Immagini della pagina
PDF
ePub

ducem petivit, quem praeficeret exercitui conducticio, cuius numerus XII milium fuit. Quem quidem sic omni disciplina militari erudivit, ut, quem ad modum quondam Fabiani milites Romani appellati sunt, sic Iphicratenses apud Graecos in summa 5 laude fuerint. Idem subsidio Lacedaemoniis profectus Epaminondae retardavit impetus. Nam nisi eius adventus appropinquasset, non prius Thebani Sparta abscessissent, quam captam incendio delessent.

III. Fuit autem et animo magno et corpore imperatoriaque 1 forma, ut ipso aspectu cuivis iniceret admirationem sui, sed in 2 labore nimis remissus parumque patiens, ut Theopompus memoriae prodidit, bonus vero civis fideque magna. Quod cum in aliis rebus declaravit, tum maxime in Amyntae Macedonis liberis tuendis. Namque Eurydice, mater Perdiccae et Philippi, cum his duobus pueris Amynta mortuo ad Iphicraten confugit eiusque opibus defensa est. Vixit ad senectutem placatis in se 3 suorum civium animis. Causam capitis semel dixit, bello sociali, simul cum Timotheo, eoque iudicio est absolutus. Me- 4 nesthea filium reliquit ex Thrassa natum, Coti regis filia. Is

[ocr errors]

-

=

Conducticio. Mercenario, prezzolato. Deriva da (mercede) conducere: cfr. Praef., 4. Quem exercitum. — Fabiani. Da Fabio Massimo, il celebre Temporeggiatore (cunctator), così detto perchè coll'indugiare salvò la republica messa a pericolo da Annibale nella seconda guerra punica. 5. Subsidio Lacedaemoniis. Sul doppio dativo di scopo e di comodo cfr. Sch., § 208. Profectus. Ificrate, secondo Diodoro, aveva seco 12,000 uomini. Un tale soccorso era stato implorato dagli Spartani dopo la rotta di Leuttra. Eius. Ificrate. Captam delessent cepissent et delevissent. Il-merito di questo è però da attribuirsi ad Agesilao: cfr. Ages., 6. III. 1. Animo magno, etc. Su quest'ablativo cfr. Sch., § 225. Imperatoria forma. Di aspetto maestoso quale si conviene ad un generale. Ipso aspectu. Cfr. Sch., § 220.-2. Patiens. Cfr. Alcib., 1, 3. Theopompus. Storico greco, nativo dell'isola di Chio, e continuatore della storia di Tucidide. Amyntae. Re di Macedonia, padre di Filippo ed avo di Alessandro Magno. Eurydice. Era stata scacciata dalla Macedonia da Pausania usurpatore del Regno. Ad Iphicraten. Allora si trovava coll'esercito in Tracia. 3. Capitis. Era stato accusato di tradimento per non aver assecondato il suo collega Carete, che voleva assalire gli alleati. Bello sociali. Così detta perchè gli Ateniesi fecero guerra per tre anni contro quei di Chio, di Coo e di Rodi per essersi dipartiti dalla loro alleanza (societate). Av. Cr. 357-355. Cum Timotheo. Cfr. Timoth., 3. 4. Menesthea. Accus. greco. - Thrassa. Donna di Tracia. Coti. Re di Tracia. La forma è schiettamente latina e pre

[ocr errors]
[ocr errors]

cum interrogaretur, utrum pluris patrem matremne faceret, ' matrem' inquit. Id cum omnibus mirum videretur, 'at' ille 'merito' inquit 'facio: nam pater, quantum in se fuit, Thracem me genuit, contra ea mater Atheniensium.'

1

XII. CHABRIAS.

I. Chabrias Atheniensis. Hic quoque in summis habitus est ducibus resque multas memoria dignas gessit. Sed ex iis elucet maxime inventum eius in proelio, quod apud Thebas 2 fecit, cum Boeotis subsidio venisset. Namque in eo victoria, fidente summo duce Agesilao, fugatis iam ab eo conducticiis catervis, reliquam phalangem loco vetuit cedere obnixoque genu scuto, proiecta hasta impetum excipere hostium docuit. Id novum Agesilaus contuens progredi non est ausus suosque iam 3 incurrentes tuba revocavit. Hoc usque eo tota Graecia fama celebratum est, ut illo statu Chabrias sibi statuam fieri voluerit, quae publice ei ab Atheniensibus in foro constituta est. Ex quo factum est ut postea athletae ceterique artifices iis statibus in statuis ponendis uterentur, quibus victoriam essent adepti.

[ocr errors]

suppone un nomin. Cotus gr. Κότυς. Utrum... ne. Non si poteva dire utrum an? Cfr. Sch., § 176. Utrum può anche intendersi qui per pronome, ed in tal caso patrem matremne sarebbe apposizione del medesimo. — Pluris faceret. Cfr. Sch., § 218. - 'At, Secondo me fa parte della risposta e devesi unire a merito facio: cfr. Epaminond., 5, 5: « ‘at' ille 'desine' inquit 'Meneclida', etc. » In se in eo. - Contra ea. Cfr. Praef., 6.

