Immagini della pagina
PDF
ePub

1

IV. Vitelliis Aquiliisque fratribus primo conmissa res est. Vitelliorum soror consuli nupta Bruto erat, iamque ex eo ma2 trimonio adulescentes erant liberi, Titus Tiberiusque. eos quo

que in societatem consilii avunculi adsumunt. praeterea aliquot

nobiles adulescentes conscii adsumpti, quorum vetustate me- 5 3 moria abiit. interim cum in senatu vicisset sententia, quae

censebat reddenda bona, eamque ipsam causam morae in urbe haberent legati quod spatium ad vehicula conparanda a consulibus sumpsissent, quibus regum asportarent res, omne id

tempus cum coniuratis consultando absumunt, evincuntque in-10 4 stando, ut litterae sibi ad Tarquinios darentur: nam aliter qui

credituros eos, non vana ab legatis super rebus tantis adferri?

datae litterae, ut pignus fidei essent, manifestum facinus fece5 runt. nam cum pridie quam legati ad Tarquinios proficisceren

tur cenatum forte apud Vitellios esset, coniuratique ibi remotis 15 arbitris multa inter se de novo, ut fit, consilio egissent, ser

monem eorum ex servis unus excepit, qui iam antea id sen6 serat agi; sed eam occasionem, ut litterae legatis darentur, quae

deprehensae rem coarguere possent, expectabat. postquam da7 tas sensit, rem ad consules detulit. consules ad deprehenden- 20

dos legatos coniuratosque profecti domo sine tumultu rem omnem oppressere, litterarum in primis habita cura, ne interciderent. proditoribus extemplo in vincla coniectis de legatis paululum addubitatum est, et quamquam visi sunt conmisisse, ut hostium loco essent, ius tamen gentium valuit.

V. De bonis regis, quae reddi ante censuerant, res integra refertur ad patres. ibi vicit ira; vetuere reddi, vetuere in pu

25

1

V, 2: Ταρκύνιόν τε καταδέξασθαι συνθέμενοι και τους υπάτους αποκτείναι.

1. Aquiliis, ein C. Aquilius cons. 487 wird I, 40, 14 erwähnt. Dionys. V, 6: και Κολλατίνου θατέρου των υπάτων αδελφής υψοί Λεύκιος και Μάρκος Ακύλλιοι την αυτήν έχοντες τους Βρούτου παισιν ηλικίαν. Wann würde demnach die Verbannung des Collatinus eingetreten sein?

3. adulescentes liberi] Erwachsene Söhne. Warum mussten sie dies auch sein? 11. qui credituros eos] Wie würden sie glauben. Fragen der I u. III Person stehen in der obl. Rede im Acc. C. Inf., Fragen der II Person dagegen im Conjunctiv.

12. super wie ůnée im neueren Atticismus

für nepí. Griechische Quelle ?
16. de novo consilio, über die Aus-
fübrung ihres revolutionären Plans,
διεφέροντο προς αλλήλους υπέρ της
καταγωγής των τυράννων Dion. V,
7. 21. Sine tumultu rem omnem
oppressere] Vgl. die Aehnlichkeit
der Handlungsweise Cicero's in der
Unterdrückung der Catilinarischen
Verschwörung.

25. ius gentium valuit] denn nach dem Völkerrecht waren die Gesandten unverletzlich; es konnte nur die Auslieferung derselben verlangt werden.

26. integra, ohne auf frühere Verhandlungen oder Beschlüsse des Senats jetzt mehr Rücksicht zu nehmen, fast denuo. 27. vetuere .. vetuere] Asyndeton explicativum: Sie wollten nämlich die

3 5

5

blicum redigi: diripienda plebi sunt data, ut contacta regia 2 praeda spem in perpetuum cum iis pacis amitteret. ager Tarquiniorum, qui inter urbem ac Tiberim fuit, consecratus Marti Martius deinde campus fuit.

Direptis bonis regum damnati proditores sumptumque supplicium, conspectius eo, quod poenae capiendae ministerium patri de liberis consulatus inposuit, et, qui spectator erat amovendus, eum ipsum fortuna exactorem supplicii dedit. stabant

deligati ad palum nobilissimi iuvenes. sed a ceteris, velut ab 6 10 ignotis capitibus, consulis liberi omnium in se averterant oculos,

miserebatque non poenae magis homines quam sceleris, quo poenam meriti essent: illos eo potissimum anno patriam libera- 7 tam patrem liberatorem, consulatum ortum ex domo Iunia,

patres plebem, quidquid deorum hominumque Romanorum 15 esset, induxisse in animum, ut superbo quondam regi tum in

festo exuli proderent. consules in sedem processere suam, 8 missique lictores ad sumendum supplicium. nudatos virgis caedunt securique feriunt, cum inter omne tempus pater vol- 9

tusque et os eius spectaculo esset eminente animo parum pa20 trio inter publicae poenae ministerium.

