Lucretiae urbe regnoque Tarquinios expulerat, ut non finis solum idem decemviris, qui regibus, sed causa etiam eadem 2 imperii amittendi esset. Ap. Claudium virginis plebeiae stuprandae libido cepit. pater virginis L. Verginius honestum ordinem in Algido ducebat, vir exempli recti domi militiaeque. 5 perinde uxor instituta fuerat liberique instituebantur. desponderat filiam L. Icilio tribunicio, viro acri et pro causa plebis 4 expertae virtutis. hanc virginem adultam, forma excellentem Appius amore ardens pretio ac spe perlicere adortus postquam omnia pudore saepta animadvertit, ad crudelem superbamque 10 5 vim animum convertit. M. Claudio clienti negotium dedit, ut virginem in servitutem adsereret, neque cederet secundum libertatem postulantibus vindicias, quod pater puellae abesset locum 6 iniuriae esse ratus. virgini venienti in forum ibi namque in tabernaculis litterarum ludi erant — minister decemviri libidinis 15 manum iniecit serva sua natam servamque appellans; sequi se 7 iubebat, cunctantem vi abstracturum. pavida puella stupente ad clamorem nutricis fidem Quiritium inplorantis fit concursus; Vergini patris sponsique Icili populare nomen celebratur, notos 8 gratia eorum, turbam indignitas rei virgini conciliat. iam a 20 vi tuta erat, cum adsertor nihil opus esse multitudine concitata ait: se iure grassari, non vi. vocat puellam in ius. auc

Die Kriegführung der Decemvirn
war unglücklich. Im Heere, wel-
ches den Sabinern gegenüber la-
gerte, wurde der frühere Volks-
tribun L. Siccius (Sicinius) Dentatus
von den Decemvirn meuchlerisch
ermordet. Daran reiht sich nun
das Attentat auf Verginia. Dieses
u. die folgenden Ereignisse fallen
in das Jahr 449 V. Chr.: idus
Maiae venere: nullis subrogatis
magistratibus privati pro X viris
neque animis ad inperium inminutis
neque ad speciem honoris insignibus
prodeunt. id vero regnum haud
dubie videri. Liv. III, 38.
honestum ordinem, er war ein sehr
geachteter Centurio, vgl. Heft II,
172, ein musterhafter (recti exempli)
Bürger u. Soldat.
7. tribunicio,
Dion. XI, 28: ἣν ἐνεγγυήσατο Δεύ
κιος εἷς ἐκ τῶν δε δημαρχηκότων
υἱὸς Ἰκιλίου τοῦ πρώτου τε καταστη-
σαμένου τὴν δημαρχικὴν ἐξουσίαν
καὶ πρώτου λαβοντος. 8. expertae
virtutis, von erprobter Thatkraft u.
Energie. - 11. Claudio clienti,

4.

13.

denn die Clienten (nɛlátαı) führen
den Gentilnamen ihrer patroni.
12. adsereret vindicaret.
postulantibus vindicias] vindiciae
ist das streitige Object, welches
bis zur Entscheidung des Processes
vom Magistratus einer Partei zu-
erkannt wurde, wofür Bürgen ge-
stellt werden mussten (praedes litis
et vindiciarum). In Processen um die
Freiheit einer Person bestimmte
das Zwölf-Tafelgesetz, dass die vin-
diciae dem die Freiheit Vindiciren-
den zugesprochen werden sollten
(vindicias dare (postulare) secundum
libertatem). 13. Wegen der Ab-
wesenheit des Vaters, fehlte der
xúquos, welcher die vindicias secun-
dum libertatem rechtlich fordern
konnte. 15. Dion. XI, 28: nv dè
τὰ διδασκαλεία τότε τῶν παίδων
περὶ τὴν ἀγοράν. 16. manum
iniecit] Als adsertor (oder petitor).
18. fidem, Schutz. 19. cele-
bratur, war in aller Mund, daher
bekannt. Dies bewirkt allgemeine
Theilnahme. 22. Wenn z. B.

toribus, qui aderant, ut sequeretur, ad tribunal Appi perventum est. notam iudici fabulam petitor, quippe apud ipsum auctorem 9 argumenti, peragit: puellam domi suae natam furtoque inde in domum Vergini translatam suppositam ei esse; id se indicio 10 5 conpertum adferre probaturumque vel ipso Verginio iudice, ad quem maior pars iniuriae eius pertineat; interim dominum sequi ancillam aequum esse. advocati puellae, cum Verginium 11 rei publicae causa dixissent abesse, biduo adfuturum, si nuntiatum ei sit; iniquum esse absentem de liberis dimicare, postu- 12 10 lant, ut rem integram in patris adventum differat, lege ab ipso lata vindicias det secundum libertatem, neu patiatur virginem adultam famae prius quam libertatis periculum adire.

