Immagini della pagina
PDF
ePub

T. LIVI

AB VRBE CONDITA

LIBER XXXVIIII.

Dum haec, si modo hoc anno acta sunt, Romae aguntur, 1 consules ambo in Liguribus gerebant bellum. is hostis velut na- 2 tus ad continendam per magnorum intervalla bellorum Romanis militarem disciplinam erat, nec alia provincia militem magis ad virtutem acuebat. nam Asia et amoenitate urbium et copia ter- 3 restrium maritimarumque rerum et mollitia hostium regiisque opibus ditiores quam fortiores exercitus faciebat. praecipue sub 4 imperio Cn. Manlii solute ac neglegenter habiti sunt; itaque asperius paulo iter in Thracia et exercitatior hostis magna clade eos castigavit. in Liguribus omnia erant, quae militem excitarent, 5

[blocks in formation]

1. dum *] si modo.. sunt*] die Worte weisen auf die schon 38, 56, 1 f. angedeutete Unsicherheit der Nachrichten über den Prozeß der Scipionen zurück; vgl. 52, 1. consules) s. 38, 44, 9.

2. is hostis* - natus] mit dem Dativ oder mit ad geeignet zu'; s. 40, 5; 22, 4, 2; zu 22, 28, 6; ohne velut 40, 5.- per* . .] s. 5, 5, 7; vgl. Tac. Ann. 4, 73: per interrallum. intervalla*] vgl. 9, 30, 10; zu 34, 1, 1. - Romanis] für die Römer; s. 1, 5, 6; 3,7 0,8. sciplinam militärische Haltung, kriegerischer Geist; s. Tac. Agr.

Tit. Liv. IX. 1. 3. Aufl.

di

16; die Wortstellung ist frei, erat weit von natus entfernt; s. § 7; 10, 39, 7: intentior. . erat; 36, 19, 7.

3. Asia.. vgl. Cic. Pomp. 14; den verderblichen Einfluß Asiens hat Liv. schon 34, 4, 3 (vgl. 38, 17, 18) berührt; s. 6, 7. ditiores quam fortiores] s. 28, 22, 13; zur Sache vgl. 38, 27, 7. exercitus] bis jetzt ist erst eins dort gewesen; es ist also entweder auch an die spätere Zeit gedacht, oder der Plural ist, wenigstens in Rücksicht auf habiti, wie 6, 30, 7 von den Legionen gebraucht.

4. solute ac neglegenter] s. 6, 5; zu 23, 37, 6; wie später Sulla; s. Sall. C. 11. 5. asperius paulo] s. zu 2, 31, 4 und 36, 43, 12; mehrfach post paulo u. ä. castigavit] hat sie gezüchtigt, ihnen eine Lehre gegeben; vgl. 2, 36, 6: admonuit; zur Sache s. 38, 40, 7 f. 5. Liguribus] s. 38, 42, S.

1

loca montuosa et aspera, quae et ipsa capere labor erat et ex praeoccupatis deicere hostem, itinera ardua, angusta, infesta insidiis, 6 hostis levis et velox et repentinus, qui nullum tempus, nullum usquam locum quietum aut securum esse sineret, oppugnatio necessaria munitorum castellorum, laboriosa simul periculosaque, inops regio, quae parsimonia adstringeret milites, praedae haud 7 multum praeberet. itaque non lixa sequebatur, non iumentorum longus ordo agmen extendebat; nihil praeter arma et viros om8 nem spem in armis habentes erat. nec deerat umquam cum iis vel materia belli vel causa, quia propter domesticam inopiam vi

montuosa* et aspera] vgl. Caes.BC. 1, 66, 4; 3, 42, 5; Forbiger, Alte Geogr. 3, 544 ff. quae et ipsa. ] quae gehört der Konstruktion nach nur zum ersten, dem Sinne nach auch zum zweiten Satzgliede; s. 5, 43, 4.

ipsa* an sich (allein) schon', wenn die Römer sie nur ersteigen und besetzen wollten, nicht schon besetzt fanden.- labor erat*] s. 7,35, 9; Flor. 1, 19, 4 J.: Liguras.. maior aliquanto labor erat invenire quam vincere. erat] der Relativsatz konnte diese Beschaffenheit als eine wirkliche, selbständige an loca montuosa et aspera anknüpfen, während die folgenden Konjunktive die dort erwähnten als nähere, aus den adjektivischen Attributen folgende Eigentümlichkeiten bezeichnen: qui sineret; quae.. adstringeret,.. praeberet.- itinera* ardua, angusta *] s. 9, 24, 7. infesta insidiis*] wo (durch leicht zu legenden Hinterhalt) das Heer Angriffen ausgesetzt ist.

