Immagini della pagina
PDF
ePub

proposito edicto et qui aderant nexi profiteri extemplo nomina, et undique ex tota urbe proripientium se ex privato, cum retinendi ius creditori non esset, concursus in forum, ut sacramento dicerent, fieri. magna ea manus fuit, neque aliorum 8 5 magis in Volsco bello virtus atque opera enituit.

XXVII. Fusis Auruncis victor tot intra paucos dies bellis 1 Romanus promissa consulis fidemque senatus expectabat, cum Appius et insita superbia animo, et ut collegae vanam faceret fidem, quam asperrime poterat ius de creditis pecuniis dicere. 10 deinceps et qui ante nexi fuerant creditoribus tradebantur, et nectebantur alii. quod ubi cui militi inciderat, collegam appel- 2 labat. concursus ad Servilium fiebat; illius promissa iactabant, illi exprobrabant sua quisque belli merita cicatricesque acceptas. postulabant, ut aut referret ad senatum aut ut auxilio 15 esset consul civibus suis, imperator militibus. movebant con- 3 sulem haec; sed tergiversari res cogebat: adeo in alteram causam non collega solum praeceps erat, sed omnis factio nobilium. ita medium se gerendo nec plebis vitavit odium, nec 4 apud patres gratiam iniit: patres mollem consulem et ambitio20 sum rati, plebes fallacem; sed plebi creverant animi, et longe alia quam primo instituerant via grassabantur. desperato enim 8 consulum senatusque auxilio, cum in ius duci debitorem vidissent, undique convolabant. neque decretum exaudiri consulis prae strepitu et clamore poterat, neque, cum decresset, quis25 quam obtemperabat. vi agebatur, metusque omnis et pericu- 9 lum libertatis, cum in conspectu consulis singuli a pluribus violarentur, in creditores a debitoribus verterant. super haec 10 timor incessit Sabini belli; dilectuque decreto nemo nomen dedit.

denn das Recht des Gläubigers
gegen den Schuldner erstreckte sich
auch über die in der potestas des
Schuldners stehenden Personen. Bei
Dion. VI, 26 sagt der ergraute Cen-
turio: ὅθεν διαλῦσαι μου τὸ χρέοςοὐκ
ἔχων ἀπήχθην δοῦλος ὑπὸ τοῦ δανει-
στοῦ σὺν τοῖς υἱοῖς δυσίν. Vgl. Lange
I, 181. proripientium se ex pri-
vato] i. e. sie entrissen sich der Ge-
walt der Gläubiger. Vgl. publico
carere. 3. sacramento dicerent,
den Fahneneid leisten. Wahrschein-
lich ist die Formel
dicere para-
tos se esse sacramento, denn man
sagte auch sacramentum dicere. An-
dere nehmen den Abl. an und er-
klären: nach der vorgesagten Eides-
formel sprechen.

=

6. Fusis Auruncis] Nach ein

[ocr errors]
[ocr errors]

ander waren die Volsker, Sabiner u. Aurunker besiegt. 8. Appius kehrt sich nicht weiter an das Edikt seines Collegen und kehrt einfach zu Uebung der alten Rechtsgewohnheit zurück. 11. collegam appellabat] man konnte die Hülfe des andern Consuls anrufen, der gleiches inperium hatte. 19. mollem, energielos. 21. grassabantur, gingen vor, womit die Ausschreitung angedeutet wird, welche die gewaltsame Selbsthülfe enthält. 22. vidissent: Der Conj. nach Relativen entspricht dem griechischen Optativus iterativus. 23. decretum, die richterliche Entscheidung, welche ohne genaue Beobachtung der Rechtsformeln keine Geltung hatte. Vgl. III, 45, 1.