XLV. Appius decreto praefatus, quam libertati faverit, 1 eam ipsam legem declarare, quam Vergini amici postulationi 15 suae praetendant; ceterum ita in ea firmum libertati fore prae- 2 sidium, si nec causis nec personis variet: in iis enim, qui adserantur in libertatem, quia quivis lege agere possit, id iuris esse; in ea, quae in patris manu sit, neminem esse alium, cui dominus possessione cedat: placere itaque patrem arcessi; interea 3 20 iuris sui iacturam adsertorem non facere, quin ducat puellam sistendamque in adventum eius, qui pater dicatur, promittat. adversus iniuriam decreti cum multi magis fremerent quam 4 quisquam unus recusare auderet, P. Numitorius puellae avun

Verginia willig folgte u. Niemand, der ein Recht dazu hatte, Einspruch erhob, so war ein Rechtsverfahren unnöthig. Jetzt erhebt der Client rechtlichen Anspruch auf Verginia vor dem Richter (in iure). Verginia ist hier ohne Rechtsbeistand, weil der Vater nicht anwesend ist, in desssen potestas sie bisher war, aber das anwesende Volk ist bereit, für sie einzutreten. 2. iudici, uneigentlich für magistratui, welcher die Cognition des Prozesses hat. 3. argumenti fabulae, der Intrigue, Comödie. 6. pertineat, welcher am meisten bei der Sache betrogen worden sei; iniuria Rechtswidrigkeit, Frevel, der an jemand verübt wird. Ein anderer dominus als der Client sei jetzt nicht vorhanden. 10. rem integram, denn in den Augen der advocati ist die Sache nicht mehr res integra, wenn Verginia bis zur Entscheidung in die Gewalt des adsertor kommt.

=

13. Der Entscheidung (decretum)

17.

schickt der magistratus seine recht-
lichen Motive voraus (praefatur).
15. praetendant, geltend mach-
ten, ohne dass sie dazu ein Recht
haben. 16. variet, intr. schwanke,
d. h. wenn das Recht nicht nach
Rücksichten geübt werde.
id iuris esse] Gelte diese Rechts-
bestimmung, dass die vindiciae dem
die Libertät Vindicirenden zuer-
kannt würden. Da der Vater nicht
zugegen ist und kein Anderer seine
Stelle vertreten kann, so würde der
dominus, meint Appius, eine iactura
erleiden, weil ihm für die vindiciae
nicht Bürgen gestellt werden könn-
ten 19. dominus, Eigenthümer,
der die Forderung erhebt; possessio
ist der interimistische Besitz des
Klageobjects bis zur Entscheidung
des Prozesses. 20. quin: er gebe
sein Recht auf den Besitz nicht auf,
so dass (wodurch) er das Mädchen
nicht in seine Gewalt brächte
er solle daher
in seine Ge-
walt nehmen etc.
23. recusare
sc. iniuriam. 23. avunculus, i

=

5 culus et sponsus Icilius interveniunt. dataque inter turbam via, cum multitudo Icili maxime interventu resisti posse Appio crederet, lictor decresse ait, vociferantemque Icilium submovet. 6 placidum quoque ingenium tam atrox iniuria accendisset: „,ferro hinc tibi submovendus sum, Appi" inquit, „ut tacitum feras 5 quod celari vis. virginem ego hanc sum ducturus nuptamque 7 pudicam habiturus. proinde omnes collegarum quoque lictores convoca, expediri virgas et secures iube: non manebit extra 8 domum patris sponsa Icili. non, si tribunicium auxilium et provocationem plebi Romanae, duas arces libertatis tuendae, 10 ademistis, ideo in liberos quoque nostros coniugesque regnum 9 vestrae libidini datum est. saevite in tergum et in cervices nostras: pudicitia saltem in tuto sit. huic si vis adferetur, ego praesentium Quiritium pro sponsa, Verginius militum pro unica filia, omnes deorum hominumque inplorabimus fidem, neque 15 10 tu istud umquam decretum sine caede nostra referes. postulo Appi, etiam atque etiam consideres, quo progrediare. Ver11 ginius viderit de filia, ubi venerit, quid agat: hoc tantum sciat, sibi, si huius vindiciis cesserit, condicionem filiae quaerendam esse. me vindicantem sponsam in libertatem vita citius de- 20 seret quam fides."

