Immagini della pagina
PDF
ePub

volnere equo retardato moribundus Romanus labentibus super 4 corpus armis ad terram defluxit. dictator Postumius postquam 5 cecidisse talem virum, exules ferociter citato agmine invehi, suos perculsos cedere animadvertit, cohorti suae, quam delectam manum praesidii causa circa se habebat, dat signum, ut quem suorum fugientem viderint, pro hoste habeant. ita metu an6 cipiti versi a fuga Romani in hostem, et restituta acies. cohors 7 dictatoris tum primum proelium iniit. integris corporibus animisque fessos adorti exules caedunt. ibi alia inter proceres coorta pugna. imperator Latinus, ubi cohortem exulum a dic- 10 tatore Romano prope circumventam vidit, ex subsidiariis mas nipulos aliquot in primam aciem secum rapit. hos agmine venientes T. Herminius legatus conspicatus interque eos insignem veste armisque Mamilium noscitans tanto vi maiore, 9 quam paulo ante magister equitum, cum hostium duce proelium 15 iniit, ut et uno ictu tranfixum per latus occiderit Mamilium, et ipse inter spoliandum corpus hostis verruto percussus, cum victor in castra esset relatus, inter primam curationem expi10 raverit. tum ad equites dictator advolat obtestans, ut fesso iam pedite descendant ex equis, et pugnam capessant. dicto 20 paruere: desiliunt ex equis, provolant in primum, et pro ante11 signanis parmas obiciunt. recipit extemplo animum pedestris acies, postquam iuventutis proceres aequato genere pugnae secum partem periculi sustinentes vidit. tum demum inpulsi 12 Latini perculsaque inclinavit acies. equiti admoti equi, ut per- 25 sequi hostem posset; secuta et pedestris acies. ibi nihil nec divinae nec humanae opis dictator praetermittens aedem Ca13 stori vovisse fertur, ac pronuntiasse militi praemia, qui primus, qui secundus castra hostium intrasset: tantusque ardor fuit, ut eodem impetu, quo fuderant hostem Romani, castra caperent. 20 hoc modo ad lacum Regillum pugnatum est. dictator et magister equitum triumphantes in urbem rediere.

[merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small]

ceres iuventutis] denn sie gehörten zu den iuniores der ersten Classe. 23. Gehört secum zu aequato oder zu partem p. sustinentes?" 25. inclinavit, oft auch inclinata est, vgl. vertit p. 51, 12. Warum steht equiti voran und ohne Conjunction?

27. Castori] denn Castor und Pollux hatten nach der Sage persönlich am Kampfe Theil genommen zu Gunsten der Römer. Die Dioskuren waren die Schutzgottheit der Ritter u. wurden von diesen durch einen jährlichen Festzug zu Pferde in voller Rittertracht geehrt, vgl. Dion. VI, 13.

XXI. Ap. Claudius deinde et P. Servilius consules facti. 5 insignis hic annus est nuntio Tarquinii mortis. mortuus est Cumis, quo se post fractas opes Latinorum ad Aristodemum tyrannum contulerat. eo nuntio erecti patres, erecta plebes. sed 6 5 patribus nimis luxuriosa ea fuit laetitia: plebi, cui ad eam diem summa ope inservitum erat, iniuriae a primoribus fieri coepere.

B. Innere Kämpfe der Republik.

1. Die I. Secessio der Plebs. Gründung des Volkstribunats. (Liv. II, 23-24. 27-33).

XXIII. Sed et bellum Volscum imminebat, et civitas se- 1 10 cum ipsa discors intestino inter patres plebemque flagrabat odio, maxime propter nexos ob aes alienum. fremebant se foris 3

[ocr errors]
[ocr errors]