1 XXVIII. A. Verginius inde et T. Vetusius consulatum ineunt. tum vero plebs incerta, quales habitura consules esset, coetus nocturnos, pars Esquiliis pars in Aventino, facere, ne in foro subitis trepidaret consiliis, et omnia temere ac for2 tuito ageret. eam rem consules rati, ut erat, perniciosam ad 5 patres deferunt, sed delatam consulere ordine non licuit: adeo tumultuose excepta est clamoribus undique et indignatione patrum, si, quod imperio consulari exsequendum esset, invidiam 3 eius consules ad senatum reicerent. profecto, si essent in re publica magistratus, nullum futurum fuisse Romae nisi publi- 10 4 cum concilium: nunc in mille curias contionesque, cum alia Esquiliis, alia in Aventino fiant concilia, dispersam et dissipatam esse rem publicam. unum hercule virum id enim plus

esse quam consulem -, qualis Appius Claudius fuerit, momento 5 temporis discussurum illos coetus fuisse. correpti consules, 15 cum, quid ergo se facere vellent, nihil enim segnius molliusve quam patribus placeat acturos, percunctarentur, decernunt, ut dilectum quam acerrimum habeant: otio lascivire plebem. di6 misso senatu consules in tribunal escendunt; citant nominatim iuniores. cum ad nomen nemo responderet, circumfusa multi- 20 tudo in contionis modum negare ultra decipi plebem posse, 7 numquam unum militem habituros, ni praestaretur fides publica; libertatem unicuique prius reddendam esse quam arma danda, 8 ut pro patria civibusque, non pro dominis pugnent. consules, quid mandatum esset a senatu, videbant; sed eorum, qui intra 25 parietes curiae ferociter loquerentur, neminem adesse invidiae 9 suae participem. et apparebat atrox cum plebe certamen. prius itaque quam ultima experirentur, senatum iterum consulere placuit. tum vero ad sellas consulum prope convolare minimus quisque natu patrum abdicare consulatum iubentes 30 et deponere imperium, ad quod tuendum animus deesset.

10

XXIX. Utraque re satis experta tum demum consules:

6. con

1. 494 v. Chr. 3. Esquiliis, Locativ, immer ohne die Präpos. in, vgl. Μαραθῶνι etc. sulere ordine] der Reihe nach berathen, i. e. der Vorsitzende frug die Senatoren der Reihe nach um ihre Meinung, worauf diese in kürzerer oder längerer Rede ihre Ansicht kund gaben. 8. invidiam, die Verantwortlichkeit auf den Senat wälzen. 10. magistratus, d. h. wirkliche, nicht blos umbrae. 12. dispersam et dissipatam, sei aus allen Fugen gegangen, so dass die einzelnen Glieder des Organismus selbst

[ocr errors]

ständig zu werden drohten. 18.
lascivire, τρυφᾶν. 22. fides pu-
blica, vgl. zu p. 66, 16. 26. in-
vidiae suae, ihrer gehässigen, schwe-
ren Aufgabe. 27. apparebat cer-
tamen, ein Kampf stand bevor, war
bereits für Jeden wahrnehmbar.
30. abdicare consulatum verächtlich
für abdicare se magistratu, das Amt
abwerfen, für: sich feierlich vom
Amte lossagen, vgl. Cic. Or. II, 102:
ubi plus mali quam boni reperio,
id totum abdico atque eicio.

32. Utraque re] i. e. die Stimmung des Volkes und des Senates.

,,ne praedictum negetis, patres conscripti, adest ingens seditio. postulamus, ut ii, qui maxime ignaviam increpant, adsint nobis habentibus dilectum. acerrimi cuiusque arbitrio, quando ita placet, rem agemus." redeunt in tribunal, citari nomina- 2 5 tim unum ex eis, qui in conspectu erant, dedita opera iubent. cum staret tacitus, et circa eum aliquot hominum, ne forte violaretur, constitisset globus, lictorem ad eum cunsules mittunt. quo repulso tum vero indignum facinus esse clamitantes 3 qui patrum consulibus aderant devolant de tribunali, ut lictori 10 auxilio essent. sed ab lictore, nihil aliud quam prendere pro- 4 hibito, cum conversus in patres impetus esset, consulum intercursu rixa sedata est, in qua tamen sine lapide, sine telo plus clamoris atque irarum quam iniuriae fuerat. senatus tumul- 5 tuose vocatus tumultuosius consulitur quaestionem postulanti15 bus iis, qui pulsati fuerant, decernente ferocissimo quoque non sententiis magis quam clamore et strepitu. tandem cum irae 6 resedissent, exprobrantibus consulibus nihilo plus sanitatis in curia quam in foro esse, ordine consuli coepit. tres fuere sen- 7 tentiae: T. Verginius rem non vulgabat: de iis tantum, qui 20 fidem secuti Publi Servili consulis Vulsco, Aurunco Sabinoque militassent bello, agendum censebat. Titus Larcius non id tem- 8 pus esse, ut merita tantummodo exsolverentur; totam plebem aere alieno demersam esse, nec sisti posse, ni omnibus consulatur; quin, si alia aliorum sit condicio, accendi magis discor25 diam quam sedari. Ap. Claudius, et natura inmitis et effera- 9 tus hinc plebis odio illinc patrum laudibus, non miseriis ait sed licentia tantum concitum turbarum, et lascivire magis plebem quam saevire. id adeo malum ex provocatione natum: 10 quippe minas esse consulum, non imperium, ubi ad eos, qui 30 una peccaverint, provocare liceat. „,agedum" inquit „dictatorem 11

