6 indictis sub tempus pueros venatum ablegavit. Ergo virum cetera egregium secuta, quam in petendo habuerat, etiam regnantem ambitio est; nec minus regni sui firmandi quam augendae rei publicae memor centum in patres legit, qui deinde minorum gentium sunt appellati, factio haud dubia regis, cuius 5 7 beneficio in curiam venerant. XXXVI. Equitem maxime suis deesse viribus ratus, ad Ramnes Titienses Luceres, quas centurias Romulus scripserat, 3 addere alias constituit, suoque insignes relinquere nomine. id quia inaugurato Romulus fecerat, negare Attus Navius, inclitus 10 ea tempestate augur, neque mutari neque novum constitui, nisi 4 aves addixissent, posse. ex eo ira regi mota, eludensque artem, ut ferunt, „age dum“ inquit, ,,divine tu, inaugura, fierine possit, quod nunc ego mente concipio.“ cum ille in augurio rem expertus profecto futuram dixisset, „atqui hoc animo agitavi“ 15 inquit, ,te novacula cotem discissurum: cape haec et perage, quod aves tuae fieri posse portendunt.“ tum illum haud cunc5 tanter discidisse cotem ferunt. statua Atti capite velato, quo in loco res acta est, in comitio, in gradibus ipsis ad laevam curiae fuit, cotem quoque eodem loco sitam fuisse memorant, 20 6 ut esset ad posteros miraculi eius monumentum. auguriis certe sacerdotioque augurum tantus honos accessit, ut nihil belli von den Etruskern mehr u. mehr die Sabiner. - 9. addere alias : Auch gegen die Tiber gedrängt worden dies geschah in Folge der Aufnahme waren, vgl. auch p. 31, 12. Die neuer gentes unter die Patricier. Verstärkung des Senats und der Dion. III, 71: ουτος ο Νέβιος βουRittercenturien scheint damit in λομένω ποτέ το Ταρκινίω τρείς Zusammenhang zu stehen. 3. am φυλάς (= tribus) ετέρας αποδείξει bitio: Er soll seine Canditatur durch νέας εκ των υφ' αυτού πρότερον Rede dem Volke empfohlen haben. κατειλεγμένων ιππέων και ποιήσαι – 3. regni sui firmandi: Als Auslän- τας επιθέτους φυλάς εαυτού τε και der musste er auf Sicherung seines των ιδίων εταίρων επωνύμους μόThrones bedacht sein. - 4. Cic. rep. νος άντεϊπε κατά το καρτερόν, ουκ II, 35: L. Tarq. ut de suo inperio έων κινείν των υπό Ρωμύλου καταlegem tulit, principio duplicavit illum otatévtov oúdév.-11. neque-neque, pristinum patrum numerum et anti- wie aut - aut, nach negare=adfirquos patres maiorum gentium appella- mare non posse etc. Die Sage von vit, quos priores sententiam rogabat, Attus Navius lässt auf einen a se adscitos minorum. Es mussten tiefgehenden politischen Conflict also eingewanderte Stammeshäupter schliessen, welcher selbst das Auguvorhanden sein, welche neue gentes ralrecht in Frage stellte. 14. rem bildeten, aus welchen dann auch expertus: ob sie ausführbar sei oder Vertreter im Senat Aufnahme fan- nicht.-15. atqui, nun aber, pflegt die den. Meistens nimmt man an, dass propositio minor (assumptio) einzuTarq. durch Aufnahme plebeischer führen. – 19. gradibus ipsis, vom . Geschlechter die Zahl der patrici- Comitium führte eine Treppe zur schen gentes in den Tribus verdop- Curie. 