ORATION FOR LIGARIUS

DELIVERED IN THE FORUM BEFORE THE DICTATOR CAESAR, IN THE YEAR 46 B.C.

INTRODUCTION

QUINTUS LIGARIUS, in whose behalf this interesting and beautiful oration was delivered, had been a partisan of Pompey in the Civil War.

In the year 50 B.C., Ligarius, who was then lieutenant under Gaius Considius, governor of Africa, was left in charge of that province when the governor himself returned to Rome to sue for the consulship. At the opening of the Civil War, a few months later, he was importuned by the friends of Pompey in Africa, to put himself at their head, and thus secure the province for their party, but this he positively refused to do. About this time, however, P. Attius Varus, who had commanded for Pompey in Picenum, but had been deserted by his troops, arrived in Africa and assumed the command. Ligarius readily consented to serve under him, and thus united his fortunes with the cause of Pompey. He was finally taken prisoner at Adrumetum, where his life was spared through the clemency of Caesar, though he was not permitted to return to Rome. An effort was, however, soon after made by his friends to secure his recall from exile, but Quintus Tubero, who had himself been a partisan of Pompey, but had been pardoned by the Dictator, sought to defeat this movement in his behalf by preferring a formal charge against him as one who had borne arms in Africa against Caesar. Cicero replied in defense, praying that the clemency which the Dictator had shown to him and to Tubero might not be refused to Ligarius in his misfortune and exile. The appeal was successful, and Ligarius was pardoned, but he still remained implacable, and, two years after, became one of the assassins of Caesar.

EXORDIUM, I

Tubero accuses Ligarius of the crime of having been in Africa, a strange charge indeed from a partisan of Pompey.

1. Novum crimen, C. Caesar, et ante hunc diem non auditum propinquus meus ad te Q. Tubero detulit, Q. Ligarium in Africa fuisse, idque C. Pansa, praestanti vir ingenio, fretus fortasse familiaritate ea quae est ei tecum, ausus est 5 confiteri. Itaque quo me vertam nescio. Paratus enim veneram, cum tu id neque per te scires neque audire aliunde potuisses, ut ignoratione tua ad hominis miseri salutem abuterer. Sed quoniam diligentia inimici investigatum est quod latebat, confitendum est, ut opinor, praesertim cum 10 meus necessarius Pansa fecerit ut id integrum iam non esset, omissaque controversia omnis oratio ad misericordiam tuam conferenda est, qua plurimi sunt conservati, cum a te non liberationem culpae, sed errati veniam impetravissent. Habes igitur, Tubero, quod est accusatori maxime optan15 dum, confitentem reum; sed tamen hoc confitentem, se in ea parte fuisse qua te, qua virum omni laude dignum, patrem tuum. Itaque prius de vestro delicto confiteamini necesse est, quam Ligari ullam culpam reprehendatis.

NARRATIO, I

Ligarius was in Africa when the war began, but he declined to take any active part in it.

Q. enim Ligarius, cum esset nulla belli suspicio, legatus 20 in Africam cum C. Considio profectus est; qua in legatione et civibus et sociis ita se probavit ut decedens Con

5

sidius provincia satis facere hominibus non posset, si quemquam alium provinciae praefecisset. Itaque Ligarius, cum diu recusans nihil profecisset, provinciam accepit invitus; cui sic praefuit in pace ut et civibus et sociis gratissima esset eius integritas ac fides. Bellum subito exarsit, quod qui erant in Africa ante audierunt geri quam parari. Quo audito partim cupiditate inconsiderata, partim caeco quodam timore, primo salutis, post etiam studii sui quaerebant aliquem ducem, cum Ligarius domum spectans, ad suos redire cupiens nullo se implicari negotio passus est. 10 Interim P. Attius Varus, qui praetor Africam obtinuerat, Uticam venit. Atque ille non mediocri cupiditate adripuit imperium, si illud imperium esse potuit, quod privato clamore multitudinis imperitae, nullo publico consilio, deferebatur. Itaque Ligarius, 15 qui omne tale negotium cuperet effugere, paulum adventu Vari conquievit.

Ad eum statim concursum est.

CONFIRMATIO, 2-10

There is then no evidence of any unfriendly feeling toward you on the part of Ligarius during his stay in Africa.

