U. C. 459. tua legionum suaque, castra conjunxere. In conspectu duoA. C. 293. rum exercituum et Carvilius suos pro cujusque merito lau Etrusco lio. davit donavitque; et Papirius, apud quem multiplex in acie, circa castra, circa urbem, fuerat certamen, Sp. Nautium, Sp. Papirium, fratris filium, et quatuor centuriones, manipulumque hastatorum, armillis aureisque coronis donavit: Nautium propter expeditionem, qua magni agminis modo terruerat hostes: juvenem Papirium propter navatam cum equitatu et in prælio operam, et nocte, qua fugam infestam Samnitibus ab Aquilonia clam egressis fecit: 75 centuriones militesque, quia primi portam murumque Aquiloniæ ceperat. equites omnes, ob insignem multis locis operam, 76 corniculis armillisque argenteis donat. Consilium inde habitum, quum jam tempus esset deducendi ab Samnio exercitus, aut utriusque, aut certe alterius. Optimum visum, quo magis fractæ res Samnitium essent, eo pertinacius et infestius agere cetera et persequi: ut perdomitum Samnium insequentibus consulibus tradi posset. Quando jam nullus esset hostium exercitus, qui signis conlatis dimicaturus videretur, unum superesse belli genus, urbium obpugnationes; quarum per excidia militem locupletare præda, et hostem pro aris ac focis dimicantem conficere possent. Itaque, literis missis ad senatum populumque Romanum de rebus ab se gestis, diversi, Papirius ad Sæpinum, Carvilius ad Volanam obpugnandam legiones ducunt. XLV. Literæ consulum ingenti lætitia et in curia et in concione auditæ ; et quatridui supplicatione publicum gaudium privatis studiis celebratum est. nec populo Romano magna solum, sed peropportuna etiam, ea victoria fuit; quia per idem forte tempus rebellasse Etruscos adlatum est. rum rebel- Subibat cogitatio animum, quonam modo tolerabilis futura Etruria fuisset, 77 si quid in Samnio adversi venisset; quæ, conjuratione Samnitium erecta, quoniam ambo consules omnisque Romana vis aversa in Samnium esset, occupationem populi Romani pro occasione rebellandi habuisset. Legationes sociorum, a M. Atilio prætore in senatum introductæ, querebantur, uri et vastari agros a finitimis Etruscis, quod desciscere a populo Romano nollent: obtestabanturque Patres conscriptos, ut se a vi atque injuria communium hostium tutarentur. Responsum legatis, cura senatui futu 75 Centuriones militesque] Quatuor centuriones, manipulumque illum Hastatorum, de quibus modo mentio facta est. 76 Corniculis] Parum constat de hujus vocis sensu. Suspicantur in terpretes ornamenta fuisse militaria, argentea vel aurea, ab figura cor nuum non abludentia, quæ in capitibus gestanda militibus iis qui strenue aliquid egissent, ab imperatore da rentur. 77 Si quid. . . . adversi venisset] Duo e nostris codd. cum uno e Gronovianis, evenisset. Vid. not. 39. ad IX. 12. supra. rum, ne socios fidei suæ pœniteret: Etruscorum prope diem eam- U. C. 459. dem fortunam, quam Samnitium, fore. Segnius tamen, quod A. C. 293. ad Etruriam adtinebat, acta res esset, ni Faliscos quoque, qui per multos annos in amicitia fuerant, adlatum foret, arma Etruscis junxisse. Hujus propinquitas populi acuit curam Patribus, ut feciales mittendos ad res repetendas censerent. quibus non redditis, ex auctoritate Patrum jussu populi bellum Faliscis indictum est: jussique consules sortiri, uter ex Samnio in Etruriam cum exercitu transiret, Jam Carvilius Volanam, et Palumbinum, et Herculaneum ex Samnitibus ceperat: Volanam intra paucos dies, Palumbinum eodem, quo ad muros accessit. Ad Herculaneum bis etiam signis conlatis ancipiti prælio, et cum majore sua, quam hostium, jactura dimicavit. Castris deinde positis, moenibus hostem inclusit. obpugnatum oppidum captumque. In his tribus urbibus capta aut cæsa 78 ad decem millia hominum: ita ut parvo admodum plures caperentur. Sortientibus provincias consulibus, Etruria Carvilio evenit secundum vota militum, qui vim frigoris jam in Samnio non patiebantur. Papirio ad Sæpinum