1. 1. Quod

=

2. Conducticiis catervis. Cfr.

proelium. Boeotis subsidio. Cfr. Iphicr., 2, 5. Sch., § 208. Venisset. Av. Cr. 378. Iphicr., 2, 4. Ab eo Ab Agesilao, Scuto. Dat. Appoggiato il ginocchio sinistro allo scudo, col destro a destra e l'asta protesa innanzi, si poteva riparare il corpo dai colpi dei nemici. Id novum. Quella novità. Incurrentes. Che già andavano all'assalto. Tuba. Strumento, a quanto credesi, inventato dai Tirsi, con cui davasi il segnale dell'attacco o della ritirata. 3. Usque eo. Talmente che. Tota Graecia. Cfr. Iphichr., 2, 2. Sch., § 233. Statu. Atteggiamento. - Statuam. La Publice. A spese dello Stato. Artifices. I commedianti, i musici, i pantomini. His statibus.. In quegli atteggiamenti.

statua.

II. Chabrias autem multa in Europa bella administravit, 1 cum dux Atheniensium esset; in Aegypto sua sponte gessit: nam Nectenebin adiutum profectus regnum ei constituit. Fecit 2 idem Cypri, sed publice ab Atheniensibus Evagorae adiutor datus, neque prius inde discessit, quam totam insulam bello devinceret: qua ex re Athenienses magnam gloriam sunt adepti. Interim bellum inter Aegyptios et Persas conflatum est. Athe- 3 nienses cum Artaxerxe societatem habebant, Lacedaemonii cum Aegyptiis, a quibus magnas praedas Agesilaus, rex eorum, faciebat. Id intuens Chabrias, cum in re nulla Agesilao cederet, sua sponte eos adiutum profectus Aegyptiae classi praefuit, pedestribus copiis Agesilaus.

III. Tum praefecti regis Persae legatos miserunt Athenas 1 questum, quod Chabrias adversum regem bellum gereret cum Aegyptiis. Athenienses diem certam Chabriae praestituerunt, quam ante domum nisi rediisset, capitis se illum damnaturos denuntiarunt. Hoc ille nuntio Athenas rediit, neque ibi diutius est moratus, quam fuit necesse. Non enim libenter erat ante 2 oculos suorum civium, quod et vivebat laute et indulgebat sibi liberalius, quam ut invidiam vulgi posset effugere. Est enim 3 hoc commune vitium magnis liberisque civitatibus, ut invidia gloriae comes sit et libenter de iis detrahant, quos eminere videant altius, neque animo aequo pauperes alienam [opulentium] intueantur fortunam. Itaque Chabrias, cum ei licebat, plurimum

II.

[ocr errors]

-

1. Sponte. Senza incarico officiale. Notisi che in questo caso Cornelio adopera gessit, mentre prima administravit. In Aegypto. Av. Cr. 377.- Ei. Cfr. Sch., § 203.— Idem. Cioè ut regnum alicui constitueret. Av. Cr. 388. Cypri. Locativo; cfr. Praef., 4. 2. Evagorae. Re di Cipro. Quello stesso che ricoverò Conone dopo la disfatta di Egospotamos. Publice. Si oppone al precedente sua sponte. 3. Praedas. In senso di guadagno. Pedestribus copiis. La fanteria.

[ocr errors]

[ocr errors]

III. 1. Regem. Il re di Persia. - Cum Aegyptiis. Unitamente in compagnia degli Egizii. Diem certam. Stabilirono un giorno fisso. Quam ante = ante quam (diem). Redisset. Qui Cornelio è caduto in errore, giacchè Cabria fu richiamato dalla prima spedizione in Egitto, non da questa. Denuntiarunt. Qui significa annunziare qualche cosa con minaccie. 2. Erat = versabatur. Invidiam. Cfr. Themist., 8 ed altrove. 3. [Opulentium]. Glossa.

[ocr errors]

Detrahant. Screditare.

[ocr errors]
[ocr errors]

4 aberat. Neque vero solus ille aberat Athenis libenter, sed omnes fere principes fecerunt idem, quod tantum se ab invidia putabant afuturos, quantum a conspectu suorum recesserint. Itaque Conon plurimum Cypri vixit, Iphicrates in Thracia, Timotheus Lesbo, Chares Sigaeo, dissimilis quidem Chares horum et factis et moribus, sed tamen Athenis et honoratus et potens.

1

IV. Chabrias autem periit bello sociali tali modo. Oppugnabant Athenienses Chium. Erat in classe Chabrias privatus, sed omnes, qui in magistratu erant, auctoritate anteibat, eumque 2 magis milites quam qui praeerant aspiciebant. Quae res ei maturavit mortem. Nam dum primus studet portum intrare gubernatoremque iubet eo dirigere navem, ipse sibi perniciei fuit: cum enim eo penetrasset, ceterae non sunt secutae. Quo facto circumfusus hostium concursu cum fortissime pugnaret, navis rostro percussa coepit sidere. Hinc refugere cum posset, si se. in mare deiecisset, quod suberat classis Atheniensium,” quae exciperet natantes, perire maluit quam armis abiectis navem relinquere, in qua fuerat vectus. Id ceteri facere noluerunt, qui nando in tutum pervenerunt. At ille, praestare honestam mortem existimans turpi vitae, comminus pugnans telis hostium interfectus est.