1 XLVI. Concitata multitudo erat certamenque instare videbatur. lictores Icilium circumsteterant. nec ultra minas tamen 2 processum est, cum Appius non Verginiam defendi ab Icilio, sed inquietum hominem et tribunatum etiam nunc spirantem 25 3 locum seditioni quaerere diceret. non praebiturum se illi eo die materiam: sed ut iam sciret, non id petulantiae suae sed Verginio absenti et patrio nomini et libertati datum, ius eo die se non dicturum neque decretum interpositurum; a M. Claudio petiturum, ut decederet iure suo vindicarique puellam 30 4 in posterum diem pateretur. quod nisi pater postero die adfuisset, denuntiare se Icilio similibusque Icili neque legi suae latorem neque decemviro constantiam defore; nec se utique collegarum lictores convocaturum ad coercendos seditionis auc5 tores, contentum se suis lictoribus fore. Cum dilatum tempus 35 iniuriae esset secessissentque advocati puellae, placuit omnium

primum fratrem Icili filiumque Numitorii, inpigros iuvenes, pergere inde recta ad portam et, quantum accelerari posset, Verginium accire e castris; in eo verti puellae salutem, si postero die vindex iniuriae ad tempus praesto esset. iussi pergunt, 6 5 citatisque equis nuntium ad patrem perferunt. cum instaret 7 adsertor puellae, ut vindicaret sponsoresque daret, atque id ipsum agi diceret Icilius, sedulo tempus terens, dum praciperent iter nuntii missi in castra, manus tollere undique multitudo, et se quisque paratum ad spondendum Icilio ostendere. atque 8 10 ille lacrimabundus „gratum est" inquit; „,crastina die vestra opera utar, sponsorum nunc satis est." ita vindicatur Verginia 9 spondentibus propinquis. Appius paulisper moratus, ne eius rei causa sedisse videretur, postquam omissis rebus aliis prae cura unius nemo adibat, domum se recepit collegisque in 15 castra scribit, ne Verginio commeatum dent atque etiam in custodia habeant. inprobum consilium serum, ut debuit, fuit, 10 et iam commeatu sumpto profectus Verginius prima vigilia erat, cum postero die mane de retinendo eo nequiquam litterae redduntur.

20

XLVII. At in urbe prima luce cum civitas in foro ex- 1 pectatione erecta staret, Verginius sordidatus filiam secum obsoleta veste, comitantibus aliquot matronis, cum ingenti advocatione in forum deducit. circumire ibi et prensare homines 2 coepit et non orare solum precariam opem, sed pro debita 25 petere: se pro liberis eorum ac coniugibus cotidie in acie stare, nec alium virum esse, cuius strenue ac ferociter facta in bello plura memorari possent: quid prodesse, si incolumi urbe, quae capta ultima timeantur, liberis suis sint patienda? haec prope contionabundus circumibat homines. similia his ab 30 Icilio iactabuntur. comitatus muliebris plus tacito fletu quam 3 ulla vox movebat. adversus quae omnia obstinato animo Appius tanta vis amentiae verius quam amoris mentem turbaverat in tribunal escendit, et ultro querente pauca petitore, quod ius sibi pridie per ambitionem dictum non esset, priusquam aut 35 ille postulatum perageret, aut Verginio respondendi daretur

5 locus, Appius interfatur. quem decreto sermonem praetenderit forsan aliquem verum auctores antiqui tradiderint - quia nusquam ullum in tanta foeditate decreti veri similem invenio, id quod constat nudum videtur proponendum, decresse vindicias secundum servitutem. primo stupor omnes admiratione 5 6 rei tam atrocis defixit; silentium inde aliquamdiu tenuit. dein, cum M. Claudius circumstantibus matronis iret ad prehendendam virginem, lamentabilisque eum mulierum comploratio excepisset, Verginius intentans in Appium manus „Icilio“ inquit, 7,Appi, non tibi filiam despondi, et ad nuptias, non ad stuprum 10 educavi. placet pecudum ferarumque ritu promisce in concubitus ruere? passurine haec isti sint, nescio; non spero esse passuros illos qui arma habent." cum repelleretur adsertor virginis a globo mulierum circumstantiumque advocatorum, silentium factum per praeconem.

15

1 XLVIII. Decemvir alienatus ad libidinem animo negat ex hesterno tantum convitio Icili violentiaque Verginii, cuius testem populum Romanum habeat, sed certis quoque indiciis conpertum se habere, nocte tota coetus in urbe factos esse 2 ad movendam seditionem. itaque se haud inscium eius dimi- 20 cationis cum armatis descendisse, non ut quemquam quietum violaret, sed ut turbantes civitatis otium pro maiestate imperii 3 coerceret. " proinde quiesse erit melius" inquit: „lictor submove turbam, et da viam domino ad prendendum mancipium.“ cum haec intonuisset plenus irae, multitudo ipsa se sua sponte 25 4 dimovit, desertaque praeda iniuriae puella stabat. tum Verginius, ubi nihil usquam auxilii vidit, „quaeso“ inquit, „Appi, primum ignosce patrio dolori, si quid inclementius in te sum invectus; deinde sinas hic coram virgine nutricem percontari, quid hoc rei sit, ut, si falso pater dictus sum, aequiore hinc 30 5 animo discedam." data venia seducit filiam ac nutricem prope Cloacinae ad tabernas, quibus nunc novis est nomen, atque ibi ab lanio cultro arrepto,hoc te uno quo possum" ait „modo, 6 filia, in libertatem vindico ": pectus deinde puellae transfigit,