1 11 patrum adfirmant. id modo simul orant ac monent, ut ipsis ab invidia caveatur, nec suo sanguine ad supplicia patrum plebem adsuefaciant. LIII. Tum Valerius Horatiusque missi ad plebem condicionibus, quibus vederetur, revocandam conponendasque res 5 decemviris quoque ab ira et impetu multitudinis praecavere 2 iubentur. profecti gaudio ingenti plebis in castra accipiuntur, quippe liberatores haud dubie et motus initio et exitu rei. ob haec iis advenientibus gratiae actae. Icilius pro multitudine 3 verba facit. idem, cum de condicionibus ageretur, quaerentibus 10 legatis quae postulata plebis essent, conposito iam ante adventum legatorum consilio ea postulavit, ut appareret in aequitate rerum plus quam in armis reponi spei. potestatem enim tri4 buniciam provocationemque repetebant, quae ante decemviros creatos auxilia plebis fuerant, et ne cui fraudi esset concisse 15 milites aut plebem ad repetendam per secessionem libertatem. 5 de decemvirorum modo supplicio atrox postulatum fuit: dedi quippe eos aequum censebant, vivosque igni concrematuros mi6 nabantur. legati ad ea: „quae consilii fuerunt, adeo aequa postulastis, ut ultro vobis deferenda fuerint: libertati enim ea 20 7 praesidia petitis, non licentiae ad inpugnandos alios. irae vestrae magis ignoscendum quam indulgendum est, quippe qui crudelitatis odio in crudelitatem ruitis, et prius paene, quam ipsi liberi sitis, 8 dominari iam in adversarios vultis. numquamne quiescet civitas nostra a suppliciis aut patrum in plebem Romanam aut plebis 25 9 in patres? scuto vobis magis quam gladio opus est. satis superque humili est, cum iure aequo in civitate vivitur, nec quam, wohl 8. motus initio, vgl. p. 87, 19. Dass Icilius im Namen der Plebs mit der Deputation des Senats unterhandelt, ist nach p. 90, 23 auffallend. Livius scheint hier verschiedenen Quellen zu folgen. Der Bericht des Dion. ist durch eine Lücke unterbrochen. — 12. in aequitate rerum, sie vertrauten mehr der Gerechtigkeit ihrer Sache, ihrer Forderungen. 15. ne cui fraudi, Amnestie. Auffallend ist es, dass über das conubium etc. nicht verhandelt, sondern einfach der frühere Rechtszustand wieder hergestellt wird. Auch die Annahme der letzten zwei Gesetzestafeln scheint bedingungslos zugestanden zu sein. 18. igni concrematuros) „P. Mucius trib. pl. omnes collegas suos, qui duce Sp. Cassio id egerant ut ma gistratibus non subrogatis conmunis libertas in dubium vocaretur, vivos concremavit.“ Val. Max. 19. consilii, Ueberlegung = eure politischen Forderungen sind so gerecht und billig etc. 22. magis aber nicht. 27. Es ist für den gemeinen Mann (humilis) genug u. übergenug, wenn Rechtsgleichheit im Staate herrscht. Denn wenn ihr Anklagen erheben wollt (metuendos), so geben euch die leges sacratae und eure plebeischen Magistrate volle Gewalt, in jedem einzelnen Fall über unser Wohl u. Wehe zu entscheiden. Ueber Capitalverbrechen konnten allerdings seit dem Zwölftafelgesetz nur die Centuriatcomitien aburtheilen, aber die Tributcomitien konnten grosse Geldstrafen auflegen, welche inferendo iniuriam nec patiendo. nam si quando metuendos . vos praebituri estis, cum reciperatis magistratibus legibusque vestris iudicia penes vos erunt de capite nostro fortunisque, tunc ut quaeque causa erit statuetis: nunc libertatem repeti 5 satis est.“ LIV. Facerent ut vellent permittentibus cunctis mox re- 1 dituros se legati rebus perfectis adfirmant. profecti cum man- 2 data plebis patribus exposuissent, alii decemviri, quando quidem praeter spem ipsorum supplicii sui nulla mentio fieret, haud 10 quicquam abnuere; Appius truci ingenio et invidia praecipua 3 odium in se aliorum suo in eos metiens odio „haud ignaro“ inquit ,,imminet fortuna. video, donec arma adversariis tra- 4 dantur, differri adversus nos certamen. dandus invidiae est sanguis. nihil ne ego quidem moror, quo minus decemviratu 15 abeam.