Immagini della pagina
PDF
ePub

Audito nomine Numae patres Romani, quamquam inclinari opes ad Sabinos rege inde sumpto videbantur, tamen neque se quisquam nec factionis suae alium nec denique patrum aut civium quemquam praeferre illi viro ausi ad unum omnes Numae 5 5 Pompilio regnum deferendum decernunt. accitus, sicut Romulus augurato urbe condenda regnum adeptus est, de se quoque deos consuli iussit. inde ab augure, cui deinde honoris ergo publicum id perpetuumque socerdotium fuit, deductus in arcem 6 in lapide ad meridiem versus consedit. augur ad laevam eius 10 capite velato sedem cepit, dextra manu baculum sine nodo aduncum tenens, quem lituum appellarunt. inde ubi prospectu in urbem agrumque capto deos precatus regiones ab oriente 7 ad occasum determinavit, dextras ad meridiem partes, laevas ad septemtrionem esse dixit, signum contra, quoad longissime 15 conspectum oculi ferebant, animo finivit; tum lituo in laevam manum translato dextra in caput Numae imposita precatus ita est: „Iuppiter pater, si est fas hunc Numam Pompilium, cuius 8 ego caput teneo, regem Romae esse, uti tu signa nobis certa adclarassis inter eos fines, quos feci." tum peregit verbis 20 auspicia, quae mitti vellet; quibus missis declaratus rex Numa 9 de templo descendit.

2. Ordnung des Cultus. (Liv. I, 20).

XX. Tum sacerdotibus creandis animum adiecit, quam- 1 quam ipse plurima sacra obibat, ea maxime quae nunc ad

[ocr errors]

geben hat. 1. patres Romani, d. h. die Ramnes, die patricischen Häuptlinge des Romulischen oder Palatinischen Roms; an die Senatoren allein ist hier nicht zn denken. Ebenso sind unter Sabini die Tities zu verstehen. 3. patrum, der Senatoren? 8. arcem, die südwestliche Spitze des Capitols.-10.sedem cepit, nach v. 13. wahrscheinlich mit dem Blick nach Osten, wiewohl die Worte esse dixit nicht nothwendig eine entsprechende Stellung des Augurs bedingen.-17. pater, adjectivisch= potens, allmächtiger Herr des Himmels. - 18. uti, Formel des dringenden Verlangens, oft auch eines Gebotes, gehört der römischen Gesetzessprache an. — 19. adclarassis= adclaraveris erkennen lassen, Zeichen geben.

22. Numa ist in der Sage der Stifter der römischen Religion und Histor. Quellenbuch. II, 1. 2. Aufl.

Es ist

ihres Ceremonialgesetzes.
aber selbstverständlich, dass re-
ligiöse Culte und Gebräuche zum
ältesten Erbtheil der Nationen ge-
hören u. nicht von einzelnen Indi-
viduen plötzlich gestiftet werden.
Allein die Sage liebt es, die Fülle
historischer Entwicklung dem Er-
findungsgeist einzelner hervorragen-
der Männer zuzuschreiben, welche
sich ein hervorragendes Verdienst
um die Ordnung des historisch Ge-
wordenen erworben haben, vgl. Ly-
curgus. Da nun Rom die Bürger
verschiedener Gemeinden u. Stämme
umschloss, welche alle verschiedene
Religionsgebräuche mitbrachten, so
erforderte die Einheit des Staats
allerdings eine feste Gestaltung des
Staatscultus. Dieses Verdienst hat
die Ueberlieferung an den Namen
des Numa geknüpft.

23. Im Vorausgehenden war er

2

2 Dialem flaminem pertinent. sed quia in civitate bellicosa plures Romuli quam Numae similes reges putabat fore, iturosque ipsos ad bella, ne sacra regiae vicis desererentur, flaminem lovi adsiduum sacerdotem creavit, insignique eum veste et regia sella adornavit. huic duos flamines adiecit, Marti unum 5 3 alterum Quirino; virginesque Vestae legit, Alba oriundum sacerdotium et genti conditoris haud alienum. iis, ut adsiduae templi antistites essent, stipendium de publico statuit, virgini4 tate aliisque caerimoniis venerabliles ac sanctas fecit. Salios item duodecim Marti Gradivo legit, tunicaeque pictae insigne 10 dedit et super tunicam aeneum pectori tegumen, caelestiaque arma, quae ancilia appellantur, ferre ac per urbem ire canentes carmina cum tripudiis sollemnique saltatu iussit.

