respectansque ad tribunal te" inquit, „Appi, tuumque caput sanguine hoc consecro. clamore ad tam atrox facinus orto excitus Appius conprendi Verginium iubet. ille ferro qua cumque ibat viam facere, donec multitudine etiam prosequen5 tium tuente ad portam perrexit . Icilius Numitoriusque ex- 7 sangue corpus sublatum ostentant populo; scelus Appi, puellae infelicem formam, necessitatem patris deplorant. sequentes 8 clamitant matronae, eamne liberorum procreandorum condi cionem, ea pudicitiae praemia esse, cetera, quae in tali re 10 muliebris dolor, quo est maestior inbecillo animo, eo misera bilia magis querentibus subicit. virorum et maxime Icili vox 9 tota tribuniciae potestatis ac provocationis ad populum ereptae publicarumque indignationum erat. XLIX. Concitatur multitudo partim atrocitate sceleris 1 • 15 partim spe per occasionem repetendae libertatis. Appius nunc 2 vocari Icilium, nunc retractantem arripi, postremo, cum locus adeundi apparitoribus non daretur, ipse cum agmine patriciorum iuvenum per turbam vadens 'in vincula duci iubet. iam 3 circa Icilium non solum multitudo sed duces quoque multitu20 dinis erant L. Valerius et M. Horatius, qui repulso lictore, si iure ageret, vindicare se a privato Icilium aiebant; si vim adferre conaretur, ibi quoque haud inpares fore. hinc atrox rixa oritur. Valerium Horatiumque lictor decemviri invadit: 4 franguntur a multitudine fasces. in contionem Appius escendit, 25 secuntur Horatius Valeriusque: eos contio audit, decemviro obstrepitur. iam pro imperio Valerius discedere a privato 5 lictores iubebat, cum fractis animis Appius vitae metuens in domum se propinquam foro insciis adversariis capite obvoluto recipit. Sp. Oppius, ut auxilio collegae esset, in forum ex 6 30 altera parte inrumpit. videt imperium vi victum. agitatus deinde consiliis, ad quae ex omni parte adsentiendo multis auctoribus trepidaverat, senatum postremo vocari iussit. ea 7 8. eamnem esse, Fragen der Indignation, welche nach clamitant ganz selbstständig eingefügt sind. 10. inbecillo animo, wegen des Mangels an Selbstbeherrschung ist der Schmerz heftiger (maestior).12. tota c. Gen. sich mit etwas ausschliesslich beschäftigen, cf. 80, 27. 20. si iure ageret] Wenn er als Ankläger (desh. als privatus) den Rechtsweg gegen Icilius betrete, denn als Magistrat, glauben sie, , habe Appius kein Recht, sofort einzuschreiten; vindicare in Schutz nehmen. 24. Dion. XI, 39: of δε περί τον Ουαλέριον έτερον τόπον της αγοράς καταλαβόμενοι.. ετέραν συνήγον εκκλησίαν. Damit haben Valerius und Horatius sich ein inperium angemasst, welches sie sofort gegen die Amtsdiener des Appius kehren. 27. animis, Trotz. 31. ad quae--trepidaverat, nach denen er den vielfachen einander widersprechenden (ex o. p.) Rathgebern Gehör gebend ohne Plan gehandelt hatte. Indessen ist ad quae nicht sicher. res, quod magnae parti patrum displicere acta decemvirorum videbantur, spe per senatum finiendae potestatis eius multitu dinem sedavit. senatus nec plebem inritandam censuit et multo 8 magis providendum, ne quid Verginii adventus in exercitu motus faceret. 