major vis hostium restitit. sæpe in acie, sæpe in agmine, sæpe circa ipsam urbem adversus eruptiones hostium pugnatum: 79 neque obsidio, neque bellum ex æquo erat: non enim muris magis se Samnites, quam armis ac viris moenia, tutabantur. Tandem pugnando in obsidionem justam coëgit hostes: obsidendoque vi atque operibus urbem expugnavit, itaque ab ira plus cædis editum, capta urbe: septem millia quadringenti cæsi: capta minus tria millia hominum: præda, quæ plurima fuit, congestis Samnitium rebus in urbes paucas, militi concessa est. XLVI. Nives jam omnia oppleverant, nec durari extra Papirii tritecta poterat; itaque consul exercitum de Samnio deduxit, umphus. Venienti Romam triumphus omnium consensu est delatus. triumphavit in magistratu, insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho. Pedites equitesque insignes donis 80 transiere, ac transvecti sunt: multæ 81 civica coronæ, 78 Ad decem millia hominum] Deest in editionibus Gronovianis rò ad, procul dubio per incuriam operarum. 79 Neque obsidio, neque bellum] Multum placet quæ in uno codice, teste Gronovio, scriptura reperitur: Neque obsidio, sed bellum ex æquo erat. Bellum ex æquo est illud quod aperto campo, et instructa utrimque acie geritur. Hanc lectionem firmant quæ sequuntur. 80 Transiere ac transvecti sunt] Transiere pedites, transvecti sunt equi tes. 81 Civica coronæ, vallaresque, ac mus rales] De civica et murali corona vid. ad VI, 20. Vallaris, sive Castrensis erat corona, qua donabat eum impe rator, qui primus hostium castra pugnans introierat. Ea corona insigne valli habebat. Fieri solebat ex auro. Hæc Gellius l. V. c. 6. U. C. 459. vallaresque, ac murales conspectæ. Inspectata spolia SamA. C. 293. nitium: et decore ac pulchritudine paternis spoliis, quæ nota frequenti publicorum ornatu locorum erant, comparabantur. nobiles aliquot captivi, clari suis patrumque factis, ducti. 82 Eris gravis transvecta vicies centena et ad triginta tria millia*. id æs redactum ex captivis dicebatur. 83 argenti, quod captum ex urbibus erat, pondo millia trecenta triginta. omne æs argentumque in ærarium conditum. Militibus nihil datum ex præda est. auctaque ea invidia est ad plebem, quod tributum etiam in stipendium militum conlatum est: quum, si spreta gloria fuisset captivæ pecuniæ in ærarium inlatæ, et militi tum dari ex præda, et stipendium militare præstari potuisset: Ædem Quirini, 84 quam in ipsa dimicatione votam apud neminem veterem auctorem invenio, (neque, Hercule, tam exiguo tempore perficere potuisset) ab dictatore patre votam, filius consul dedicavit, exornavitque hostium spoliis. quorum tanta multitudo fuit, ut non templum tantum forumque his ornaretur; sed sociis etiam colonisque finitimis, ad templorum locorumque publicorum ornatum, dividerentur. A triumpho exercitum in agrum Vescinum, quia regio ea infesta ab Samnitibus erat, hibernatum duxit. Troilium in Inter hæc Carvilius consul, in Etruria Troïlium primum obpugnare adortus, quadringentos septuaginta ditissimos, Carvilio. pecunia grandi pactos, ut abire inde liceret, dimisit: ceteram multitudinem oppidumque ipsum vi cepit. inde quinque castella, locis sita munitis, expugnavit. Cæsa ibi hostiuni duo millia quadringenti; minus duo millia capti. Et Faliscis pacem petentibus annuas inducias dedit, pactus 85 centum millia gravis æris, et stipendium ejus anni militibus. Carvilii tri- His rebus actis ad triumphum decessit, ut minus clarum umphus. de Samnitibus, quam college triumphus fuerat, ita cumulo Etruria captum a * vicies centies millies et quingenta triginta tria millia Gron. Crev. 82 Eris gravis .... vicies centies millies, et quingenta tria millia] Immanis summa. Etenim æris gravis vicies centies millies centena millia, ut negligamus quod excurrit, sive asses librales 200000000000. æquant denarios 20000000000. libras argenti Romanas 200000000. marcas argenti Parisienses 312500000. Itaque hæc lectio, quam invexit Sigonius, stare posse non videtur. Gronovius ex vestigiis MSS. reponit: Eris gravis... vicies centena, et ad triginta tria millia. Qui sunt asses 2033000. libræ argenti Romanæ 2033. marcæ nostra tes 3176. cum novem semunciis. 