1 IV. Vitelliis Aquiliisque fratribus primo conmissa res est. Vitelliorum soror consuli nupta Bruto erat, iamque ex eo ma2 trimonio adulescentes erant liberi, Titus Tiberiusque. eos quoque in societatem consilii avunculi adsumunt. praeterea aliquot nobiles adulescentes conscii adsumpti, quorum vetustate me- 5 3 moria abiit. interim cum in senatu vicisset sententia, quae censebat reddenda bona, eamque ipsam causam morae in urbe haberent legati quod spatium ad vehicula conparanda a consulibus sumpsissent, quibus regum asportarent res, omne id tempus cum coniuratis consultando absumunt, evincuntque in- 10 4 stando, ut litterae sibi ad Tarquinios darentur: nam aliter qui credituros eos, non vana ab legatis super rebus tantis adferri? datae litterae, ut pignus fidei essent, manifestum facinus fece5 runt. nam cum pridie quam legati ad Tarquinios proficiscerentur cenatum forte apud Vitellios esset, coniuratique ibi remotis 15 arbitris multa inter se de novo, ut fit, consilio egissent, sermonem eorum ex servis unus excepit, qui iam antea id sen6 serat agi; sed eam occasionem, ut litterae legatis darentur, quae deprehensae rem coarguere possent, expectabat. postquam da7 tas sensit, rem ad consules detulit. consules ad deprehenden- 20 dos legatos coniuratosque profecti domo sine tumultu rem omnem oppressere, litterarum in primis habita cura, ne interciderent. proditoribus extemplo in vincla coniectis de legatis paululum addubitatum est, et quamquam visi sunt conmisisse, ut hostium loco essent, ius tamen gentium valuit. 1 V. De bonis regis, quae reddi ante censuerant, res integra refertur ad patres. ibi vicit ira; vetuere reddi, vetuere in pu V, 2: Ταρκύνιόν τε καταδέξασθαι συνθέμενοι καὶ τοὺς ὑπάτους ἀποκ τείναι. 1. Aquiliis, ein C. Aquilius cons. 487 wird I, 40, 14 erwähnt. Dionys. V, 6: καὶ Κολλατίνου θατέρου τῶν ὑπάτων ἀδελφῆς υἱοὶ Λεύκιος καὶ Μάρκος Ακύλλιοι τὴν αὐτὴν ἔχον τες τοῖς Βρούτου παισὶν ἡλικίαν. Wann würde demnach die Verbannung des Collatinus eingetreten sein? 3. adulescentes liberi] Erwachsene Söhne. Warum mussten sie dies auch sein? 11. qui credituros eos] Wie würden sie glauben. Fragen der I u. III Person stehen in der obl. Rede im Acc. c. Inf., Fragen der II Person dagegen im Conjunctiv. 12. super wie vnéę im neueren Atticismus - 7. für neqi. Griechische Quelle? 26. integra, ohne auf frühere Verhandlungen oder Beschlüsse des Senats jetzt mehr Rücksicht zu nehmen, fast denuo. 27. vetuere . . vetuere] Asyndeton explicativum: Sie wollten nämlich die = 25 blicum redigi: diripienda plebi sunt data, ut contacta regia 2 praeda spem in perpetuum cum iis pacis amitteret. ager Tarquiniorum, qui inter urbem ac Tiberim fuit, consecratus Marti Martius deinde campus fuit. 3 5 Direptis bonis regum damnati proditores sumptumque 5 supplicium, conspectius eo, quod poenae capiendae ministerium patri de liberis consulatus inposuit, et, qui spectator erat amovendus, eum ipsum fortuna exactorem supplicii dedit. stabant deligati ad palum nobilissimi iuvenes. sed a ceteris, velut ab 6 10 ignotis capitibus, consulis liberi omnium in se averterant oculos, miserebatque non poenae magis homines quam sceleris, quo poenam meriti essent: illos eo potissimum anno patriam libera- 7 tam patrem liberatorem, consulatum ortum ex domo Iunia, patres plebem, quidquid deorum hominumque Romanorum 15 esset, induxisse in animum, ut superbo quondam regi tum infesto exuli proderent. consules in sedem processere suam, 8 missique lictores ad sumendum supplicium. nudatos virgis caedunt securique feriunt, cum inter omne tempus pater vol- 9 tusque et os eius spectaculo esset eminente animo parum pa20 trio inter publicae poenae ministerium. Güter weder herausgeben noch sie für den Staatsschatz einziehen, sondern (asynd. consecutivum) man überliess sie dem Volke. 