1. 495 v. Chr. 2. Das Resultat der Schlacht am Regillus war, dass die Latiner den exules Romani den Aufenthalt in ihrer Landschaft versagen u. das frühere Bündniss mit Rom erneuern mussten, vgl. Dion. VI, 21. 5. luxuriosa] durch den Tod des Tarq. von äusserer Gefahr befreit wurden die Patricier nun übermüthig in der Behandlung der Plebs. 6. Vgl. p. 55, 2. Statt coepere erwartet man nach dem Sprachgebrauch des Livius coeptae. Zur Sache bemerkt Sall. hist. I, 9: miseriae validiorum et ob eas discessio plebei a patribus aliaeque dissensiones domi fuere iam inde a principio neque amplius quam regibus exactis, dum metus a Tarquinio et bellum grave cum Etruscis positum est, aequo et modesto iure agitatum. Dein servili inperio patres plebem exercere, de vita atque tergo regio more consulere, agro pellere et ceteris expertibus soli in inperio agere. Quibus agitata saevitiis et maxume fenoris onere oppressa plebes cum assiduis bellis tributum simul et militiam toleraret, armata montem sacrum atque Aventinum insedit. Vgl. Lange I, 507.

10. flagrabat odio, war in grosser Aufregung wegen der Zwietracht.

11. propter nexos ob aes alienum] ,,die Befugniss sich und die Seinigen in der Noth zu verkaufen, war ein leidiges allgemeines Recht; es galt im Norden wie bei den Griechen und in Asien; die Befugniss des Gläubigers den Schuldner, welcher mit der Zahlung ausblieb, zu seinem Knecht zu nehmen und sich durch seine Arbeit oder durch Verkauf seiner Person, so weit es reichte, bezahlt zu machen, war fast ebenso ausgebreitet. Wer einer Zahlungsverpflichtung nach des Prätors (früher Consuls) Spruch innerhalb der gesetzlichen Zeit nicht genügte, der ward von Rechtswegen dem Gläubiger als Schuldknecht zugesprochen: aber er war addictus und nicht nexus. Nexus war, wer sich und folglich Alles was sein war, durch förmlichen quiritarischen Verkauf vor Zeugen, gegen zugewogenes Geld (per aes et libram), der Form nach verkauft, nach der Wesentlichkeit verpfändet hatte. Wer immer seine Person auf diese Weise verpfändet hatte, war nexus oder nexu vinctus, wenn er auch gar nicht in den Fall kommen konnte, die Schuld mit Dienst zu tilgen." Niebuhr. Vgl. Liv. VI, 36

pro libertate et imperio dimicantes domi a civibus captos et oppressos esse, tutioremque in bello quam in pace, et inter hostis quam inter cives libertatem plebis esse; invidiamque eam sua sponte gliscentem insignis unius calamitas accendit. 3 magno natu quidam cum omnium malorum suorum insignibus 5 4 se in forum proiecit. obsita erat squalore vestis, foedior corporis habitus pallore ac macie perempti. ad hoc promissa barba et capilli efferaverant speciem oris. noscitabatur tamen in tanta deformitate, et ordines duxisse aiebant, aliaque militiae decora vulgo miserantes eum iactabant; ipse testes hone- 10 starum aliquot locis pugnarum cicatrices adverso pectore osten5 tabat. sciscitantibus, unde ille habitus unde deformitas, cum circumfusa turba esset prope in contionis modum, Sabino bello ait se militantem, quia propter populationes agri non fructu modo caruerit, sed villa incensa fuerit, direpta omnia, pecora 15 abacta, tributum iniquo suo tempore imperatum, aes alienum 6 fecisse. id cumulatum usuris primo se agro paterno avitoque exuisse, deinde fortunis aliis, postremo velut tabem pervenisse ad corpus: ductum se ab creditore non in servitium sed in