2. Adhuc, C. Caesar, Q. Ligarius omni culpa vacat. Domo est egressus non modo nullum ad bellum, sed ne ad minimam quidem suspicionem belli; legatus in pace 20 profectus est; in provincia pacatissima ita se gessit ut ei pacem esse expediret. Profectio certe animum tuum non debet offendere. Num igitur remansio? Multo minus; nam profectio voluntatem habuit non turpem, remansio necessitatem etiam honestam. Ergo haec duo tempora 25 carent crimine, unum cum est legatus profectus, alterum cum efflagitatus a provincia praepositus Africae est. Ter

tium tempus est quod post adventum Vari in Africa restitit; quod si est criminosum, necessitatis crimen est, non voluntatis. An ille, si potuisset ullo modo evadere, Uticae quam Romae, cum P. Attio quam cum concordissimis fratribus, 5 cum alienis esse quam cum suis maluisset? Cum ipsa legatio plena desiderii ac sollicitudinis fuisset propter incredibilem quendam fratrum amorem, hic aequo animo esse potuit, belli discidio distractus a fratribus?

Nullum igitur habes, Caesar, adhuc in Q. Ligario signum 10 alienae a te voluntatis; cuius ego causam animadverte, quaeso, qua fide defendam, prodo meam. O clementiam admirabilem atque omnium laude, praedicatione, litteris monumentisque decorandam, cum M. Cicero apud te defendit alium in ea voluntate non fuisse in qua se ipsum 15 confitetur fuisse, nec tuas tacitas cogitationes extimescit nec quid tibi de alio audienti de se ipso occurrat reformidat.

O the wonderful clemency of Caesar and the wonderful cruelty and inconsistency of Tubero!

3. Vide quam non reformidem, vide quanta lux liberalitatis et sapientiae tuae mihi apud te dicenti oboriatur; quantum potero, voce contendam ut hoc populus Romanus 20 exaudiat. Suscepto bello, Caesar, gesto etiam ex parte magna, nulla vi coactus, iudicio ac voluntate ad ea arma profectus sum quae erant sumpta contra te. Apud quem igitur hoc dico? Nempe apud eum, qui cum hoc sciret, tamen me, antequam vidit, rei publicae reddidit; qui ad me 25 ex Aegypto litteras misit, ut essem idem qui fuissem; qui cum ipse imperator in toto imperio populi Romani unus esset, esse me alterum passus est; a quo, hoc ipso C. Pansa mihi nuntium perferente, concessos fasces laureatos tenui,

quoad tenendos putavi; qui mihi tum denique se salutem putavit reddere, si eam nullis spoliatam ornamentis dedisset.

Vide, quaeso, Tubero, ut qui de meo facto non dubitem de Ligari non audeam confiteri. Atque haec propterea de me dixi, ut mihi Tubero, cum de se eadem dicerem, 5 ignosceret; cuius ego industriae gloriaeque faveo vel propter propinquam cognationem, vel quod eius ingenio studiisque delector, vel quod laudem adulescentis propinqui existimo etiam ad meum aliquem fructum redundare.

Sed hoc quaero: Quis putat esse crimen fuisse in Africa? 10 Nempe is qui et ipse in eadem Africa esse voluit et prohibitum se a Ligario queritur et certe contra ipsum Caesarem est congressus armatus. Quid enim, Tubero, tuus ille destrictus in acie Pharsalica gladius agebat? Cuius latus ille mucro petebat? Qui sensus erat armorum tuorum? 15 Quae tua mens, oculi, manus, ardor animi? Quid cupiebas? Quid optabas? Nimis urgeo; commoveri videtur adulescens. Ad me revertar. Isdem in armis fui.

Tubero, you have had the full benefit of Caesar's clemency, yet you oppose the pardon of Ligarius.

4. Quid autem aliud egimus, Tubero, nisi ut quod hic potest nos possemus? Quorum igitur impunitas, Caesar 20 tuae clementiae laus est, eorum ipsorum ad crudelitatem te acuet oratio? Atque in hac causa non nihil equidem, Tubero, etiam tuam, sed multo magis patris tui prudentiam desidero, quod homo cum ingenio tum etiam doctrina excellens genus hoc causae quod esset non viderit. Nam si 25 vidisset, quovis profecto quam isto modo a te agi maluisset.

Arguis fatentem. Non est satis; accusas eum qui causam habet aut, ut ego dico, meliorem quam tu aut,