[ocr errors]

7

Güter weder herausgeben noch sie für den Staatsschatz einziehen, sondern (asynd. consecutivum) man überliess sie dem Volke. 1. diτίριendα: έπειτα τας ουσίας των τυράννων εις το κοινόν άπασι τοις πολίταις φέροντες έθεσαν, συγχωρήσαντες όσον λάβοι τις εξ αυτών έχειν" και την αυτών γην όσην έκέκτηντο τους μηδένα κλήρον έχουσι διένειμαν, έν μόνον εξελόμενοι πεδίον, και κείται μεταξύ της τε πόλεως και του ποταμού. Dion. V, 13.

2. ager Tarquiniorum] Er war nicht Privateigenthum der Tarq., sondern Krongut (= téjuevos). 5. damnati , nach Dion. spricht Brutus das Urtheil. Bei dieser Gelegenheit kommt der mildere Collatinus mit ihm in Conflict und führt so die p. 49 erzählte Scene herbei. Die lex Valeria de provocatione war noch nicht vorhanden.

- 6. conspectius] = beachtet, merkwürdig. 7. consulatus inposuit, denn die Richtergewalt u. zugleich die Executive war von den Königen auf die Consuln übergegangen. 10. averterant , hatten auf sich gezogen, 15. infesto exuli : das

grösste Unglück, nach feindlicher gewaltsamer Einnahme, war die siegende Rückkehr der aus einer freien Stadt Verbandten, welche ihr veräussertes Eigenthum und Rache als ein gebührendes Recht forderten. Niebuhr II, 271. 16. sedem suam, die sella curulis. 19. eminente animo] Alle übrigen Schriftsteller berichten, dass der Vater kein Zeichen des Schmerzes bei der Execution habe blicken lassen. Hätte Liv. das Gegentheil sagen wollen, so hätte er gewiss seine Ansicht nach einer Ueberlieferung begründet. Die römische Ueberlieferung zeigt auch Verg. Aen. 6, 818 Vis et Tarquinios reges animamque superbam ultoris Bruti fascesque videre receptos? 19. parum patrio, indem dabei im Gesicht des Brutus ein Ausdruck sich bemerkbar machte, welcher dem natürlichen Vatergefühl wenig entsprach. Dass Brutus während der Execution kein Zeichen des Schmerzes habe blicken lassen, ist die übereinstimmende Tradition aller Schriftsteller. Es entspricht dem Zartgefühl des Livius, wenn er diese Gefühllosigkeit des Vaters

1

3. Krieg mit Porsina. (Liv. II, 9-13). IX. Iam Tarquinii ad Lartem Porsinam, Clusinum regem, perfugerant. ibi miscendo consilium precesque nunc orabant,

ne se oriundos ex Etruscis, eiusdem sanguinis nominisque, 2 egentes exulare pateretur; nunc monebant etiam, ne orientem 5 3 morem pellendi reges inultum sineret. satis libertatem ipsam

habere dulcedinis. nisi quanta vi civitates eam expetant, tanta regna reges defendant, aequari summa infimis, nihil excelsum,

nihil quod supra cetera emineat, in civitatibus fore; adessé 4 finem regnis, rei inter deos hominesque pulcherrimae. Porsina, 10

cum regem esse Romae tum Etruscae gentis regem amplum 5 Tuscis ratus Romam infesto exercitu venit. non umquam alias

ante tantus terror senatum invasit: adeo valida res tum Clusina erat magnumque Porsinae nomen. nec hostes modo timebant, sed suosmet ipsi cives, ne Romana plebs metu perculsa 15

receptis in urbem regibus vel cum servitute pacem acciperet. 6 multa igitur blandimenta plebi per id tempus ab senatu data.

annonae in primis habita cura, et ad frumentum conparandum missi alii in Volscos alii Cumas. salisque vendendi arbitrium, quia inpenso pretio venibat, in publicum omni sumptu recepto 20 ademptum privatis; portoriis quoque et tributo plebes liberata,

im Dienste des Staates leise (parum patrio) zu tadeln wagt. Selbst Dionysius findet die überlieferte Sage kaum glaublich.