[ocr errors][merged small][merged small][merged small]

damit ihr (später) nicht sagen könnt, wir hätten euch nicht gewarnt. tus, lautlos ohne Antwort zu geben, ad nomen respondere. 7. globus, dichter Haufen, Masse. 10. nihil aliud, ohne dass das Volk sich thätliche Misshandlungen erlaubte.

[ocr errors]
[ocr errors]

=

est. Die Heisssporne forderten jedenfalls Beschränkung des Provocationsrechts. 6. taci15. decernere, sich erklären, sein Votum abgeben, auch vom einzelnen Senator, wie Cic. Mil. § 14. 18. consuli coepit, liess sich allmählich die Berathung (Befragung) ausführen. 19. rem non vulgabat] wollte die Sache nicht (principiell) auf alle nexi ausgedehnt wissen. 23. sisti posse, könne sich aufrecht erhalten, vom Zustande des Staatswesen. Vgl. stare, iacere, erigere etc. 26. laudibus, vgl. p. 68, 13. 28. adeo gehört zu id: hier zeige sich eben so recht der Schaden, den das Provocationsrecht gestiftet habe. 29. minas, hätten

12. Livius hat hier wohl die Gewaltthätigkeiten seiner Zeit im Auge, wie sie von den Schaaren des Clodius und Milo häufig verübt wurden. 14. quaestionem, i. e. novam oder extra ordinem, ein ausserordentliches Gerichtsverfahren, vgl. Cic. Mil. § 16: M. Drusus occisus est: nihil de eius morte populus consultus, nulla quaestio decreta a senatu

a quo provocatio non est, creemus! iam hic, quo nunc omnia 12 ardent, conticiscet furor. pulset mihi lictorem, qui sciet ius de tergo vitaque sua penes unum illum esse, cuius maiestatem violarit."

1 XXX. Multis, ut erat, horrida et atrox videbatur Appi 5 sententia; rursus Vergini Larciique exemplo haud salubres, utique Larcii sententiam, quae totam fidem tolleret. medium maxime et moderatum utroque consilium Verginii habebatur; 2 sed factione respectuque rerum privatarum, quae semper offecere officientque publicis consiliis, Appius vicit, ac prope fuit, 10 3 ut dictator ille idem crearetur, quae res utique alienasset plebem periculosissimo tempore, cum Volsci Aequique et Sabini forte 4 una omnes in armis essent. sed curae fuit consulibus et senioribus patrum, ut imperium vehemens mansueto permitte5 retur ingenio. M'. Valerium dictatorem, Volusi filium, creant. 15 6 plebes etsi adversus se creatum dictatorem videbat, tamen, cum provocationem fratris lege haberet, nihil ex ea familia triste nec superbum timebat. edictum deinde a dictatore propositum confirmavit animos Servili fere consulis edicto conveniens. sed et homini et potestati melius rati credi omisso cer- 20 7 tamine nomina dedere. quantus numquam ante exercitus, legiones decem effectae; ternae inde datae consulibus, quattuor dictator usus.

XXXI. Ita trifariam re bello bene gesta de domesticarum rerum eventu nec patribus nec plebi cura decesserat: tanta 25 cum gratia tum arte praeparaverant feneratores, quae non 7 modo plebem sed ipsum etiam dictatorem frustrarentur. nam

[blocks in formation]

bald, griffen ist.