“ factum senatus consultum, ut decemviri se primo 5 quoque tempore magistratu abdicarent, Q. Furius pontifex maximus tribunos plebis crearet, et ne cui fraudi esset secessio militum plebisque. his senatus consultis perfectis dimisso se- 6 natu decemviri prodeunt in contionem abdicantque se magistratu 20 ingenti hominum laetitia. nuntiantur haec plebi. legatos quid- 7 quid in urbe hominum supererat prosequitur. huic multitudini laeta alia turba ex castris occurrit. congratulantur libertatem concordiamque civitati restitutam. legati pro contione: „quod 8 bonum faustum felixque sit vobis reique publicae, redite in 25 patriam ad penates, coniuges liberosque vestros. sed, qua hic modestia fuistis, ubi nullius ager in tot rerum usu necessario tantae multitudini est violatus, eam modestiam ferte in urbem. in Aventinum ite, unde profecti estis. ibi felici loco, ubi prima 9 initia inchoastis libertatis vestrae, tribunos plebi creabitis. 30 praesto erit pontifex maximus, qui comitia habeat." ingens adsensus alacritasque cuncta adprobantium fuit. convellunt 10 den Betroffenen zwangen, das Vater- keine Tribunen gab, welche die land zu verlassen, sobald er die Wahl legitim hätten leiten können, Summe nicht zahlen konnte. so blieb kein Auskunftsmittel, als 10. inv. praecipua ist Abl., weil den pontifex maximus, den Kenner er ganz besonders Gegenstand des der sacralen Formen, mit der Lei. Hasses war. 12. donec, nur so tung der Wahl zu beauftragen, wellange bis. 13. Ich weiss zwar, cher zugleich den Schwur erneuern dass die Volksleidenschaft ihr Opfer liess, welcher die Unverletzlichkeit haben muss, aber gleichwohl etc. der Tribunen sicherte. Lange I, 545. 16. Q. Furius pontifex maxi- 29. Die Wahlen sollen also in mus] Wie er durch einen feier- einem concilium plebis vorgenommen lichen Ritus die Amnestie be- werden. Aus felici loco schliesst schwört, so hatte derselbe die Wie- man, dass die Erzählung von Cic. p. dereinsetzung der sacrosancta po- Corn. 24 richtig ist: in Aventino contestas und die Erneuerung der leges sederunt, inde armati in Capitolium sacratae zu leiten. Da es ferner venerunt, so dass die Wahl erst hier 1 inde signa, profectique Romam certant cum obviis gaudio. 11 armati per urbem silentio in Aventinum perveniunt. ibi ex templo pontifice maximo comitia habente tribunos plebis creaverunt, omnium primum L. Verginium, inde L. Icilium et P. Numitorium, avunculum Vergini, auctores secessionis, tum C. 5 12 Sicinium, progeniem eius, quem primum tribunum plebis crea tum in Sacro monte proditum memoriae est, et M. Duilium, qui tribunatum insignem ante decemviros creatos gesserat nec in decemviralibus certaminibus plebi defuerat. spe deinde magis 13 quam meritis electi M. Titinius M. Pomponius C. Apronius 10 14 Appius Villius C. Oppius. tribunatu inito Lucius Icilius ex templo plebem rogavit, et plebs scivit, ne cui fraudi esset se15 cessio ab decemviris facta. confestim de consulibus creandis cum provocatione Marcus Duilius rogationem pertulit. ea omnia in pratis Flaminiis concilio plebis acta, quem nunc circum 15 Flaminium appellant. LV. Per interregem deinde consules creati L. Valerius M. Horatius, qui extemplo magistratum occeperunt. quorum con sulatus popularis sine ulla patrum iniuria, nec sine offensione 2 fuit: quidquid enim libertati plebis caveretur, id suis decedere 20 3 opibus credebant. omnium primum cum velut in controverso iure esset, tenerenturne patres plebi scitis, legem centuriatis