11.

für das Bild der Königsherrschaft
auf Erden. 11. tum Etruscae
gentis regem] zunächst von der Ab-
stammung der Tarquinier zu ver-
stehen. Möglich ist es auch, dass
Tarq. Sup. versprach, im Falle sei-
ner Wiedereinsetzung dem etrus-
kischen Bunde beizutreten.
amplum, ehrenvoll, was auch das
regem esse Romae für die Tusker
sein würde, wenn es durch sie her-
beigeführt würde. Oder ist damit
eine Abhängigkeit Roms vom Etrus-
kischen Bunde angedeutet? 16.
vel cum servitute] der Sturz des Kö-
nigthums diente zunächst den In-
teressen der Aristokratie. 19. Sa-
lis) die ersten Salinen hatte Ancus
in Ostia angelegt, vgl. p. 31, 14.
20. inpenso pretio venibat]
zu theuer, daher übernahm der
Staat die Betriebskosten (in publi-
cum omni sumptu recepto). 21.
portoriis] die Plebeier hauptsäch-
lich waren es, welche Handel und
Gewerbe trieben. 21. tributo, es
wurde vielmehr die von Tarquinius

2. ad Lartem] Lar oder Lars etruskisch Herr oder Fürst, Ehrenname des Etruskischen Adels, besonders der Könige. Clusium war eine der 12 Bundesstädte Etruriens, von denen jede ihren eigenen König hatte; nur in Zeiten der Gefahr wurde ein Oberkönig oder Oberfeldherr gewählt. 3. consilium precesque] Warnungen (monere) und Bitten (orare). 6. libertatem ipsam, die Freiheit an sich habe schon Verlockendes (dulcedinis) genug;

[ocr errors]

8. aequari

infimis, nivelliren. Der Form nach ähnlich Hor. I, 34, 13: valet ima summis mutare Fortuna τα δ' υπέρτερα νέρτερα θήσει Ζευς υψιBeauétns Aristoph. Lys. 772. 10. inter deos, Iovis regnum galt

es kam

ut divites conferrent, qui oneri ferendo essent: pauperes satis stipendii pendere, si liberos educerent. itaque haec indulgentia 7 patrum asperis postmodum rebus in obsidione ac fame adeo

concordem civitatem tenuit, ut regium nomen non summi ma- 8 5 gis quam infimi horrerent, nec quisquam unus malis artibus postea tam popularis esset, quam tum bene imperando universus senatus fuit.

X. Cum hostes adessent, pro se quisque in urbem ex 1 agris demigrant, urbem ipsam saepiunt praesidiis. alia muris, 10 alia Tiberi obiecto videbantur tuta. pons sublicius iter paene 2

hostibus dedit, ni unus vir fuisset Horatius Cocles: id munimentum illo die fortuna urbis Romanae habuit. qui positus 3 forte in statione pontis, cum captum repentino impetu Ianicu

lum atque inde citatos decurrere hostes vidisset, trepidamque 15 turbam suorum arma ordinesque relinquere, reprehensans sin

gulos, obsistens obtestansque deum et hominum fidem testabatur, nequiquam deserto praesidio eos fugere. si transitum 4 a tergo reliquissent, iam plus hostium in Palatio Capitolioque

quam in Ianiculo fore. itaque monere praedicere, ut pontem 20 ferro igni, quacumque vi possint, interrumpant: se impetum

P; 31, 9.

Superbus erhobene Kopfsteuer (aes)
abgeschafft und das Servianische
tributum wiederhergestellt. Die di-
vites sind die locupletes, die pauperes,
die proletarii od. capite censi. Lange
I, 499, Aehnlich sagt Dion. V, 22:
και γαρ ατελείς αυτούς απάντων
εψηφίσαντο είναι των κοινών τελών,
όσα βασιλευομένης της πόλεως ετέ-
λουν, και ανεισφόρους των εις τα
στρατιωτικά και τους πολέμους ανα-
λισκομένων εποίησαν, μέγα κέρδος
ηγούμενοι τους κοινούς, ει τα σώ-
ματα μόνον αυτών έξουσι προκιν-
δυνεύοντα της πατρίδος.
oneri ferendo essent] Zumpt § 664,
1. 2. educerent] aufziehen, edu-
care erziehen.

dem Janiculum, το μέν Iανίκoλον εξ εφόδου καταλαμβάνεται (Porsina) καταπληξάμενος τους φυλάττοντας αυτό, και φρουράν Τυρρηνών εν avrợ naglotnoLv Dion. V, 22. Vgl.