=

=

6. exemplo gehört zu salubres. Vom Nominativ (videbatur sententia) geht die or. obl. über in den Accusativ. 7. utique jedenfalls, ganz entschieden. 7. totam fidem tolleret] allen Credit vernichten, da es dann kein sicheres Pfand mehr geben würde. 8. utroque, nach beiden Seiten hin, für das öffentliche Wohl u. für die Befriedigung der Plebs. 14. Dion. VI, 39: Μάνιον δὲ Οὐαλέριον ἀδελφὸν Που πλίου Ουαλερίου τοῦ πρώτου ὑπα τεύσαντος καὶ δημοτικώτατον δοκοῦντα ἔσεσθαι καὶ ἄνδρα γηραιὸν ἀπέδειξαν, αὐτὸ τὸ φοβερὸν (= vehemens) οἰόμενοι τῆς ἐξουσίας ἀποχρῆναι, ἀνδρὸς δὲ τὰ πάντα

[merged small][merged small][merged small][ocr errors]

24. Ita trifariam re bello bene gesta] Gegen die Volsker, Sabiner u. Aequer. 26. eventu, Entwicklung, Ausgang. 25. praeparaverant] die Wucherer hatten durch ihren Einfluss ebenso wie durch listige Vorkehrungen (arte) den Senat für sich gewonnen. quae mit Conj. consecutiv.

26.

que Valerius post Vetusi consulis reditum omnium actionum in senatu primam habuit pro victore populo, rettulitque, quid de nexis fieri placeret. quae cum reiecta relatio esset, „non placeo" inquit,,concordiae auctor. optabitis, me dius fidius, 9 5 prope diem, ut mei similes Romana plebes patronos habeat. quod ad me attinet, neque frustrabor ultra cives meos, neque 10 ipse frustra dictator ero. discordiae intestinae, bellum externum fecere, ut hoc magistratu egeret res publica; pax foris parta est, domi inpeditur: privatus potius quam dictator sedi10 tioni interero."- ita curia egressus dictatura se abdicavit. apparuit causa plebi, suam vicem indignantem magistratu ab- 11 isse. itaque velut persoluta fide, quoniam per eum non stestisset, quin praestaretur, decedentem domum cum favore ac laudibus prosecuti sunt.

15 XXXII. Timor inde patres incessit, ne, si dimissus exer- 1 citus foret, rursus coetus occulti coniurationesque fierent. itaque, quamquam per dictatorem dilectus habitus esset, tamen, quoniam in consulum verba iurassent, sacramento teneri militem rati, per causam renovati ab Aequis belli educi ex urbe le20 giones iussere. quo facto maturata est seditio. et primo agi- 2 tatum dicitur de consulum caede, ut solverentur sacramento; doctos deinde nullam scelere religionem exsolvi, Sicinio quodam auctore iniussu consulum in Sacrum montem secessisse trans 3 Anienem amnem, tria ab urbe milia passum. ibi sine ullo 4 25 duce vallo fossaque communitis castris quieti, rem nullam nisi necessariam ad victum sumendo, per aliquot dies neque lacessiti neque lacessentes sese tenuere. pavor ingens in urbe metuque 5 mutuo suspensa erant omnia. timere relicta ab suis plebes

[blocks in formation]

15. dimissus, vgl. p. 68, 18. 18 in consulum verba, da diese aber nur im Auftrag des Dictators handelten, so dauerte die Verbindlichkeit nur so lange, als die Consuln ein Mandat des Dictators ausübten. Das Verfahren des Senats war also eine Ungesetzlichkeit. 19. per causam, unter dem Vorwande, vgl. causari. 23. Dion. VI, 45: os dè προῆλθον ἔξω τῆς πόλεως οἱ ὕπατοι, συνελθόντες οἱ στρατιῶται εἰς ἓν ἅπαντες, ὅπλων τε καὶ σημείων ὄντες κύριοι, Σικινίου τινὸς Βελλούτου παροξύναντος αὐτοὺς ἀφί στανται τῶν ὑπάτων ἁρπάσαντες τὰ σημεῖα, λοχαγούς τε ἑτέρους καὶ περὶ ἁπάντων ἄρχοντα τὸν Σικίνιον ἀποδείξαντες ὄρος τι καταλαμβάν ονται κτλ. 28. metu mutuo, nicht nur die Patricier u. die zurückge

« IndietroContinua »