11. a Paelignis ] Obwohl sie Stammesgenossen (Sabeller) der Samniten waren. 14. etiam vero stanti] auch wenn man bei der Wahrheit stehen bleibt. periacere fidem, über die Glaubwürdigkeit weit hinaustreffen; das Bild ist von dem Wurfe entlehnt. 16. carpentorum] Zweirädrige Wagen; dies waren vielleicht die oben erwähnteu carri. 17. cum Umbris Tuscisque] Es ist unwahr SU bus. data ex praeda militibus aeris octogeni bini sagaque 10 et tunicae, praemia illa tempestate militiae haudquaquam spernenda. 5 2. Der Tarentinische Krieg. Pyrros. (Plut. Pyrr. 13-21. 25). XIII. Τότε δ' ούν εις "Ήπειρον εκπεσόντι τω Πύρρω και . πρoεμένω Μακεδονίαν ή μέν τύχη, παρείχε χρήσθαι τοίς παρούσιν άπραγμόνως και ζην εν ειρήνη βασιλεύοντα των οικείων και δε το μη παρέχειν ετέροις κακά μηδέ έχειν υφ' ετέρων άλυν τινά ναυτιώδη νομίζων ώσπερ ο 'Αχιλλεύς ούκ έφερε την σχολήν, αλλά φθινύθεσκε φίλον κής αύθι μένων, ποθέεσκε δ' αύτήν τε πτόλεμόν τε. Δεόμενος δ' ούν έλαβε πραγμάτων καινών τοιαύτην υπόθεσιν. “Ρωμαίοι Ταραντίνοις επολέμουν. Οι δε μήτε φέρειν τον πόλεμον δυνάμενοι μήτε θέσθαι θρασύτητι και μοχθηρία δημαγωγών 10 waren gang. 1. aeris octogeni] Noch θεσκε etc.]Hom. 11. Α, 491. – 12. υπόschwere Pfundasse, vgl. Hultsch, θεσιν] Gelegenheit, vgl. ΑιτωMetrologie p. 192. 2. militiae, λών υπόθεσιν του πολέμου και Gen. von praemia abhängig, wobei πρόφασιν διδόντων ελευθερούν illa tempestate zwischen praemia u. τους Έλληνας (Plut. Flam. 15). militiae der Hervorhebung dieser 13. επολέμουν] Impf. Begriffe dient. im Kriege. Die Tarentiner hat5. εκπεσόντι τω Πύρρα] Er hatte ten schon früher aus Furcht vor sich in den Besitz Makedoniens ge- der Macht Roms die Samniten setzt (287), verlor aber das Land mit Geld unterstützt. Im Jahre ebenso schnell wieder. (αναπειθο- 282 hatten sie die Samniten sowie μένων δε πολλών δείσας ο Πύρ- die Gallier (Boier) und Etrusker ρος απηλλάγη μετά της 'Ηπειρω- gegen Rom gereizt, obwohl sie τικής και συμμαχικής δυνάμεως noch im Bündniss mit Rom stanαπο βαλων Μακεδονίας και τρό- den. Durch eine ohne alle feindπω παρέλαβεν.) εκπίπτω iat Pas- selige Absicht geschehene Versiv zu εκβάλλω. - 7. άπραγμόνως) 7. άπραγμόνως] letzung des Vertrags durch 10 rootiose. 7. ο δε το μη παρέ- mische Schiffe, welche sich in Folge XELV etc.] Im Gegensatz gegen die eines Sturms dem Hafen von TaLehre des Epicur: quod aeternum rent näherten, liessen sie sich zu beatumque est, id nec habet ipsum Feindseligkeiten gegen die römische negotii quicquam nec exhibet alteri Flotte fortreissen. Der Führer der (Cic. de deor. nat. Ι, 17). 8. römischen Gesandschaft, L. Postuπαρέχειν – έχειν, wie exhibere and mius, welcher Genugthuung forhabere negotia. In dieser Zeit der derte, wurde im Theater auf eine Musse beschäftigte er sich mit der schnöde Art beleidigt. Nun begann Abfassung kriegswissenschaftlicher der Krieg in Verbindung mit den Schriften. Cic. Fam. IX, 25: plane unteritalischen Völkern (281). nesciebam te tam peritum esse rei 14. μήτε θέσθαι] bellum nec sustimilitaris, Pyrri te libros et Cineae nere armis nec pace conponere. video lectitasse. 10. άλλα φθινύ- δημαγωγών] insolentia et in |