4. Zweite Secessio der Plebs. Sturz des Decemvirats. (Liv. III, 50–55). L. Itaque missi iuniores patrum in castra, quae tum in monte Vecilio erant, nuntiant decemviris,'ut omni ope ab 2 seditione milites contineant. ibi Verginius maiorem, quam re3 liquerat in urbe, motum excivit. nam praeterquam quod 10 agmine prope quadringentorum hominum veniens, qui ab urbe indignitate rei accensi comites ei se dederant, conspectus est, strictum etiam telum respersusque ipse cruore tota in se castra convertit. et togae multifariam in castris visae maioris ali4 quanto quam erat speciem urbanae multitudinis fecerant. quae- 15 rentibus, quid rei esset, flens diu vocem non misit; tandem, ut iam ex trepidatione concurrentium turba constitit ac silen5 tium fuit, ordine cuncta ut gesta erant exposuit. supinas deinde tendens manus conmilitones appellans orabat, ne, quod scelus Appi Claudi esset, sibi adtribuerent, neu se ut parrici- 20 6 dam liberum aversarentur. sibi vitam filiae sua cariorem fuisse, si liberae ac pudicae vivere licitum fuisset: cum velut servam ad stupruni rapi videret, morte amitti melius ratum quam con7 tumelia, misericordia se in speciem crudelitatis lapsum. nec se superstitem filiae futurum fuisse, nisi spem ulciscendae mortis 25 eius in auxilio conmilitonum habuisset. illis quoque enim filias sorores coniuges denique esse, nec cum filia sua libidinem Appi Claudi extinctam esse, sed quo inpunitior sit, eo effrena8 tiorem fore. aliena calamitate documentum datum illis cavendae 8. in monte Vecilio] In der Nähe des Algidus. Der Senat bemüht sich zunächst, einer Revolution im Lager vorzubeugen, was den Plebeiern als Unterstützung der Decemvirn erscheint. 12. conspectus est, Aufsehen erregte. 13. telum ist in der Rechtssprachevox propria für jedes Mordwerkzeug. 17. ex trepidatione, nach der ersten Aufregung. Zu turba gehört concurren tium; das concurrere führt zur trepidatio, als diese aufhörte, bildet sich ein geordneter Kreis von Zuhörern und tritt alsbald Ruhe ein. 21. fuisse scheinbar für futuram fuisse, aber das Leben der Tochter war ihm wirklich theurer als sein eignes, wenn es ihr nur gestattet gewesen wäre. 29. documentum, eindringliche Mahnung, wie man müsse. similis iniuriae. quod ad se adtineat, uxorem sibi fato ereptam, filiam, quia non ultra pudica victura fuerit, miseram sed honestam mortem occubuisse. non esse iam Appi libidini locum 9 in domo sua; ab alia violentia eius eodem se animo suum 5 corpus vindicaturum, quo vindicaverit filiae; ceteri sibi ac li beris suis consulerent. haec Verginio vociferanti succlamabat 10 multitudo, nec illius dolori nec suae libertati se defuturos. et inmixti turbae militum togati atrocius eadem illa querendo docendoque, quanto visa quam audita indigniora debuerint vi10 deri, simul profligatam iam rem nuntiando Romae esse, inse cuti eos denique, qui Appium prope interemptum in exilium 11 abisse dicerent, perpulerunt, ut ad arma conclamaretur, vellerentque signa et Romam proficiscerentur. decemviri simul his, 12 quae videbant, iisque, quae acta Romae audierant perturbati 15 alius in aliam partem castrorum ad sedandos motus discurrunt. et leniter agentibus responsum non redditur; imperium si quis inhiberet, et viros et armatos se esse respondetur. eunt agmine 13 ad urbem et Aventinum insidunt, ut quisque occurrerat, plebem ad repetendam libertatem creandosque tribunos plebis adhor20 tantes. alia vox nulla violenta audita est. senatum Sp. Op pius habet. nihil placet aspere agi: quippe ab ipsis datum 14 locum seditionis esse. mittuntur tres legati consulares, Sp. 15 Tarpeius C. Iulius P. Sulpicius, qui quaererent senatus verbis, cuius iussu castra deseruissent, aut quid sibi vellent, qui armati 25 Aventinum obsedissent belloque averso ab hostibus patriam suam cepissent. non defuit