20. fuit: Navi statua fuit pelt habe. ante curiam, basis eius conflagravit 7. Equitem: Im Kriege gegen curia (Hostilia) incensa P. Clodii domique postea nisi auspicato gereretur, concilia populi, exercitus vocati, summa rerum, ubi aves non admisissent, dirimerentur. neque tum Tarquinius de equitum centuriis quicquam 7 mutavit, numero alterum tantum adiecit, ut mille et octingenti 5 equites in tribus centuriis essent. posteriores modo sub isdem nominibus qui additi erant appellati sunt, quas nunc, quia geminatae sunt, sex vocant centurias. XXXXVIII. Maiore inde animo pacis opera inchoata quam 5 quanta mole gesserat bella, ut non quietior populus domi esset, 10 quam militiae fuisset: nam et muro lapideo, cuius exordium 6 operis Sabino bello turbatum erat, urbem, qua nondum munita erat, cingere parat; et infima urbis loca circa forum aliasque interiectas collibus convalles, quia ex planis locis haud facile evehebant aquas, cloacis fastigio in Tiberim ductis siccat; et 7 15 aream ad aedem in Capitolio Iovis, quam voverat bello Sabino, iam praesagiente animo futuram olim amplitudinem loci occupat fundamentis. F. Verfassung des Servius Tullius. XLII. Adgreditur inde ad pacis longe maximum opus, ut 4 20 quem ad modum Numa divini auctor iuris fuisset, ita Servium conditorem omnis in civitate discriminis ordinumque, quibus inter gradus dignitatis fortunaeque aliquid interlucet, posteri aream funere, Plin. 34, 4, 21. concilia populi: Nur die comitia tributa waren von den Auspicien nicht abhängig exercitus vocati, i. e. Centuriatcomitien, cf. p. 14, 9. Die concila populi sind die Curiatcomitien. alterum tantum, eine zweite der ersten gleichkommende Zahl, eben so viel. Nun hatte aber Romulus 300, Tullus 600 equites : es würde also 1200 herauskommen. Die Zahl 1800 ist aber geschützt durch Cic. rep. II, 36 mit dem Zusatz: equitatum ad hunc morem constituit, qui usque adhuc est retentus. Es ist also der von Servius herrührende spätere Bestand auf Tarquinius Priscus übertragen. 8. inde: Nach Besiegung der Sabiner u. Latiner. – 9. mole=Macht; es ist die Verstärkung des Heeres Histor. Quellenbuch. II, 1. 2. Aufl. (Reiterei) gemeint. -9. non quietior, wegen der Frohnden. — 14. evehebant ableiten. fastiyio > in schräger Richtung, ubwärts geneigt. — 15. occupat fundamentis: Er gewann die Baufläche durch einen Unterbau. Auf dem südwestlichen spitzen u. abschüssigen Gipfel des Capitolinus, wo der Tempel errichtet werden sollte, musste die Baufläche dadurch gewonnen werden, dass Tarq. den Gipfel ummanern u. die Zwischenräume ausfüllen liess, so dass auf diesen gewaltigen Unterbauten Tarq. Sup. den Tempel errichten konnte. 19. Adgreditur inde: Nach Besiegung der Etruskischen Veienter. 22. dignitatis fortunaeque : In Bezug auf Rang u. Vermögen, aliquid interlucet es tritt ein Un 3 5 6 fama ferrent. censum enim instituit, rem saluberrimam tanto futuro imperio, ex quo belli pacisque munia non viritim ut ante, sed pro habitu pecuniarum fierent. tum classes centuriasque et hunc ordinem ex censu discripsit vel paci decorum vel bello. XVI. Τιμησαμένων δε πάντων αναλαβών τα γραμματεία και διαγνούς τό τε πλήθος αυτών και τα μεγέθη των βίων, σοφώτατον απάντων πολιτευμάτων εισηγήσατο και μεγίστων Ρωμαίοις αγαθών αίτιον, ως τα έργα εδήλωσε. το δε πολίτευμα τoιόνδε ήν μίαν αφεϊλεν εξ απάντων μοίραν, ής το μέγιστον 10 ήν τίμημα της αλυσίας ούκ έλαττον εκατόν μνών. τούτους δε waren. die jetzt terschied hervor. censum: die ältesten gesetzlichen Bussen (multa) Schätzung u. Musterung aller Bür- waren in Rindern u. Schafen angeger, der Patricier sowol als der setzt. Noch in dem Zeitalter der Plebeier. Bisher bestanden nur die Könige gebrauchte man in Italien becomitia curiata, in denen nur die reits das Kupfer als Werthmesser Patricier stimmberechtigt waren u. (aes — aestimare). Das Metall wurde zwar stimmten in den Curien die zugewogen, der rechtliche Kauf Einzelnen nur nach Köpfen (virtim) geschah per aes et libram (vgl. penohne Rücksicht auf Vermögen oder dere