83 Argenti.. pondo M.CCCXXX.] Marcæ nostrates 2078. cum una uncia. 84 Quam in ipsa dimicatione] In iis quæ includuntur parenthesi Livius opinionem refellit eorum qui crederent ædem Quirini votam ab hoc consule in ipsa ad Aquiloniam dimicatione. Itaque mens scribentis hæc fuit: Edem Quirini ab dictatore patre votam, non ab hoc consule, utpote quam.. .dedicavit. .... 85 Centum millia gravis æris] Marcas argenti nostrates 156. cum duabus unciis. Etrusci belli æquatum. 86 Æris gravis tulit in ærarium tre- U. C. 459. centa octoginta millia: de reliquo ære ædem Fortis For- A. C. 293. tunæ de manubiis faciendam locavit, prope 87 ædem ejus Deæ ab rege Ser. Tullio dedicatam. et militibus ex præda 88 centenos binos asses, et 89 alterum tantum centurionibus atque equitibus (99 malignitate college gratius accipientibus munus) divisit. Favor consulis tutatus ad populum est 91 L. Postumium legatum ejus: qui dicta die a M. Cantio tribuno plebis, 92 fugerat in legationem (ut fama ferebat) populi judicium: jactarique magis, quam peragi, accusatio ejus 95 poterat. 93 XLVII. Exacto jam anno, novi tribuni plebis magistratum inierant: iisque ipsis, quia vitio creati erant, quinque post dies alii subfecti. Lustrum conditum eo anno est a Lustrum P. Cornelio Arvina, C. Marcio Rutilo, censoribus: censa conditum. capitum millia ducenta sexaginta duo trecenta viginti duo. Censores vicesimi sexti a primis censoribus; 94 lustrum undevicesimum fuit. Eodem anno coronati primum, ob res bello bene gestas, ludos Romanos spectaverunt: palmæque tum primum, translato e Græcia more, victoribus datæ. Eodem anno ab ædilibus curulibus, qui eos ludos fecerunt, damnatis aliquot pecuariis, via 95 a Martis silice ad Bovillas perstrata est. Comitia consularia L. Papirius habuit: creavit consules Q. Fabium Maximi filium Gurgitem et D. Junium Brutum Scævam. ipse Papirius prætor factus. Multis rebus lætus annus vix ad solatium unius mali, pestilen- Pestilentia. 96 Y nonaginta Gron. Crev. 86 Eris.... trecenta nonaginta millia] Marcas argenti 609. cum tribus unciis. 87 Edem eidem deæ .... dedicatam] Scripti quamplurimi, Campanus, et Andreas, habent cjus deœ. Et sane magis solet Livius dicere ædem alicujus divi dedicatam, quam alicui divo, ut jam observavimus in not. 89. ad V. 23. supra. 88 Centenos binos asses] Unciam argenti Paris. 1 cum granis fere 15. 89 Alterum tantum] Duplum. Vid. not. 62. ad VIII. 8. 90 Malignitate collega] Quia malignus, sive nimium parcus collega nihil militibus suis dederat. z eidem Fæd. 91 L. Postumium] Eum nempe, qui consul priore anno fuerat, virum ingenii contumacis, cujus certamina cum senatu (supra, c. 37.) videntur huic accusationi materiam dedisse. 92 Fugerat in legationem.... po• a Scantio Eæd. puli judicium] Legatum se a consule 93 Poterat] Magis placeret potuerat. 95 A Martis] A Martis æde. Fortasse hic aliquod latet vitium. Campanus habet arinatis, unus ex Hearnii codd. Narniatis: tres e nostris Martis, omissa vocula a. 96* Perstrata] Nota particulam per, qua indicare voluit Livius hanc viam velut aliquod complementum fuisse ejus semitæ, quam a porta Capena ad Martis stratam fuisse docuit, supra c. 23. 608 TITI LIVII LIB. X. CAP. XLVII. U. C. 459. tiæ urentis simul urbem atque agros subfecit; portentoque A. C. 293. jam similis clades erat. et 97 libri aditi, quinam finis, aut quod remedium ejus mali ab Diis daretur.. Inventum in libris, Esculapium ab Epidauro Romam arcessendum. neque eo anno, quia bello occupati consules erant, quidquam de ea re actum præterquam quod unum diem Esculapio supplicatio habita est. 97* Libri aditi, quidam finis] Libri Sibyllini aditi, ut ex iis disceretur, quinam finis... FINIS TOMI PRIMI. SHMOLE OXFORD MUSEUM |