quod responderetur, deerat qui da- 16 ret responsum, nullo dum certo duce, nec satis audentibus singulis invidiae se offerre. id modo a multitudine conclamatum est, ut L. Valerium et M. Horatium ad se mitterent: iis se 30 daturos responsum. LI. Dimissis legatis admonet milites Verginius, in re non 1 maxima paulo ante trepidatum esse, quia sine capite multitudo 8. Leute aus der Stadt(togati), welche seiner Gewalt Gebrauch machen wollte (inhibere), so erbielt er zur Antwort etc. Folglich ist das Particip aufzulösen: et leniter quidem si quis ageret, responsum non redditur. 22. Weil sie mit Energie gegen die Gewaltthätigkeiten der Decemvirn vorgegangen waren, cf. p. 88, 9. 23. sen. verbis, im Namen des Senats. 31. Die schroffe Aristokratie hatte, wie es scheint, gehofft, das Tribunat für immer beseitigen zu können, das Volk besteht aber fest u. rücksichtslos auf seinen alten Rechten. 10 7 fuerit, responsumque, quamquam non inutiliter, fortuito tamen 2 magis consensu quam communi consilio esse. placere decem creari , qui summae rei praeessent, militarique honore tribunos 3 militum appellari. cum ad eum ipsum primum is honos de ferretur, ,,melioribus meis vestrisque rebus reservate" inquit 5 4 „ista de me iudicia; nec mihi filia inulta honorem ullum iucun dum esse patitur, nec in perturbata re publica eos utile est 5 praeesse vobis, qui proximi invidiae sunt. si quis usus mei 6 est, nihilo minor ex privato capietur.“ ita decem numero tribunos militares creant. Neque in Sabinis quievit exercitus. ibi quoque auctore Icilio Numitorioque secessio ab decemviris facta est non minore motu animorum Sicci caedis memoria renovata, quam quem nova fama de virgine adeo foede ad libidinem petita 8 accenderat. Icilius ubi audivit tribunos militum in Aventino 15 creatos, ne comitiorum militarium praerogativam urbana co mitia isdem tribunis plebis creandis sequerentur, peritus rerum 9 popularium inminensque ei potestati, et ipse, priusquam iretur 10 ad urbem, pari potestate eundem numerum ab suis creandum curat. porta Collina urbem intravere sub signis, mediaque 20 urbe agmine in Aventinum pergunt. ibi coniuncti alteri exercitui viginti tribunis militum negotium dederunt, ut ex suo numero duos crearent, qui summae rerum praeessent. M. Op11 pium Sex. Manilium creant. Patres solliciti de summa re rum, cum senatus cotidie esset, iurgiis saepius terunt tempus 25 12 quam consiliis. Sicci caedes decemviris et Appiana libido et dedecora militiae obiciebantur. placebat Valerium Horatiumque ire in Aventinum. illi negabant se aliter ituros, quam si decemviri deponerent insignia magistratus eius, quo anno 13 iam ante abissent. decemviri querentes se in ordinem cogi 30 Endlich siegt im Senate die mildere Partei. 9. Dion. XI, 43: rn s. εξης ημέρα κρατυνάμενοι τον χάρακα και χιλιάρχους δέκα των κοινων αποδείξαντες κυρίους, ών ηγεμων ήν Μάρκος "Όππιος, έμενον εφ' ησυχίας. 16. Der Ausdruck praerogativa ist der Sitte und dem Sprachgebrauch späterer Zeit entlehnt. Nach der Reform der Centurienverfassung (etwa um 240 v. Chr.) wurde durch das Loos immer die Centurie bestimmt, welche zuerst abstimmen sollte. In dieser Entscheidung des Looses erkannte man den Willen der Gottheit. Die Folge war, dass der Abstimmung der ersten Centurie (praerogativa) die übrigen Centurien in der Regel folgten. Aehnlich wie hier XXI, 3: in Hasdrubalis locum haud dubia res fuit, quin praerogativam militarem, qua extemplo Hannibal inperator appellatus erat, favor plebis sequeretur. 