11. Horatius, to ji ευγενές κατήγεν αφ' ενός των τριδύμων Ορατίου Μάρκου τού νικήσαντος τους Αλβανούς τριδύμους Dion. V, 23. Ueber die Ableitung von cocles vgl. Corssen II, 210, der die Zusammenstellung des Wortes mit Kúxłwy für einen haltlosen Einfall erklärt. 11. id munimentum, er war das Bollwerk, welches Roms Genius damals hatte, tamquam munimentum. Man erwartet nach dem Vorausgehenden id ibi munimentum. 13. in statione, nach Dion. deckt Hor. mit Herm. u. Larcius den Rückzug der Römer, welche eine Schlacht verloren hatten. 15. reprehensans) Ungewöhnliche Form; in der gleichen Sache sagt Liv. 34, 14, 9 reprehendere. 16. testabatur, betheuerte, rief vociferabatur. 18. bald. 20. quacumque

4. regium nomen, Cic. rep. II, 52: expulso Tarquinio tantum odium populum R. regalis nominis tenuit, quantum tenuerat post obitum vel potius excessum Romuli desiderium, nomen regis audire non poterat. 5. nec quisquam unus] Etwa wie Sp. Cassius Viscellinus oder Sp. Maelius etc.

6. bene inperando] weise Regierung

8. adessent, die Feinde erschienen sofort vor der Stadt und auf

i. qui

possint, drittes Glied neben ferro igni, rhythmisch aber correspondirt es dem einheit

= eum

>

4

5 hostium, quantum corpore uno posset obsisti, excepturum. vadit

inde in primum aditum pontis, insignisque inter conspecta ce

dentium pugnae terga obversis comminus ad ineundum proelium 6 armis ipso miraculo audaciae obstupefecit hostis. duos tamen

cum eo pudor tenuit, Sp. Larcium ac T. Herminium, ambos 5 7 claros genere factisque. cum his primam periculi procellam

et quod tumultuosissimum pugnae erat parumper sustinuit. deinde eos quoque ipsos exigua parte pontis relicta, revocanti3 bus qui rescindebant, cedere in tutum coegit. circumferens inde

truces minaciter oculos ad proceres Etruscorum nunc singulos 10

provocare, nunc increpare omnes, servitia regum superborum, 4 suae libertatis inmemores alienam oppugnatum venire. cunctati

aliquamdiu sunt, dum alius alium, ut proelium incipiant, circumspectant. pudor deinde commovit aciem, et clamore sublato undique in unum hostem tela coniciunt. quae cum in 15 obiecto cuncta scuto haesissent, neque ille minus obstinatus

ingenti pontem obtineret gradu, iam impetu conabantur detru10 dere virum, cum simul fragor rupti pontis simul clamor Ro

manorum, alacritate perfecti operis sublatus, pavore subito 6 impetum sustinuit. tum Cocles „Tiberine pater" inquit, „te 20

sancte precor, haec arma et hunc militem propitio flumine accipias?" ita sic armatus in Tiberim desiluit, multisque super

incidentibus telis incolumis ad suos tranavit, rem ausus plus 12 famae habituram ad posteros quam fidei. grata erga tantam

virtutem civitas fuit: statua in comitio posita, agri quantum 25 13 uno die circumaravit datum. privata quoque inter publicos

honores studia eminebant: nam in magna inopia pro domesticis copiis unusquisque ei aliquid fraudans se ipse victu suo contulit.

[ocr errors]

vorn

an.

7

lichen ferro igni als zweites Glied. 2. in primum aditum]

cedere pugnae, den Kampf meiden, fliehen; pugna cedere den Kampf aufgeben, das Schlachtfeld verlassen. 3. comminus gehört zu obversis armis, nicht zu proelium: unmittelbar vor dem Feinde wendet er die Waffen gegen ihn zum Kampf. - 6. periculi procellam, erinnert an Pfeil u. Speer, womit die Feinde den Helden überschütten: ởnotev εστώτες αθρόοι λόγχαις τε και σαυνίοις και λίθοις εβαλλον Dion. V, 24. 7. et quod tum. pugnae erat]

den ungeordneten Anprall der Feinde. 8. eacigua relicta: όταν τα πλείω της γεφύρας λυθη και βραχύ το λειπόμενον ή μέρος, τα λοιπα εαυτό μελήσειν Dion. 14. pudor, das militärische Ehrge

fühl. -- 17. ingenti gradu, uoxpà Bibás, wie die Homerischen Helden. Die Schilderung zeigt, dass Livius eine poetische Bearbeitung der Sage vor sich hatte. 20. Tiberine, vgl. Verg. VIII, 330 sq. 22. ita sic armatus] mit diesen Worten uur so bewaffnet (wie er war) d. i. sofort mit den Waffen, in der Waffenrüstung. 24. habituram] die finden sollte oder musste. 25. statua, die noch Plinius (XXXIV 5, 22) zu seiner Zeit sah; Elxóva χαλκήν ένοπλον Dion. 26. cire cumαναυάt: χώραν εκ της δημοσίας έδωκεν όσην αυτός εν ημέρα μια ζεύγει βοών περιαρόσει Dion. V, 25.

27. studia] theilnehmende Liebe, Dankbarkeit, Eifer. 28, fraudans se, sich entziehend.

7

« IndietroContinua »