Nuntius ut rediit, decussaque lilia dixit,

Filius 'Agnosco iussa parentis' ait.
Nec mora, principibus caesis ex urbe Gabina,
710

Traduntur ducibus moenia nuda suis.
Ecce nefas visu, mediis altaribus anguis

Exit, et extinctis ignibus exta rapit.
Consulitur Phoebus. Sors est ita reddita, ‘Matri

Qui dederit princeps oscula, victor erit.
715 Oscula quisque suae matri properata tulerunt,

Non intellecto credula turba deo.
Brutus erat stulti sapiens imitator, ut esset

Tutus ab insidiis, dire Superbe, tuis.
Ille iacens pronus matri dedit oscula Terrae,
720

Creditus offenso procubuisse pede.
Cingitur interea Romanis Ardea signis,

Et patitur lentas obsidione moras.
Dum vacat, et metuunt hostes committere pugnam,

Luditur in castris, otia miles agit.
725 Tarquinius iuvenis socios dapibusque meroque

Accipit. ex illis rege creatus ait:
Dum nos difficilis pigro tenet Ardea bello,

Nec sinit ad patrios arma referre deos,
Ecquid in officio torus est socialis? et ecquid

Coniugibus nostris mutua cura sumus?'
Quisque suam laudat. studiis certamina crescunt,

Et fervent multo linguaque corque mero.
Surgit cui dederat clarum Collatia nomen:

Non opus est verbis, credite rebus!' ait. 735 Nox superest. tollamur equis, Urbemque petamus!'

730

740

750

Dicta placent, frenis inpediuntur equi.
Pertulerant dominos. regalia protinus illi

Tecta petunt. custos in fore nullus erat.
Ecce nurum regis fusis per colla coronis

Inveniunt posito pervigilare mero.
Inde cito passu petitur Lucretia. nebat,

Ante torum calathi lanaque mollis erat.
Lumen ad exiguum famulae data pensa trahebant,

Inter quas tenui sic ait ipsa sono: 745 ‘Mittenda est domino ... nunc, nunc properate, puellae!...

Quamprimum nostra facta lacerna manu.
Quid tamen auditis? nam plura audire potestis:

Quantum de bello dicitur esse super?
Postmodo victa cades, melioribus, Ardea, restas,

Improba, quae nostros cogis abesse viros!
Sint tantum reduces! Sed enim temerarius ille

Est meus, et stricto quolibet ense ruit.
Mens abit, et morior, quotiens pugnantis imago

Me subit, et gelidum pectora frigus habet. 455 Desinit in lacrimas, intentaque fila remittit.

In gremio voltum deposuitque suum.
Hoc ipsum decuit. lacrimae decuere pudicae,

Et facies animo dignaque parque fuit.
Pone metum, venio!' coniunx ait. Illa revixit,
760 Deque viri collo dulce pependit onus.
Interea iuvenis furiatos regius ignis

Concipit, et caeco raptus amore furit.
Forma placet, niveusque color flavique capilli,

Quique aderat nulla factus ab arte decor;
765 Verba placent et vox, et quod corrumpere non est,

Quoque minor spes est, hoc magis ille cupit.
Iam dederat cantus lucis praenuntius ales,

Cum referunt iuvenes in sua castra pedem.

den Worten „nam plura audire potestis"? 749 Wenn nicht sofort, später musst du doch erliegen; denn die Männer (für: die Macht), welchen du zu widerstehen wagst, sind stärker als du (meliores). Restas ist Perfectbegriff

resistere ausa pergis resistere. 753 Wie Tekmessa bei Soph. Aias 896: diyor', όλωλα, διαπεπόρθημαι, φίλοι; oder οίχομαι τάλας, όλωλ’ όλώλα. - 757 decuit] stand ihr schön, erhöhte ihren Reiz. 765 quod corrumpere non pest] =udicitia.

770

780

Carpitur attonitos absentis imagine sensus

Ille: recordanti plura magisque placent.
Ut solet a magno fluctus languescere flatu,

Sed tamen a vento, qui fuit, unda tumet,
Sic quamvis aberat placitae praesentia formae,

Quem dederat praesens forma, manebat amor. 775 Ardet, et iniusti stimulis agitatur amoris.

Comparat indigno vimque dolumque toro.
Exitus in dubio est. 'Audebimus ultima!' dixit:

Viderit, audentes forsne deusne iuvet.
Cepimus audendo Gabios quoque.' Talia fatus

Ense latus cinxit, tergaque pressit equi.
Accipit aerata iuvenem Collatia porta,

Condere iam voltus sole parante suos.
Hostis, ut hospes, init penetralia Collatina:

Comiter excipitur. sanguine iunctus erat.
785 Quantum animis erroris inest! parat inscia rerum

Infelix epulas hostibus illa suis.
Functus erat dapibus. poscunt sua tempora somnum.