zahlen, stipendium, pensio Steuersatz. Servius gründete nun etc.). Das Stück Erz war zunächst die comitia centuriata, in welchen formlos u. hiesz aes rude. Servius Patricier n. Plebeier je nach Mass- Tullius führte Kupferstücke ein, gabe ihres Vermögens (pro habitu welche mit einer Marke versehen pecuniarum) zu stimmen berechtigt waren (aes signatum) zum Zeichen, hunc ordinem dasz solche Stücke gesetzliches noch bestehende Einleitung. Tauschmittel sein sollten. Als Mar ken dienten Thierbilder: das Rind, 6. Τιμησαμένων: Bei der Schützung das Schaf und das Schwein. Erst musste jeder Bürger eidlich verpflich- zur Zeit der Decemviralgesetzgetet nicht nur sein Vermögen in Silber- bung (451) begann man, das Kupfer werth bestimmen (τιμάσθαι τάς ου- mit Werthzeichen zu versehen u. es σίας προς αργύριον), sondern auch unabhängig von der Wage zu magenau seine Eltern, sein Alter, Frau chen. Dieses Kupfer - As wog uru. Kinder angeben, ferner die tribus, sprünglich ein Pfund (as libralis, zu der er gehörte. Wer sich nicht aes grave), um die Zeit des I. punischätzen liess, verlor Vermögen u. schen Krieges wurde es reducirt Freiheit (τιμωρίαν ώρισε της τε ού- auf % Pfund. Theilmünzen waren σίας στέρεσθαι και αυτόν μαστιγω- der semis, triens, quadrans, sextans, θέντα πραθήναι). - 7. των βίων = uncia; die Werth bezeichnungen sind des Vermogens.-10. μίαν .. μαϊραν: für den As das Zeichen der Einheit I, prima classis omnes appellati. — 11. für den Semis das der Hälfte S, für oớx flattov éxatòv uvõv: Liv. qui die übrigen Theile Punkte nach der centum milium aeris (sc, assium) aut Zahl der Unzen, 4 für den Triens maiorem censum haberent. Gepräg- (3/12 as), 3 für den Quadrans, 2 für tes Geld gab es vor 451 (Decemvirat) den Sextans, eines für die Uncia. überhaupt nicht. In der ältesten Der Werth des As bestimmt sich Zeit bestand wie bei den Griechen nach unserer Rechnung auf 4 Sgr. (Homer), so bei den Römern nur 8 Pf-, also 1000 Asses=1553. Thlr., ein Tauschverkehr, das Rind 100000 Asses 15555 Thlr., nach u. das Schaf dienten als Tausch- der Reduction (von 268) betragen mittel (pecunia von pecus). Die 1000 Asse im Münzwerth etwa 27 συντάξας εις όγδοήκοντα λόχους όπλα φέρειν επέταξεν ασπίδας 'Αργολικές και δόρατα και κράνη χάλκεα και θώρακας και κνημίδας και ξίφη. διελών δε αυτούς διχή, τετταράκοντα μέν εποίησε νεωτέρων λόχους, οίς τας υπαιθρίους απέδωκε στρα5 τείας, τετταράκοντα δε πρεσβυτέρων, ούς έδει της νεότητος εις πόλεμον έξιούσης υπομένοντας εν τη πόλει τα εντός τείχους φυλάττειν. αύτη πρώτη σύνταξις ήν χώραν δε κατείχεν εν τούς πολέμους την προαγωνιζομένην της φάλαγγος όλης. έπειτ' εκ των υπολειπομένων ετέραν αφήρει μοίραν, οίς ήν εντός μεν 10 μυρίων δραχμών, ου μείον δε πέντε και εβδομήκοντα μνών το τίμημα. συντάξας δε τούτους εις είκοσι λόχους, τα μεν άλλα φορείν όπλα προσέταξεν όσα τους προτέρους, τους δε θώρακας ούτων αφεϊλε, και αντί των ασπίδων απέδωκε θυρεούς. διελών δε και τούτων τους υπέρ τετταράκοντα και πέντε έτη γεγονότας 15 από των εχόντων την στρατεύσιμον ηλικίαν, δέκα μέν εποίησε λόχους νεωτέρων ούς έδει προπολεμείν της πόλεως δέκα δε πρεσβυτέρων οίς απέδωκε τειχοφυλακείν. αύτη δευτέρα σύνταξις ήν, εκοσμείτο δ' εν τούς αγώσι μετά τους προμάχους. την δε τρίτην επoίει σύνταξιν εκ των υπολειπομένων όσοι τίμησιν 20 είχον ελάττονα μέν των επτακισχιλίων και πεντακοσίων δρα χμών, ου μείονα δε μνών πεντήκοντα. τούτων δ' εμείωσε τον οπλισμόν ου μόνον τοϊς θώραξιν, ώστερ των δευτέρων, αλλά Thlr., also 100000=2700 Thlr. Nun den Schild von Erz und kleiner als das scutum, weil die Brust durch die lorica (= θώραξ) geschützt war; 2. κνημίδες = 0creae. Der Speer (hasta) war lang, das Schwert (gladius) dagegen kurz u. stark. 