5 Pontificem deinde Numam Marcium Marci filium ex patribus legit, eique sacra omnia exscripta exsignataque adtribuit, 15

zählt, wie Numa urbem novam conditam vi et armis, iure eam legibusque ac moribus de integro condere parat, Ianum indicem pacis bellique fecit, apertus ut in armis esse civitatem, clausus pacatos circa omnes populos significaret. Er schloss den Tempel u. hielt mit den Nachbarn Frieden; darauf ordnete er vor Allem den Kalender: das Romulische Jahr hatte nur 10

=

=

12

Monate (März Dec.), das des
Numa war ein Mondjahr
Mondumläufen 354 T. 8 St. 48 M.,
der Einklang mit dem Sonnenlauf
wurde durch Schaltmonate her-
gestellt. Ferner ordnete er die dies
fasti u. nefasti, an den letzteren
war die Vornahme eines Staats-
oder Rechtsgeschäftes ein nefas (die
dies festi u. religiosi).— 1. Dialem fla-
minem Ehrenpriester des Jupiter;
er durfte keine Nacht ausser der
Stadt zubringen (adsiduus). Eben-
so mussten die (4?) Vestalinnen un-
unterbrochen (assiduae) das heilige
Feuer der Vesta bewachen.
signi veste, die toga praetexta.
5. regia sella curuli sella der repu-
blikanischen Zeit. 6. Quirino,
einer uralten sabinischen Schutzgott-
heit, welche später mit Romulus,
dem Stadtgott der palatinischen
Roma quadrata, verwuchs, als die
Sabiner von Cures mit den Latinern

=

[ocr errors]

4. in

von Alba longa zum populus Romanus Quirites oder populus Romanus Quiritium verschmolzen. - 7. et

war.

=

alienum, d. h. eine Institution, welche ebenso bei den Sabinern als bei den Latinern volksthümlich 8. stipendium de publico Einkünfte aus dem ager publicus 9. caerimoniae liturgische Handlungen.-9. Salios (von salire) vom Waffentanz benannt. Serv. ad Verg. II, 325: Salii sacra penatium curabant; ihr Cultus stammte wahrscheinlich aus Lavinium.-10. Grādivus ist nicht von grădior abzuleiten; wahrscheinlich ist das Wort eines Stammes mit dem Umbrischen Grabovius, welches ebenfalls ein Beiname des Mars, aber auch des Jupiter ist, vgl. Aufrecht u. Kirchhoff, Umbr. Sprachdenkm. II, 130.- 12. ancilia: Unter N. fiel ein Schild vom Himmel u. eine Stimme verkündete, dass an ihn die künftige Grösse der Stadt geknüpft sein solle. Um nun dieses Palladium vor Entwendung zu sichern, liess N. 11 ganz gleiche Schilde verfertigen, so dass der ächte nicht mehr zu erhennen war. —13. cum tripud.: Der Rhythmus des Tanzes bestand in dem dreimaligen Auftreten (rechts, links, rechts). 14. Die Bezeichnung pontifex maximus scheint erst mit der Einführung der Republik entstanden zu sein, cf. II, 2, 2. — 15. sacra exscripta = com

quibus hostiis, quibus diebus, ad quae templa sacra fierent, atque unde in eos sumptus pecunia erogaretur. cetera quoque 6 omnia publica privataque sacra pontificis scitis subiecit, ut esset, quo consultum plebes veniret, ne quid divini iuris 5 neglegendo patrios ritus peregrinosqne adsciscendo turbaretur; nec caelestes modo caerimonias sed iusta quoque funebria 7 placandosque manes ut idem pontifex edoceret, quaeque prodigia fulminibus aliove quo visu missa susciperentur atque curarentur. ad ea elicienda ex mentibus divinis Iovi Elicio 10 aram in Aventino dicavit, deumque consuluit auguriis, quae suscipienda essent.

C. Tullus Hostilius.

Zerstörung von Alba. (Liv. I, 21-26. 29. 30).

C. XXI. Ita duo deinceps reges, alius alia via, ille bello 6 15 hic pace, civitatem auxerunt. Romulus septem et triginta regnavit annos, Numa tres et quadraginta. cum valida tum temperata et belli et pacis artibus erat civitas.

inde 1

XXII. Numae morte ad interregnum res rediit. Tullum Hostilium, nepotem Hostili, cuius in infima arce clara 20 pugna adversus Sabinos fuerat, regem populus iussit: patres auctores facti. hic non solum proximo regi dissimilis sed 2 ferocior etiam quam Romulus fuit: cum aetas viresque tum avita quoque gloria animum stimulabat. senescere igitur civitatem otio ratus undique materiam excitandi belli quaerebat. 25 forte evenit, ut agrestes Romani ex Albano agro, Albani ex 3 Romano praedas in vicem agerent. imperitabat tum Gaius 4

[ocr errors][merged small][merged small][merged small]

Tullum Hostilium: Wie Romulus und Hostilius aus dem Stamm der Ramnes, so war Numa u. Ancus Marcius aus dem Stamme (tribus) der Tities; dieser Wechsel ist gewiss nicht zufällig. Vgl. Niebuhr, Vorles. I, 125. 20. populus iussit, Cic. rep. II, 31: Tullum Hostilium populus regem interrege rogante comitiis curiatis creavit, isque de inperis suo exemplo Pompili populum consuluit curiatim. Das iubere setzt ein rogare voraus. 21. patres auctores facti i. e. sie bestätigten die Wahl durch Uebertragung des imperium (lege curiata). — 23. senescere, in Kraftlosigkeit verfallen; materia -Veranlassung. - 26. Imperitabat:

Cluilius Albae. utrimque legati fere sub idem tempus ad res repetendas missi. Tullus praeceperat suis, ne quid prius quam mandata agerent. satis sciebat negaturum Albanum: ita pie 5 bellum indici posse. ab Albanis socordius res acta: excepti hospitio ab Tullo blande ac benigne comi fronte regis con- 5 vivium celebrant. tantisper Romani et res repetiverant priores et neganti Albano bellum in tricesimum diem indixerant. haec 6 renuntiant Tullo. tum legatis Tullus dicendi potestatem, quid petentes venerint, facit. illi omnium ignari primum purgando terunt tempus: se invitos quicquam, quod minus placeat Tullo, 10 7 dicturos. sed imperio subigi: res repetitum se venisse; ni reddantur, bellum indicere iussos. ad haec Tullus „nuntiate" inquit,,regi vestro, regem Romanum deos facere testes, uter prius populus res repetentes legatos aspernatus dimiserit, uti in eum omnes expetant huiusce clades belli.

5

15

XXIII. Haec nuntiant domum Albani. et bellum utrimque summa ope parabatur, civili simillimum, prope inter parentes natosque, Troianam utramque prolem, cum Lavinium ab Troia, ab Lavinio Alba, ab Albanorum stirpe regum oriundi Romani essent. eventus tamen belli minus miserabilem dimi- 20 10 cationem fecit, quod nec acie certatum est, et tectis modo dirutis alterius urbis duo populi in unum confusi sunt.

Albani priores ingenti exercitu in agrum Romanum impetum fecere. castra ab urbe haud plus quinque milia passum locant, fossa circumdant: fossa Cluilia ab nomine ducis per 25 15 aliquot saecula appellata est, donec cum re nomen quoque vetustate abolevit. in his castris Cluilius Albanus rex moritur; dictatorem Albani Mettium Fufetium creant. interim Tullus ferox praecipue morte regis, magnumque deorum numen, ab ipso capite orsum, in omne nomen Albanum expetiturum poenas 30

[ocr errors][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]

ob bellum inpium dictitans, nocte praeteritis hostium castris infesto exercitu in agrum Albanum pergit. ea res ab stativis 5 excivit Mettium. ducit quam proxume ad hostem potest. inde legatum praemissum nuntiare Tullo iubet, priusquam dimi5 cent, opus esse colloquio: si secum congressus sit, satis scire ea se allaturum, quae nihilo minus ad rem Romanam quam ad Albanam pertineant. haud aspernatus Tullus, tamen in 6 aciem educit. exeunt contra et Albani. postquam instructi utrimque stabant, cum paucis procerum in medium duces pro10 cedunt. ibi infit Albanus: „iniurias et non redditas res ex 7 foedere quae repetitae sint, et ego e rege nostro Cluilio causam huiusce esse belli audisse videor, nec te dubito, Tulle, eadem prae te ferre. sed si vera potius quam dictu speciosa dicenda sunt, cupido imperii duos cognatos vicinosque populos ad arma 15 stimulat. neque, recte an perperam, interpretor; fuerit ista 8 eius deliberatio, qui bellum suscepit: me Albani gerendo bello ducem creavere. illud te, Tulle, monitum velim: Etrusca res quanta circa nos teque maxime sit, quo propior es Tuscis, hoc magis scis. multum illi terra, plurimum mari pollent. memor 9 20 esto, iam cum signum pugnae dabis, has duas acies spectaculo fore, ut fessos confectosque simul victorem ac victum adgrediantur. itaque si nos di amant, quoniam non contenti libertate certa in dubiam imperii servitiique aleam imus, ineamus aliquam viam, qua, utri utris imperent, sine magna clade, sine 25 multo sanguine utriusque populi decerni possit." haud displicet 10 res Tullo, quamquam cum indole animi tum spe victoriae ferocior erat. quaerentibus utrimque ratio initur, cui et fortuna ipsa praebuit materiam.

XXIV. Forte in duobus tum exercitibus erant trigemini 1 30 fratres nec aetate nec viribus dispares. Horatios Curiatiosque fuisse satis constat, nec ferme res antiqua alia est nobilior.

=

Rathsprecher. 10. ex foedere repe-
tere: z. B. konnte die Zurückgabe von
fugitivi (Sklaven) zw. Alba u. Rom
vertragsmässig geordnet sein. 12.
videor: bin mir bewusst. 14. im-
perii, der Oberherrschaft. Cincius
(bei Fest. p. 241) behauptete, Al-
banos rerum potitos usque ad Tullum
regem. So erklärt sich auch leichter
die Sage von dem Zweikampf.
15. fuerit: abweisend, vgl. Tusc. V,
§ 10 Cuius de diciplina aliud tem-
pus fuerit fortasse discendi — alias,
mox videro, post videro, alias videri-
mus etc. (also nicht Conjunctiv!).

=

19. plurimum pollent: Liv. I, 2, 5:

[blocks in formation]
« IndietroContinua »