1. diripienda: ἔπειτα τὰς οὐσίας τῶν τυράννων εἰς τὸ κοινὸν ἅπασι τοῖς πολίταις φέροντες ἔθεσαν, συγχωρήσαντες ὅσον λάβοι τις ἐξ αὐτῶν ἔχειν· καὶ τὴν αὐτῶν γῆν ὅσην ἐκέκτηντο τοῖς μηδένα κλῆρον ἔχουσι διένειμαν, ἕν μόνον ἐξελόμενοι πε δίον, ὃ κεῖται μεταξὺ τῆς τε πόλεως καὶ τοῦ ποταμοῦ. Dion. V, 13. 2. ager Tarquiniorum] Er war nicht Privateigenthum der Tarq., sondern Krongut (= réuevos). 5. damnati, nach Dion. spricht Brutus das Urtheil. Bei dieser Gelegenheit kommt der mildere Collatinus mit ihm in Conflict und führt so die p. 49 erzählte Scene herbei. Die lex Valeria de provocatione war noch nicht vorhanden. — 6. conspectius] = beachtet, merkwürdig, 7. consulatus inposuit, denn die Richtergewalt u. zugleich die Executive war von den Königen auf die Consuln übergegangen. 10. averterant, hatten auf sich gezogen, 15. infesto exuli: das grösste Unglück, nach feindlicher gewaltsamer Einnahme, war die siegende Rückkehr der aus einer freien Stadt Verbandten, welche ihr veräussertes Eigenthum und Rache als ein gebührendes Recht forderten. Niebuhr II, 271. 16. sedem suam, die sella curulis. 19. eminente animo] Alle übrigen Schriftsteller berichten, dass der Vater kein Zeichen des Schmerzes bei der Execution habe blicken lassen. Hätte Liv. das Gegentheil sagen wollen, so hätte er gewiss seine Ansicht nach einer Ueberlieferung begründet. Die römische Ueberlieferung zeigt auch Verg. Aen. 6, 818 Vis et Tarquinios reges animamque superbam ultoris Bruti fascesque videre receptos? 19. parum patrio, indem dabei im Gesicht des Brutus ein Ausdruck sich bemerkbar machte, welcher dem natürlichen Vatergefühl wenig entsprach. Dass Brutus während der Execution kein Zeichen des Schmerzes habe blicken lassen, ist die übereinstimmende Tradition aller Schriftsteller. Es entspricht dem Zartgefühl des Livius, wenn er diese Gefühllosigkeit des Vaters 3. Krieg mit Porsina. (Liv. II, 9—13). 1 IX. Iam Tarquinii ad Lartem Porsinam, Clusinum regem, perfugerant. ibi miscendo consilium precesque nunc orabant, ne se oriundos ex Etruscis, eiusdem sanguinis nominisque, 2 egentes exulare pateretur; nunc monebant etiam, ne orientem 5 3 morem pellendi reges inultum sineret. satis libertatem ipsam habere dulcedinis. nisi quanta vi civitates eam expetant, tanta regna reges defendant, aequari summa infimis, nihil excelsum, nihil quod supra cetera emineat, in civitatibus fore; adesse 4 finem regnis, rei inter deos hominesque pulcherrimae. Porsina, 10 cum regem esse Romae tum Etruscae gentis regem amplum 5 Tuscis ratus Romam infesto exercitu venit. non umquam alias ante tantus terror senatum invasit: adeo valida res tum Clusina erat magnumque Porsinae nomen. nec hostes modo timebant, sed suosmet ipsi cives, ne Romana plebs metu perculsa 15 receptis in urbem regibus vel cum servitute pacem acciperet. 6 multa igitur blandimenta plebi per id tempus ab senatu data. annonae in primis habita cura, et ad frumentum conparandum missi alii in Volscos alii Cumas. salisque vendendi arbitrium, quia inpenso pretio venibat, in publicum omni sumptu recepto 20 ademptum privatis; portoriis quoque et tributo plebes liberata, ut divites conferrent, qui oneri ferendo essent: pauperes satis stipendii pendere, si liberos educerent. itaque haec indulgentia 7 patrum asperis postmodum rebus in obsidione ac fame adeo concordem civitatem tenuit, ut regium