3. διελών δε αυτούς διχή: Weil die Centurienverfassung zugleich Heeresverfass. war, so war jede Classe in zwei Abth. getheilt (seniorum ac iuniorum) 1. e. Feld truppen (υπαιθρίους στρατείας απέδωκε) und Reserveheer zur Bedeckung der Stadt (τα εντός τείχους φυλάττειν). - 9. εκ των υπολειπομένων: Aus der übrigen Masse der Bürger, welche nicht zur ersten Classe gehörten. – 10. εντός μυρίων δραχμών = εκατόν uvõv, denn 100 Drachmen=1 Mine. - 12. θώρακας=θυρεούς: θυρεός= scutum ein länglicher viereckiger, hölzerner, mit Leder überzogener Schild, der den fehlenden Panzer Zum Theil ersetzen musste.–16. προπολεμείν της πόλεως (propugnare pro urbis salute) τάς υπαιθρίους στρατείας ποιείσθαι, nicht etwa pro vallo, pro muro propugnare. 5 και ταϊς περικνημίσι. συνέταξε δε και τούτους εις είκοσι λόχους, και διείλε τον αυτόν τρόπον τοϊς προτέροις καθ' ηλικίαν, δέκα λόχους αποδούς τοϊς νεωτέροις και δέκα τοις πρεσβυτέροις. χώρα δε και στάσις ήν τούτων των λόχων εν ταϊς μάχαις ή μετά τους έφεστώτας τοϊς προμάχοις. ΧVΙΙ. 'Αφελών δε πάλιν εκ των υπολειπομένων τους ελάττω πεντακισχιλίων δραχμών έχοντας ουσίαν άχρι πέντε και είκοσι μνών, τετάρτην εποίησε μοίραν. διέταξε δε και τούτους είς είκοσι λόχους, και δέκα μέν εποίησε των έν ακμή, δέκα δε των υπερηλίκων κατά ταύτά τοϊς προτέροις. όπλα δε φέρειν έταξεν 10 αυτούς θυρεούς και ξίφη και δόρατα και στάσιν έχειν εν τοις αγώσι την υστάτην. τήν δέ πέμπτην μοίραν, οίς εντός είκοσι και πέντε μνών άχρι δώδεκα και ημίσους μνών ο βίος ήν, εις τριάκοντα συνέταξε λόχους. διήρηντο δε και ούτοι καθ' ηλικίαν πεντεκαίδεκα μεν γαρ εξ αυτών λόχοι τους πρεσβυτέρους είχον, 15 πεντεκαίδεκα δε τους νεωτέρους. τούτους έταξε σαυνία και σφενδόνας έχοντας έξω τάξεως συστρατεύεσθαι. τέτταρας δε λόχους ουδέν έχοντας όπλον ακολουθείν εκέλευσε τοίς ενόπλοις ήσαν δε των τεττάρων τούτων δύο μεν οπλοποιών τε και τεκτόνων και των άλλων των κατασκευαζόντων τα εις τον πόλεμον 20 εύχρηστα δύο δε σαλπιστών τε και βυκανιστών και των άλλοις τισιν οργάνοις επισημαινόντων τα παρακλητικά του πολέμου. προσέκειντο δε οι μεν χειροτέχναι τοϊς το δεύτερον έχουσι τίμημα διηρημένοι καθ' ηλικίαν, ο μεν τοϊς πρεσβυτέροις, ο δε τούς νεωτέρους ακολουθών λόχος. οι δε σαλπισταί τε και οι βυκα- 25 νισται τη τετάρτη συνετάττοντο μοίρα. ήν δε και τούτων είς μεν των πρεσβυτέρων λόχος, εις δε τών νεωτέρων: λοχαγοί δ' εκ πάντων επιλεχθέντες οι γενναιότατοι τα πολέμια τους ιδίους έκαστοι λόχους ευπειθείς τοΐς παραγγελλομένοις παρείχοντο. ΧVΙΙΙ. Αύτη μεν η διακόσμησις ήν ή το πεζικόν εκπληρούσα 30 των τε φαλαγγιτών και των ψιλών στράτευμα το δε των ιππέων πλήθος επέλεξεν εκ των εχόντων το μέγιστον τίμημα και κατά γένος επιφανών" συνέταξε δ' εις οκτωκαίδεκα λόχους, και προσ 9. των εν ακμή iuventutis, iuvenum; υπερήλικες die das 45. Lebensalter überschritten haben. - 10. όπλα: Sie galten als Leichtbewaffnete, die vorausgehenden Klassen hingegen lieferten die Schwerbewaffneten(Hopliten.)-16.σαυγία: το σαυγίου ακόντιον der Wurfapiess (verutum): σφενδόναι=fundae.-19. οπλοποιών τε και τεκτόνων, duae fabrum centuriae, nämlich die fabri ferrarii (Schmiede) u. fabri tignarii Zimmerleute.-21. σαλπιστών τε και βυκανιστών = cornicines tubicines que. – 22. επισημαίνειν τα παρακλ. τ. : Schwerbewaffnete. 32. κατά γένος επιφανών = ex primoribus ciυίtatis.-33.οκτωκαίδεκα λόχους: Εε waren 12 neue Rittercenturien und |