17. per. rerum pop., in der Kunst der Demagogie (Wahlagitation) erfahren. - 18. inminens . inhians. 20. sub signis, also in voller militärischer Ordnung. 23. Dion. XI, 44: _x dè tõv sirool τους επιφανεστάτους απέδειξαν δύο προβούλους: ούτοι βουλευτήριον (consilium) εξ απάντων καταστησάμενοι των λοχαγών, μετ' εκείνων απαντα διετέλουν πραγματευόμενοι. Was heisst anno ante? 30. in 29. non ante quam perlatis legibus, quarum causa creati essent, deposituros imperium se aiebant. LII. Per M. Duilium, qui tribunus plebis fuerat, certior 1 facta plebs, contentionibus adsiduis nihil transigi, in Sacrum 2 5 montem ex Aventino transit adfirmante Duilio non prius, quam deseri urbem videant, curam in animos patrum descensuram: admoniturum Sacrum montem constantiae plebis, cessurosque, si non restituta tribunicia potestate redigi in concordiam res nequeant. via Nomentana, cui tum Ficulensi nomen fuit, pro- 3 10 fecti castra in monte Sacro locavere modestiam patrum suorum nihil violando imitati. secuta exercitum plebs nullo, qui per aetatem ire posset, retractante. prosecuntur coniuges liberique, 4 cuinam se relinquerent in ea urbe, in qua nec pudicitia nec libertas sancta esset, miserabiliter rogitantes. Cum vasta Romae 5 , . 15 omnia insueta solitudo fecisset, in foro praeter paucos seniorum nemo esset, vocatis utique in senatum patribus desertum apparuisset forum, plures iam quam Horatius ac Valerius vociferabantur: „quid expectabitis, patres conscripti? si decemviri 6 finem pertinaciae non faciunt, ruere ac deflagrare omnia pas20 suri estis? quod autem istud imperium est, decemviri, quod amplexi tenetis? tectis ac parietibus iura dicturi estis? non 7 pudet lictorum vestrorum maiorem prope numerum in foro conspici quam togatorum aliorum? quid, si hostes ad urbem veniant, facturi estis? quid, si plebs mox, ubi parum secessione 25 moveatur, armata veniat? occasune urbis vultis finire imperium? atqui aut plebs non est habenda aut habendi sunt tribuni ple- 8 bis: nos citius caruerimus patriciis magistratibus quam illi plebeis. novam inexpertamque eam potestatem eripuere patri- 9 bus nostris, ne nunc dulcedine semel capti ferant desiderium, 30 cum praesertim nec nos temperemus imperiis, quo minus illi auxilii egeant.“ cum haec ex omni parte iactarentur, victi consensu decemviri futuros se, quanto ita videatur, in potestate 10 ordinem cogi, cf. zu p. 79, 11. allgemeinen Spannung u. Unsicher4. Sie verlassen den Aventinus, heit, welche auch Patricier u. Clienum den Patriciern damit kund zu ten von der Strasse verscheuchte. geben, dass die Plebs eventuell ent- 19. ruere ac deflagrare, dass Alles schlossen ist, sich von der Gemein- der Auflösung und Vernichtung anschaft mit Rom gänzlich loszusagen, heimfällt. 23. aliorum, weil auch Cicero lässt zuerst den mons sacer, die Lictoren die Toga trugen. dann erst den Aventinus von den 26. habenda, Zumpt $ 650 Truppen besetzen. - 9. Ficulensi, nedum. 30. quo minus, nach der Stadt Ficulea vetus I, 38, eigentlich: auf welche Weise, wenn 4. Nomentum war latinische Bun- wir nämlich das temperare übten, desstadt. - 11. imitati für cum imi- sie weniger der Hülfe bedürftig tarentur oder imitati essent? 14. wären. 32. fut. in pot. ist vox vasta, verödet, wegen der solitudo, propria von dem, welcher sich dem Menschenleere, Stille, Leblosigkeit. Beschluss des Senats unterordnet. Dieser Zustand war die Folge der 6 29. ne |