6. levis et.. et..] die syndetische Verbindung neben der asyndetischen im vorhergehenden; s. 9, 2,7; vgl. zu 44, 35, 19; Diod. 5, 39, 7: ὁπλισμὸν ἔχουσιν οἱ Λίγυες έλαφρότερον τῶν Ρωμαίων τῇ κατασκευῇ; vgl. 4, 20, 1: ἐλαφροὶ ταῖς εὐκινησίαις εἰσίν. repentinus] 'unerwartet erscheinend; vgl. 3, 4, 11; 41, 1,6.-usquam]*-castellorum] s. 35, 3, 6 u. a.

inops]*

[blocks in formation]

8. cum iis] attributiv zu belli. - materia] die einzelnen Vorfälle, die den Zündstoff zum Kriege enthielten (Plünderungen-. Einfälle), die, wenn sie gerächt werden sollten, Veranlassung zum Kriege (causa) wurden. Beides hier wenig verschieden, daher vel. . vel, man mochte es als dieses oder jenes betrachten. Doch scheint quia.. incursabant sich zunächst auf causa zu beziehen, nec tamen* . auf materia; weil es nie zur Entscheidung kam, die Kriege nicht so weit geführt wurden, daß die eine oder andere Partei unterlegen, ihre Existenz in Gefahr gekommen wäre, konnten die Ligurer immer wieder Feindseligkeiten ausüben, so daß der Stoff zum Kriege nicht ausging; vgl. 28, 2, 13: nequaquam tantum iam conflatum bellum, quanta

cinos agros incursabant, nec tamen in discrimen summae rerum pugnabatur.

C. Flaminius consul, cum Friniatibus Liguribus in agro 2 eorum pluribus proeliis secundis factis, in deditionem gentem accepit et arma ademit. ea quia non sincera fide tradebant, cum 2 castigarentur, relictis vicis in montem Auginum profugerunt. confestim secutus est consul. ceterum effusi rursus et, pars maxima 3 inermes, per invia et rupes deruptas praecipitantes fugerunt, qua sequi hostis non posset. ita trans Appenninum abierunt. qui castris se tenuerant, circumsessi et expugnati sunt. inde trans Appenninum ductae legiones. ibi montis, quem ceperant, altitudine paulisper se tutati, mox in deditionem concesserunt. tum conquisita cum intentiore cura arma et omnia adempta. translatum 5 deinde ad Apuanos Ligures bellum, qui in agrum Pisanum Bononiensemque ita incursaverant, ut coli non possent. his quoque 6 perdomitis consul pacem dedit finitimis. et quia, a bello quieta

futuri materia belli.. oppressa

erat
agros incursabant] so 5,
31, 5; zu 24, 41, 4; sonst wird
incursare mit in verbunden; s.
2,5. in discrimen..] vgl. Plut.
Aemil. 6, 4: οὐ γὰρ ἦν βουλομένοις
τοῖς Ῥωμαίοις παντάπασιν ἐκκό-
ψαι τὸ Διγύων ἔθνος ὥσπερ ἔρκος
ἢ πρόβολον ἐμποδὼν κείμενον
τοῖς Γαλατικοῖς κινήμασιν ἐπαια-
ρουμένοις ἀεὶ περὶ τὴν Ἰταλίαν;
vgl. jedoch 2, 9; 40, 38, 2. 41, 3.
53, 3. nec tamen]*.

2. 1. C.) Friniatibus'] hier und § 9 erwähnt; nach dem Folgenden in Verbindung mit § 3 wohnten die meisten an der Südseite des Apennins, nur ein Teil § 9) an der Nordseite. Die Konstruktion Friniatibus.. eorum.. gentem.. ademit, wobei zu ademit noch ei oder iis gedacht werden mn, ist etwas schwerfällig; über arma adimere s. § 9; 3, 2. 54, 8; 28, 34, 7; 34, 17, 5; 40, 16, 6.

2. ea* quia.. tradebant] enthält die Veranlassung von cum castigarentur; s. 9, 30, 5: quia.. prohibiti erant.. aegre passi; vgl. 3, 32, 3 u. a. -- Auginum*] nur hier

erwähnt.