comitiis túlere, ut quod tributim plebes iussisset, populum te neret, qua lege tribuniciis rogationibus telum acerrimum da4 tum est. aliam deinde consularem legem de provocatione, uni- 25 cum praesidium libertatis, decemvirali potestate eversam non restituunt modo, sed etiam in posterum muniunt sanciendo no vam legem, ne quis ullum magistratum sine provocatione crearet; 5 qui creasset, eum ius fasque esset occidi, neve ea caedes capi6 talis noxae haberetur. et cum plebem hinc provocatione, hinc 30 tribunicio auxilio satis firmassent, ipsis quoque tribunis, ut sacrosancti viderentur, cuius rei prope iam memoria aboleverat, 7 relatis quibusdam ex magno intervallo caerimoniis renovarunt, et cum religione inviolatos eos tum lege etiam fecerunt san erfolgte. 14. Zur Wiederherstellung des Consulats bedurfte es keines neuen Gesetzes der Centuriatund Curiatcomitien, da es nur für die Dauer der Gesetzgebung abgeschafft war, so wenig wie nach Beendigung einer Dictatur. Die Legitimität ward dadurch gewahrt, dass ein Interregnum bestellt wurde, dass ein Interrex die Centuriatcomitien berief und dass die iussu populi zu Consuln ernannten Männer die les curiata de inperio von den Curien erhielten. Lange I, 545. 23. populum teneret] Also auch die Patricier, nur übersieht Livius, dass diese plebiscita der Bestätigung durch den Senat und die Curien bedurften. Jedenfalls war der Senat jetzt genöthigt (tenebatur), Plebiscite in Berathung zu ziehen. 28. ne quis ullum magistratum sine provocatione crearet] die Dictatur, als ausserordentliche Magistratur, ciendo, ut qui tribunis plebis, aedilibus, iudicibus decemviris nocuisset, eius caput Iovi sacrum esset, familia ad aedem Cereris, Liberi Liberaeque venum iret. institutum etiam ab 13 isdem consulibus, ut senatus consulta in aedem Cereris ad 5 aediles plebis deferrentur, quae antea arbitrio consulum sup primebantur vitiabanturque. M. Duilius deinde tribunus plebis 14 plebem rogavit plebesque scivit, qui plebem sine tribunis reliquisset, quique magistratum sine provocatione creasset, tergo ac capite puniretur. haec omnia ut invitis ita non adversan- 15 10 tibus patriciis transacta, quia nondum in quemquam unum saeviebatur. 3. Eroberung Roms durch die Gallier. (Liv. V, 33--39) XXXIII. Expulso cive, quo manente, si quicquam huma- 1 norum certi est, capi Roma non potuerat, adventante fatali 15 urbi clade legati ab Clusinis veniunt auxilium adversus Gallos 2 petentes. eam gentem traditur fama dulcedine frugum maximeque vini, nova tum voluptate, captam Alpes transisse agrosque ab Etruscis ante cultos possedisse; invexisse in Galliam vinum 3 inliciendae gentis causa Arruntem Clusinum ira corruptae uxoris bleibt durch dies Gesetz unberührt, doch konnte der Dictator nach Ablauf seiner Amtszeit zur Rechenschaft gezogen werden. — iudicibus decemviris] Schon von Servius Tullius eingesetzte Richter zur Entscheidung von Privatstreitigkeiten der Plebeier unter sich.- Die Plebeier u. Patr. bilden gewissermassen zwei Gemeinden, daher kamen Rechtsstreitigkeiten zwischen Patr. u. Pleb. vor die Consuln, dagegen Streitigkeiten unter Pleb. wurden von pleb. Richtern geschlichtet. Vgl. später den praetor urbanus u. praetor inter peregrinos. 4. senatus consulta] Aus demselben Grunde wohnten von nun an die Tribunen den Senatssitzungen bei. 13. Expulso cive] M. Furius Camillus die dicta ab L. Apuleio trib. pl. propter praedam Veientanam, cum accitis domum tribulibus et clientibus percontatus ani eorum responsum tulisset, se conlaturos, quanti damnatus esset, absolvere eum non posse, in exilium abiit precatus ab dis inmortalibus, si innoxio sibi ea inixria fieret, primo quoque tempore desiderium sui civitati ingratae facerent. Liv. V, 32. 