Gregatim quotidie de foro addic-
tos duci et repleri vinctis no-
biles domos: et ubicumque patri-
cius habitet, ibi carcerem priva-
tum esse. Vgl. Lange I, 151.
3. invidiam eam, die Erbitterung
(Aufregung), welche schon an und
für sich fortgährte (gliscere) ent-
zündete bis zum Ausbruch einer
(socialen) Revolution. 9. ordines
duxisse, sei mehrfach Centurio ge-
wesen. Vgl. Heft II, 172 sq. Für
den schlichten Mann ist das ein
decus, weil die Führung ihm vir-
tutis causa anvertraut war; daher
aliaque militiae decora. 13. Sa-
bino bello, 504 v. Chr. 14. fructu,
Jahresertrag, Ernte; fructus fasst
die fruges in sich, enthält aber zu-
gleich einen weiteren Begriff.
16. tributum, Kriegssteuer, welche
beim Ausbruch eines Krieges die
Bürger pro portione census an die
Kasse ihrer Tribus entrichteten. Die
Verwaltung führten die curatores
tribuum oder tribuni aerarii.
ist wahrscheinlich, dass schon in
jener Zeit das Heer aus dem tribu-
tum der tribus ein stipendium em-
pfing. Kurz vor der Belagerung
von Veii begann der Brauch, den

[ocr errors]

Es

Sold von Staatswegen und aus der
Staatskasse (de publico) zu bezahlen.
Lange I, 467.
16. iniquo suo,
in einer für ihn so schlimmen Lage;
so tempore nostro adverso etc.
17. cumulatum usuris, durch Zinses-
zins. Der Zinsfuss selbst hing vor
den XII tabulae von der Willkühr
der Darleiher ab, Tac. VI, 16: nam
primo XII tabulis sanctum, ne quis
unciario fenore (12 monatlich) am-
plius exerceret, cum antea ex libi-
dine locupletium agitaretur. Später
waren 12 p. Cent jährlich der ge-
setzliche Zinsfuss.

19. XII. Tab. III, 1—4: aeris confessi iudicatis XXX dies iusti sunto (in welcher Frist sie ihrer Verpflichtung nachkommen können). Post deinde manus iniectio esto, in ius ducito (der Kläger den Beklagten vor den Consul oder Prätor). Ni iudicatum facit aut quis endo eo in iure vindicit (für ihn als vindex eintritt), secum ducito, vincito aut nervo aut compedibus. XV pondo ne maiore, aut si volet minore vincito. Si volet, suo vivito (der Schuldner), ni suo vivit, libras farris endo dies dato, si volet, plus dato. Darauf folgte die von

ergastulum et carnificinam esse. inde ostentare tergum foedum 7 recentibus vestigiis verberum. ad haec visa auditaque clamor ingens oritur. non iam foro se tumultus continet, sed passim totam urbem pervadit. nexi vincti solutique se undique in 8 5 publicum proripiunt, inplorant Quiritium fidem. nullo loco deest seditionis voluntarius comes. multis passim agminibus 9 per omnes vias cum clamore in forum curritur. magno cum 10 periculo suo qui forte patrum in foro erant in eam turbam inciderunt. nec temperatum manibus foret, ni propere con10 sules P. Servilius et Ap. Claudius ad conprimendam seditionem intervenissent. at in eos multitudo versa ostentare vincula sua deformitatemque aliam. haec se meritos dicere expro- 11 brantes suam quisque alius alibi militiam; postulare multo minaciter magis quam suppliciter, ut senatum vocarent, curiamque 15 ipsi futuri arbitri moderatoresque publici consilii circumsistunt. pauci admodum patrum, quos casus obtulerat, contracti ab con- 12 sulibus; ceteros metus non curia modo sed etiam foro arcebat. nec agi quicquam per infrequentiam poterat senatus. tum vero 13 eludi atque extrahi se multitudo putare, et patrum qui abessent, 20 non casu non metu, sed inpediendae rei causa abesse, et consules ipsos tergiversari, nec dubie ludibrio esse miserias suas. iam prope erat, ut ne consulum quidem maiestas coerceret 14 iras hominum, cum incerti, morando an veniendo plus periculi contraherent, tandem in senatum veniunt; frequentique tum