3. ceterum effusi. .*] näml. sunt;

'indes auch so erreichte er sie nicht, denn usw.'; erst aus dem folgenden qui castris.. sieht man, daß nicht alle geflohen sind; vgl. 36, 17, 9. — pars maxima inermes] s. 25, 24, 2; 36, 24, 3; zu 30, 8, 7; vgl. 9, 24, 12; 24, 34, 14. - per invia..] s. 23, 17, 6; 38, 23, 1. praecipitantes] hier intransitiv oder reflexiv; s. 10, 8; zu 5, 18, 7. abierunt castris] auf dem Auginus. expugnati)*.

-

4. ceperant die Ligurer. mox*] nach dem Partizip wie inde, deinde, tum (s. 21, 50, 9; 37, 31,7; zu 27, 42, 13), jedoch seltner. in deditionem* concesserunt] s. 28, 7.9; 42, 53, 7; vgl 40, 39, 1: ad deditionem non venerant; gewöhnlich ist in deditionem venire dedere; s. 33, 37, 4; vgl. 28, 22, 1. cum intentiore cura] s. 14, 5; 32, 5, 8.

[ocr errors]

se

5. Apuanos] an der Westseite des Apennins bis an die Mündung der Macra; s. 32, 2; 40, 41, 3; nach u. St. auch nach Bononia hin; s. § 4 trans. in agrum.. incursaverant] s. 1, 8: agros incursabant. Pisanum] s. 35, 3, 2. possent]*.

6. pacem dedit] 'er verschaffte

ut esset provincia, effecerat, ne in otio militem haberet, viam a 7 Bononia perduxit Arretium. M. Aemilius, alter consul, agros Ligurum vicosque, qui in campis aut vallibus erant, ipsis montes duos Ballistam Suismontiumque tenentibus, deussit depopulatus8 que est. deinde eos, qui in montibus erant, adortus primo levibus proeliis fatigavit, postremo coactos in aciem descendere iusto 9 proelio devicit, in quo et aedem Dianae vovit: subactiscis Appenninum omnibus tum transmontanos adortus in his et Friniates Ligures erant, quos non adierat C. Flaminius omnes Aemilius subegit armaque ademit et de montibus in campos multi10 tudinem deduxit. pacatis Liguribus exercitum in agrum Gallicum duxit viamque a Placentia, ut Flaminiae committeret, Ariminum 11 perduxit. proelio ultimo, quo cum Liguribus signis collatis conflixit, aedem Iunoni reginae vovit. haec in Liguribus eo anno gesta.

Ruhe'. in otio] s. Tac. Ann. 1, 35: otium castrorum; zur Sache s. Marq. 3, 2, 434. viam . .] wahrscheinlich sollte sie in die § 10 erwähnte münden und eine nähere Verbindung mit Rom herstellen, als die via Flaminia darbot.

- Arretium] bis dahin führte von Rom wohl schon eine Straße (s. 22, 2, 2), die, später neu angelegt, via Cassia genannt wurde; s. Paul. Diac. S. 48: Cassia via a Cassio strata.

[blocks in formation]

teten Zug zu beziehen, da man sonst keinen Zweck der Bemerkung sähe, und Liv. andeuten zu wollen, daß ein Teil der Friniaten (s. § 1) nördlich vom Apennin gewohnt habe. Wie der Zusammenhang zeigt, ist es dasselbe Volk wie § 1 und wohl nicht verschieden von den Friniates 41, 19, 1.

-

omnes] es bleibt unbestimmt, welche Völker außer den angedeuteten gemeint sind; vgl. omnibus. in campos] zum künftigen Wohnplatze, wie 40, 53, 3.

cenum.

10. agrum Gallicum) das früher von den Boiern oder Anaren besessene Gebiet (s. 36, 38, 7; 37, 57, 8), nicht das speziell ager Gallicus genannte Land nördlich von Piduxit - viamque a Placentia. .] die via Aemilia; s. CIL. I n. 535-537; Strabo 5, 1, 11, S. 217; nach der später auch das an dieser liegende Land Aemilia genannt wurde; s. Martial 3. 4. 2. Flaminiae von dem Vater des Konsuls dieses Jahres in seiner Censur angelegt (s. Per. 20), nicht, wie Strabo berichtet, von dem Konsul dieses Jahres; vgl. Lange 2, 231. committeret] zu vereinigen mit'; s. 38, 7, 10.

11. aedem Iunoni. .] er gelobt

« IndietroContinua »