"explicatis confiliis, adcommodare rebus verba. "Nam, fi etiam nunc fub umbra foederis aequi "fervitutem pati poffumus, quid abeft, quin, "proditis Sidicinis, non Romanorum folum, fed "Samnitium quoque quoque dicto pareamus, refpondeamufque Romanis, nos, ubi innuerint, pofitu"ros arma? Sin autem tandem libertatis defide"rium remordet animos, fi foedus eft, fi focietas "acquatio juris eft, fi confanguineos nos Roma"norum effe, quod olim pudebat, nunc gloriari licet, fi focialis illis exercitus is eft, quo ad 66 juncto duplicent vires fuas, quem fecernere ab "fe confules bellis propriis ponendis fumen 66 difque nolint; cur non omnia aequantur? cur "non alter ab Latinis conful datur? ubi pars "virium, ibi & imperii pars eft? Eft quidem "nobis hoc per fe haud nimis amplum, quippe "concedentibus, Romam caput Latio effe. Sed, "ut amplum videri poffet, diuturna patientia "fecimus. Atqui, fi quando umquam confoci"andi imperii, ufurpandae libertatis tempus op"taftis, en hoc tempus adeft, & virtute veftra, "& Deûm benignitate vobis datum. Tentaftis patientiam negando militem. Quis dubitat "exarfiffe eos, quum plus ducentorum annorum "morem folveremus? pertulerunt tamen hunc "dolorem. Bellum noftro nomine cum Pelignis "geffimus. Qui ne noftrorum quidem finium 66 "nobis per nos tuendorum jus antea dabant, "nihil intercefferunt. Sidicinos in fidem recep"tos, Campanos ab fe ad nos defciffe, exercitus "nos parare adverfus Samnites foederatos fuos "audierunt, nec moverunt fe ab urbe. Unde "haec illis tanta modeftia, nifi a confcientia "virium & noftrarum & fuarum? Idoneos auc"tores habeo, querentibus de nobis Samnitibus "ita refponfum ab fenatu Romano effe, ut facile appareret, ne ipfos quidem jam poftulare, ut "Latium fub Romano imperio fit. Ufurpate " modo poftulando eo, quod illi vobis taciti con"cedunt. Si quem hoc metus dicere prohibet, "en ego ipfe, audiente non populo Romano " modo fenatuque, fed Jove ipfo, qui Capitoli"um incolit, profiteor me dicturum; ut, fi nos "in foedere ac focietate effe velint, confulem al"terum ab nobis fenatufque partem accipiant." Haec ferociter non fuadenti folum, fed pollicenti, clamore & adfenfu omnes permiferunt, ut ageret diceretque, quae e republica nominis Latini fideque fua viderentur. V. Ubi est Romam ventum, in Capitolio eis fenatus datus eft. Ibi quum T. Manlius conful egiffet cum eis ex auctoritate Patrum, ne Samnitibus foederatis bellum inferrent; Annius, tamquam victor armis Capitolium cepiffet, non legatus, jure gentium tutus, loqueretur, Tempus 66 "erat," inquit, "T. Manli, vofque Patres Con fcripti, tandem jam vos nobifcum nihil pro imperio agere, quum florentiffimum Deûm "benignitate nunc Latium armis virifque, Samni"tibus bello victis, Sidicinis Campanifque fociis, "nunc etiam Volfcis adjunctis, videretis; colo"nias quoque veftras Latinum Romano prae"tuliffe imperium. Sed quoniam vos, regno in"potenti finem ut inponatis, non inducitis in "animum; nos, quamquam armis poffumus ad"ferere Latium in libertatem, confanguinitati "tamen hoc dabimus, ut conditiones pacis fera"mus aequas utrifque, quoniam vires quoque aequari Diis inmortalibus placuit. Confulem "alterum Roma, alterum ex Latio creari oportet: "fenatus partem aequam ex utraque gente effe: "unum populum, unam rempublicam fieri: &, "ut imperii eadem fedes fit, idemque omnibus "nomen, quoniam ab alterutra parte concedi "neceffe eft; quod utrifque bene vertat, fit haec "fane patria potior, & Romani omnes vocemur." Forte ita accidit, ut parem ferociae hujus & Romani confulem T. Manlium haberent: qui adeo non tenuit iram, ut, fi tanta dementia Patres confcriptos cepiffet, ut ab Setino homine leges acciperent, gladio cinctum in fenatum venturum fe effe, palam diceret, &, quemcunque in curia Latinum vidiffet, fua manu interemturum. Et, converfus ad fimulacrum Jovis, "Audi, Jupiter, "haec fcelera," inquit, "audite, jus fafque. Peregrinos confules & peregrinum fenatum in "tuo, Jupiter, augurato templo, captus atque ipfe obpreffus, vifurus es? Haeccine foedera "Tullus Romanus rex cum Albanis, patribus "veftris, Latini, haec L. Tarquinius vobifcum poftea fecit? Non venit in mentem pugna apud 66 66 Regillum lacum? adeo & cladium veterum "veftrarum & beneficiorum noftrorum erga vos "obliti eftis ?" VI. Quum confulis vocem fubfecuta Patrum indignatio effet, proditur memoriae, adverfus crebram inplorationem Deûm, quos teftes foederum faepius invocabant confules, vocem Annii, fpernentis numina Jovis Romani, auditam. Certe, quum commotus ira fe ab veftibulo templi citato gradu proriperet, lapfus per gradus, capite graviter obfenfo, inpactus imo ita eft faxo, ut fopireExanimatum auctores quoniam non omnes funt, mihi quoque in incerto relictum fit: ficut inter foederum ruptorum teftationem ingenti fragore coeli procellam effufam. Nam & vera effe, & apte ad repraefentandam iram Deûm ficta poffunt. Torquatus, miffus ab senatu ad dimittendos legatos, quum jacentem Annium vidiffet, exclamat, ita ut populo Patribufque audita vox pariter fit," Bene habet. Dii pium movere bel tur. 66 "lum. Eft coelefte numen! es, magne Jupiter! haud fruftra te patrem Deûm hominumque "hac fede facravimus. Quid ceffatis, Quirites, vofque, Patres confcripti, arma capere Diis du"cibus? Sic ftratas legiones Latinorum dabo, quemadmodum legatum jacentem videtis." Adfenfu populi excepta vox confulis tantum ardoris animis fecit, ut legatos proficifcentes cura magiftratuum magis, qui juffu confulis profequebantur, quam jus gentium, ab ira inpetuque hominum tegeret. Confenfit & fenatus bellum: confulefque, duobus fcriptis exercitibus per Marfos Pelignofque profecti, adjuncto Samnitium exercitu, ad Capuam, quo jam Latini sociique convenerant, caftra locant, Ibi in quiete utrique confuli eadem dicitur vifa fpecies viri majoris, quam pro humano habitu, auguftiorifque, dicentis: "Ex una acie imperatorem, ex altera "exercitum Diis manibus matrique Terrae debe"ri: utrius exercitus imperator legiones hoftium, fuperque eas fe devoviffet, ejus populi 66 partifque victoriam fore." Hos ubi nocturnos vifus inter fe confules contulerunt; placuit averruncandae Deûm irae victimas caedi: fimul ut, fi extis eadem, quae fomno vifa fuerant, portenderentur, alteruter confulum fata inpleret. Ubi refponfa arufpicum infidenti jam animo tacitae religioni congruerunt; tum, adhibitis legatis tri |