Gellius (XX, 1, 46) erhaltene Be-
stimmung: erat autem ius interea
paciscendi (zwischen Gläubiger und
Schuldner), ac nisi pacti forent,
habebantur in vinculis dies LX.
Inter eos dies trinis nundinis con-
tinuis ad praetorem in comitium
producebantur quantaeque pecuniae
iudicati essent praedicabatur (durch
den praeco). Trat Niemand für den
Schuldner ein, so galt folgende Be-
stimmung: Tertiis autem nundinis
capite poenas dabant aut trans Ti-
berim (in's Ausland) peregre venum
ibant. Waren aber der Gläubiger
mehrere, so hatten sie das Recht,
sich in den Körper des Schuldners
zu theilen: tertiis nundinis partis
secanto. Si plus minusve secuerunt,
se fraude esto. Dio Cass. bemerkt dazu:
τοῦτο μὲν εἰ καὶ τὰ μάλιστα ἐνενόμι
στο, ἀλλ ̓ οὔ τί γε καὶ ἔργῳ ποτὲ ἐγε-
yóvel (?) Vgl. Lange I, 180 sq.
1. foedum, schrecklich entstellt.
4. vincti solutique, die in Schuldhaft
Histor. Quellenbuch. II, 1. 2. Aufl.

12.

sich Befindlichen u. solche, welche
zwar noch nicht in Schuldhaft sich
befanden, aber doch nexi waren,
d. h. ihre Person verpfändet hatten,
also auch jeden Augenblick das-
selbe Schicksal wie die vincti zu
erwarten hatten, wenn sie ihrer
Verbindlichkeit nicht nachkommen
konnten. 5. fidem, Schutz, wozu
die Gemeinsamkeit der Interessen
verpflichtet. 11. at, aber nun,
aber dafür, compensativum.
dicere, infin. hist. oder absol., weil
die Aeusserungen zu gleicher Zeit
und ohne Ordnung wild durchein-
ander vernommen werden.
arbitri moderatoresque, als bestim-
mende, Einfluss übende Zeugen. Der
Ausdruck publici consilii hebt den
Contrast! 18. infrequentia, be-
schlussunfähige Versammlung? Vgl.
v. 24.
19. eludi atque extrahi, sie
würden in künstlicher Weise hinge-
halten, getäuscht. 22. prope erat,
immer impersonal, cf. p. 70, 10.

[ocr errors]

5

15.

curia non modo inter patres sed ne inter consules quidem ipsos 5 satis conveniebat. Appius, vehementis ingenii vir, imperio consulari rem agendam censebat: uno aut altero adrepto quieturos alios; Servilius, lenibus remediis aptior, concitatos animos flecti quam frangi putabat cum tutius tum facilius esse.

[ocr errors]

5

1 XXIV. Inter haec maior alius terror: Latini equites cum tumultuoso advolant nuntio, Volscos infesto exercitu ad urbem oppugnandam venire. quae audita adeo duas ex una civitate discordia fecerat longe aliter patres ac plebem ad2 fecere. exultare gaudio plebes ultores superbiae patrum addu- 10 cere deos. alius alium confirmare, ne nomina darent, cum omnibus potius quam solos perituros, patres militarent, patres arma caperent, ut penes eosdem pericula belli, penes quos 3 praemia essent. at vero curia maesta ac trepida ancipiti metu et ab cive et ab hoste Servilium consulem, cui ingenium magis 15 populare erat, orare, ut tantis circumventam terroribus expediret rem publicam. tum consul misso senatu in contionem prodit. 4 ibi curae esse patribus ostendit, ut consulatur plebi. ceterum deliberationi de maxima quidem illa, sed tamen parte civitatis, 5 metum pro universa re publica intervenisse. nec posse, cum 20 hostes prope ad portas essent, bello praeverti quicquam; nec, si sit laxamenti aliquid, aut plebi honestum esse, nisi mercede prius accepta arma pro patria non cepisse, neque patribus satis decorum, per metum potius quam postmodo voluntate adflictis 6 civium suorum fortunis consuluisse. contioni deinde edicto 25 addidit fidem, quo edixit, ne quis civem Romanum vinctum aut clausum teneret, quo minus ei nominis edendi apud consules potestas fieret, neu quis militis, donec in castris esset, bona 7 possideret aut venderet, liberos nepotesve eius moraretur. hoc

[merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small]
« IndietroContinua »