13. quo manente qui si maneret. 14. adventante clade, mit dem Erscheinen der Gesandten von Clusium paht bereits der Stadt das vom Schicksal bestimmte Verhängniss, dessen Bestimmung sich schon in der Verbannung des Camillus erkennen lässt. 18. ab Etruscis] In jene Zeit fällt der Sturz der etruskischen Macht, 1. durch die Uebermacht der Syrakusaner auf dem Tyrrhenischen Meere, 2. durch die Unterwerfung der Etrusker in Campanien durch die sabellischen Völkerschaften, 3. durch die Ausbreitung der Gallier (Kelten) im nördlichen Italien bis an den Appennin, 4. durch innere Uneinigkeit, 5. durch die mos ab Lucumone, cui tutor ipse fuerat, praepotente invene et a quo expeti poenae, nisi externa vis quaesita esset, nequirent. 4 hunc transeuntibus Alpes ducem auctoremque Clusium oppugnandi fuisse. Equidem haud abnuerim Clusium Gallos ab Arrunte seu 5 quo alio Clusino adductos; sed eos, qui oppugnaverint Clusium, 5 non fuisse qui primi Alpes transierint, satis constat. ducentis quippe annis ante quam Clusium oppugnarent, urbemque Ro6 mam caperent, in Italiam Galli transcenderunt; nec cum Clu sinis primum Etruscorum sed multo ante cum iis, qui inter 10 Appenninum Alpesque incolebant, saepe exercitus Gallici pu7 gnavere. Tuscorum ante Romanum imperium late terra ma rique opes patuere. mari supero inferoque, quibus Italia insulae modo cingitur, quantum potuerint nomina sunt argumento, quod alterum Tuscum, communi vocabulo gentis, alterum Atria- 15 ticum ab Atria Tuscorum colonia vocavere Italicae gentes; 8 Graeci eadem Tyrrhenum atque Adriaticum vocant. et in 9 utrumque mare vergentes incoluere urbibus duodenis terras, prius cis Appenninum ad inferum mare, postea trans Appen ninum totidem, quot capita originis erant, coloniis missis, 20 10 quae trans Padum omnia loca excepto Venetorum angulo ,qui 11 sinum circumcolunt maris, usque ad Alpes tenuere. Alpinis quoque ea gentibus haud dubie origo est, maxime Raetis; quos loca ipsa efferarunt, ne quid ex antiquo praeter sonum linguae, nec eum incorruptum, retinerent. XXXIV. De transitu in Italiam Gallorum haec accepimus. Prisco Tarquinio Romae regnante Celtarum penes Bituriges 25 1. Eroberung von Vei durch die Römer (396). – 14. potuerint, besonders war auch die Seeräuberei der Etrusker berüchtigt. 16. ab Atria] Am linken Ufer des Po. - 18. urbibus duodenis] 12 Bundesstädte, in deren Abhängigkeit die übrigen waren. Tarquinii galt als die Mutterstadt. – 18. „Da die ältesten u. bedeutendsten etruskischen Städte tief im Binnenlande liegen, ja unmittelbar am Meer keine einzige namhafte etruskische Stadt begegnet, da ferner in geschichtlicher Zeit die Etrusker von Norden nach Süden sich bewegen, so sind sie wahrscheinlich zu Lande nach der Halbinsel gekommen, wie denn auch die niedere Culturstufe, auf der wir sie zuerst finden, mit einer Einwanderung über das Meer sich schlecht vertragen würde. Danach muss die ältere Heimath der Etrusker west- od. nordwärts von Italien gesucht werden. Es ist nicht unwahrscheinlich, dass sie über die rätischen Alpen nach Italien gekommen sind, da die ältesten in Graubündten und Tirol nachweis. baren Ansiedler, die Räter, bis in die historische Zeit etruskisch redeten und auch ihr Name auf den der Rasen anklingt.“ Mommsen I, 123. 23. maxime Raetis] „Raetos Tuscorum prolem arbitrantur a Gallis pulsos duce Raeto“. Plinius. Vgl. J. Grimm, Gesch. der deutschen Sprache p. 164. 26. Die Erzählung des Livius geht, wie es scheint, auf eine keltische Volkssage in Oberitalien zurück. Die Zeitbestimmung beruht auf synchronistischen Berechnungen früherer Historiker. — 27. Celtarum, Caes. |