Principes. I principali cittadini. 4. Quod tantum. Il senso è: Pensavano di dover essere tanto più lontani dall'invidia dei loro concittadini, quanto più scostavasi dal loro cospetto. Lesbo. Cypri. Cfr. § 2, 1. Il Lambino e molti altri leggono Lesbi in Sigaeo; ma non è necessario, dacchè troviamo altri esempi nei classici di ablativi senza preposiz. e di locativi e ablativi adoperati promiscuamente. Chares. Capitano Ateniese passato in proverbio per le sue millanterie. Sigaeo. Promontorio della Troade, all'entrata dell'Ellesponto, nel mar Egeo. Horum. Deve esser unito con dissimilis, non; come fanno alcuni erroneamente, con factis et moribus. Cfr. Sch., § 203, n. 1.

[ocr errors]

[ocr errors]

=

IV. - 1. Bello sociali. Cfr. Iphicr., 3, 3. Chium. Isola dell'Arcipelago, oggi Scio. Privatus. In opposizione a in magistratu. Quam. Sottint. eos. Aspiciebant suspiciebant. 2. Studet festinat. Rostro percussa rostro adversariae navis percussa. Il rostro (da rodtrum, cfr. rodere) era una punta di ferro, a somiglianza di becco d'uccello, di cui era guernita la nave che doveva investire il legno nemico. Suberat. Stava dietro. Quae exciperet. In senso causale. Armis abiectis. Era un gran disonore per un soldato il gettare le armi per salvarsi. Anche Seneca. Epist., CXX, parlando di Orazio Coclite dice: «Non minus sollicitus ut armatus quam ut salvus exiret »>. Comminus.

A corpo a corpo.

XIII. TIMOTHEUS.

1. Timotheus, Cononis filius, Atheniensis. Hic a patre ac- 1 ceptam gloriam multis auxit virtutibus: fuit enim disertus, impiger, laboriosus, rei militaris peritus neque minus civitatis regendae. Multa huius sunt praeclare facta, sed haec maxime 2 illustria. Olynthios et Byzantios bello subegit. Samum cepit: in quo oppugnando superiori bello Athenienses mille et cc talenta consumpserant, id ille sine ulla publica impensa populo restituit. Adversus Cotum bella gessit ab eoque mille et cc talenta praedae in publicum rettulit. Cyzicum obsidione liberavit. 3 Ariobarzani simul cum Agesilao auxilio profectus est: a quo cum Laco pecuniam numeratam accepisset, ille cives suos agro atque urbibus augeri maluit quam id sumere, cuius partem domum suam ferre posset. Itaque accepit Crithoten et Sestum.

II. Idem classi praefectus circumvehens Peloponnesum, Laconicem populatus, classem eorum fugavit, Corcyram sub 1 imperium Atheniensium redegit, sociosque idem adiunxit Epi

I.

-

-

Sa

Supe

1. Disertus. Cicerone fa distinzione fra disertus ed eloquens; qui però, come in Alcib., 1, vale eloquente. Impiger, laboriosus. Notisi la differenza tra questi due vocaboli: il primo indica l'attività e sollecitudine; il secondo la forza nel sostenere le fatiche, nel superare gli ostacoli che attraversano il conseguimento di qualche cosa. Nell'uno c'è l'iniziativa, nell'altro la perseveranza. 2. Facta. Come participio è unito all'avverbio praeclare, come sostantivo regge il genitivo huius. Olynthios. Gli abitanti di Olinto, celebre città della Macedonia. mum. Isola della Ionia. In quo oppugnando. Av. Cr. 366. riori bello. Av. Cr. 440-439. Id. Si riferisce a Samo, considerato come cosa. Talenta. Cfr. Miltiad., 7. Cotum. Re di Paflagonia nell'Asia Minore. Cyzicum. Città nella Propontide nell'Asia Minore. barzani. Satrapo della Frigia sull'Ellesponto, che insieme a Taco, re d'Egitto, erasi ribellato al re di Persia, Artaserse. - Auxilio. Dativo di scopo: cfr. Sch., § 208. - Laco. Agesilao, così detto perchè Lacedemone. Pecuniam numeratam. Denaro contante. A quo. Ariobarzane. Domum suam. Cfr. Sch., § 201. Critothen et Sestum. Due città dell'Ellesponto.

[ocr errors]

Ario

II.1. Circumvehens. Costeggiando. Eorum. Dei Laconi, o Lacedemoni Corcyram. Isola del mar Ionio, oggi Corfù. Socios adiunxit. Fece alleati. Epirotas. Quei dell'Epiro, contrada occidentale della Grecia, oggi Albania. Gli Atamani ed i Caoni erano anche popoli

[ocr errors]
« IndietroContinua »