Nox erat, et tota lumina nulla domo:
Surgit, et auratum vagina liberat ensem,

Et venit in thalamos, nupta pudica, tuos.
Utque torum pressit, 'Ferrum, Lucretia, mecum est;

Natus' ait 'regis Tarquiniusque loquor.'
Illa nihil. neque enim vocem viresque loquendi,

Aut aliquid toto pectore mentis habet.
795 Sed tremit, ut quondam stabulis deprensa relictis

Parva sub infesto cum iacet agna lupo.
Quid faciat? pugnet? vincetur femina pugnans.

Clamet? at in dextra, qui vetet, ensis erat.
Effugiat? positis urguentur pectora palmis.
800 Instat amans hostis precibus pretioque minisque;

Nec prece nec pretio nec movet ille minis. ‘Nil agis! eripiam dixit 'per crimina vitam:

Falsus adulterii testis adulter ero. Interimam famulum, cum quo deprensa fereris.' 805 Succubuit famae victa puella metu.

Quid, victor, gaudes? haec te victoria perdet.

790

uns

769 carpitur] wird verzehrt. - 776 indigno ] sc. vi doloque, für

= indignus (ruchlos). 778 Viderit ] Lucretia, sie mag erfahren.

783 Auch Livius: hostis pro hospite (Paronomasie), in gehobener Rede. Warum penetralia? — 784 sanguine iunctus]

consanguineus. 787 sua in Bezug auf somnum , die dafür bestimmte Zeit. 788 nox erat postquam sopiti omnes videbantur etc. 791 pressit] ergriff, fasste gewaltsam, stürmisch. 799 positis]

applicatis. 800 pretioque Versprechungen.

815

Heu quanto regnis nox stetit una tuis!
Iamque erat orta dies. passis sedet illa capillis,

Ut solet ad nati mater itura rogum:
810 Grandaevumque patrem fido cum coniuge castris

Evocat, et posita venit uterque mora.
Utque vident habitum, quae luctus causa, requirunt,

Cui paret exequias, quove sit icta malo?
Illa diu reticet, pudibundaque celat amictu

Ora. fluunt lacrimae more perennis aquae.
Hinc pater, hinc coniunx lacrimas solantur, et orant

Indicet, et caeco flentque paventque metu.
Ter conata loqui ter destitit, ausaque quarto,

Non oculos adeo sustulit illa suos. 820 ‘Hoc quoque Tarquinio debebimus? eloquar,' inquit,

Eloquar infelix dedecus ipsa meum?

Quaeque potest, narrat.
Dant veniam facto genitor coniunxque coactae.
825 *Quam' dixit 'veniam vos datis, ipsa nego.'
Nec mora, celato fixit sua pectora ferro,

Et cadit in patrios sanguinulenta pedes.
Tunc quoque, iam moriens, ne non procumbat honeste,
Respicit. haec etiam cura cadentis erat.

.
830 Ecce super corpus communia damna gementes,

Obliti decoris, virque paterque iacent,
Brutus adest, tandemque animo sua nomina fallit,

Fixaque semianimi corpore tela rapit,
Stillantemque tenens generoso sanguine cultrum
835 Edidit impavidos ore minante sonos:
Per tibi ego hunc iuro fortem castumque cruorem,

Perque tuos manes, qui mihi numen erunt,
Tarquinium profuga poenas cum stirpe daturum.

Iam satis est virtus dissimulata diu.' 840 Illa iacens ad verba oculos sine lumine movit.

Visaque concussa dicta probare coma. Fertur in exequias animi matrona virilis,

Et secum lacrimas invidiamque trahit.

Volnus inane patet. Brutus clamore Quirites 845 Concitat, et regis facta nefanda refert.

Tarquinius cum prole fugit. capit annua consul

Iura. dies regnis illa suprema fuit.

II. Die Republik.

A. Kämpfe der jungen Republik gegen das Königthum.

1. Begründung und Ordnung der Republik.

(Liv. II, 1-2).

1

I. Liberi iam hinc populi Romani res pace belloque gestas, annuos magistratus imperiaque legum potentiora quam homi2 num peragam. quae libertas ut laetior esset, proxumi regis

superbia fecerat. nam priores ita regnarunt, ut haud inmerito