nomen non summi ma- 8 5 gis quam infimi horrerent, nec quisquam unus malis artibus postea tam popularis esset, quam tum bene imperando universus senatus fuit. X. Cum hostes adessent, pro se quisque in urbem ex 1 agris demigrant, urbem ipsam saepiunt praesidiis. alia muris, 10 alia Tiberi obiecto videbantur tuta. pons sublicius iter paene hostibus dedit, ni unus vir fuisset Horatius Cocles: id munimentum illo die fortuna urbis Romanae habuit. qui positus 3 forte in statione pontis, cum captum repentino impetu Ianiculum atque inde citatos decurrere hostes vidisset, trepidamque 15 turbam suorum arma ordinesque relinquere, reprehensans singulos, obsistens obtestansque deum et hominum fidem testabatur, nequiquam deserto praesidio eos fugere. si transitum 4 a tergo reliquissent, iam plus hostium in Palatio Capitolioque quam in Ianiculo fore. itaque monere praedicere, ut pontem 20 ferro igni, quacumque vi possint, interrumpant: se impetum Superbus erhobene Kopfsteuer (aes) 1. - 6. bene inperando] weise Regierung. 8. adessent, die Feinde erschienen sofort vor der Stadt und auf dem Janiculum, τὸ μὲν Ἰανίκολον eum nach Dion. deckt Hor. mit Herm. 5 hostium, quantum corpore uno posset obsisti, excepturum. vadit inde in primum aditum pontis, insignisque inter conspecta cedentium pugnae terga obversis comminus ad ineundum proelium 6 armis ipso miraculo audaciae obstupefecit hostis. duos tamen cum eo pudor tenuit, Sp. Larcium ac T. Herminium, ambos 5 7 claros genere factisque. cum his primam periculi procellam et quod tumultuosissimum pugnae erat parumper sustinuit. deinde eos quoque ipsos exigua parte pontis relicta, revocanti3 bus qui rescindebant, cedere in tutum coegit. circumferens inde truces minaciter oculos ad proceres Etruscorum nunc singulos 107 provocare, nunc increpare omnes, servitia regum superborum, 4 suae libertatis inmemores alienam oppugnatum venire. cunctati aliquamdiu sunt, dum alius alium, ut proelium incipiant, circumspectant. pudor deinde commovit aciem, et clamore sublato undique in unum hostem tela coniciunt. quae cum in 15 obiecto cuncta scuto haesissent, neque ille minus obstinatus ingenti pontem obtineret gradu, iam impetu conabantur detru10 dere virum, cum simul fragor rupti pontis simul clamor Romanorum, alacritate perfecti operis sublatus, pavore subito 6 impetum sustinuit. tum Cocles „Tiberine pater" inquit, „te 20 sancte precor, haec arma et hunc militem propitio flumine accipias!" ita sic armatus in Tiberim desiluit, multisque superincidentibus telis incolumis ad suos tranavit, rem ausus plus 12 famae habituram ad posteros quam fidei. grata erga tantam virtutem civitas fuit: statua in comitio posita, agri quantum 25 13 uno die circumaravit datum. privata quoque inter publicos honores studia eminebant: nam in magna inopia pro domesticis copiis unusquisque ei aliquid fraudans se ipse victu suo contulit. an. lichen ferro igni als zweites Glied. 24. - fühl. = 17. ingenti gradu,_μaxoà Bißás, wie die Homerischen Helden. Die Schilderung zeigt, dass Livius eine poetische Bearbeitung der Sage vor sich hatte. 20. Tiberine, vgl. Verg. VIII, 330 sq. 22. ita sic armatus] mit diesen Worten uur so bewaffnet (wie er war) d. i. sofort mit den Waffen, in der Waffenrüstung. 24. habituram] = die finden sollte oder musste. 25. statua, die noch Plinius (XXXIV 5, 22) zu seiner Zeit sah; ɛinóva χαλκὴν ἔνοπλον Dion. 26. circumaravit: χώραν ἐκ τῆς δημοσίας ἔδωκεν ὅσην αὐτὸς ἐν ἡμέρα μια ζεύγει βοῶν περιορίσει Dion. V, 25. 27. studia] theilnehmende Liebe, Dankbarkeit, Eifer. fraudans se, sich entziehend. = 28, |