abeffe. His tumultuofiora Romae, jam caftra ad Vejos obpugnari, jam partem hoftium tendere ad urbem agmine infefto, crediderant: concurfumque in muros eft, & matronarum, quas ex domo conciverat publicus pavor, obfecrationes in templis factae: precibufque ab Diis petitum, ut exitium ab urbis tectis templifque ac moenibus Romanis arcerent, Vejofque eum averterent terrorem, fi facra renovata rite, fi procurata prodigia effent.

XIX. Jam ludi Latinaeque inftauratae erant: jam ex lacu Albano aqua emiffa in agros, Vejofque fata adpetebant. Igitur, fatalis dux ad excidium illius urbis fervandaeque patriae, M. Furius Camillus dictator dictus magiftrum equitum P. Cornelium Scipionem dixit. Omnia repente mutaverat imperator mutatus. Alia fpes, alius animus hominum, fortuna quoque alia urbis videri. Omnium primum in eos, qui a Vejis in illo pavore fugerant, more militari animadvertit, effecitque, ne hoftis maxime timendus militi effet. Deinde, indicto delectu in diem certam, ipfe interim Vejos ad confirmandos militum animos intercurrit: inde Romam ad fcribendum novum exercitum redit, nullo detrectante militiam. regrina etiam juventus, Latini Hernicique, operam fuam pollicentes ad id bellum, venere: quibus quum gratias in fenatu egiffet dictator, fatis

Pe

jam omnibus ad id bellum paratis, ludos magnos ex fenatufconfulto vovit Vejis captis fe facturum; aedemque Matutae matris refectam dedicaturum, jam ante ab rege Ser. Tullio dedicatam. Profectus cum exercitu ab urbe exfpectatione hominum majore, quam fpe, in agro primum Nepefino cum Falifcis & Capenatibus figna confert. Omnia ibi fumma ratione confilioque acta fortuna etiam, ut fit, fecuta eft. Non proelio tantum fudit hoftes, fed caftris quoque exuit, ingentique praeda eft potitus; cujus pars maxima ad quaeftorem redacta eft: haud ita multum militi datum. Inde ad Vejos exercitus ductus, denfioraque caftella facta; & a procurfationibus, quae multae temere inter murum ac vallum fiebant, edicto, ne quis injuffu pugnaret, ad opus milites traducti. Operum fuit omnium longe maximum ac laboriofiffimum, cuniculus in arcem hoftium agi coeptus. Quod ne intermitteretur opus, neu fub terra continuus labor eofdem conficeret, in partes fex munitorum numerum divifit: fenae horae in orbem operi adtributae funt: nocte ac die numquam ante omiffum, quam in arcem viam facerent.

XX. Dictator, quum jam in manibus videret victoriam effe, urbem opulentiffimam capi, tantumque praedae fore, quantum non omnibus in unum conlatis ante bellis fuiffet; ne quam inde

aut militum iram ex malignitate praedae partitae, aut invidiam apud Patres ex prodiga largitione caperet, literas ad fenatum mifit: "Deûm "inmortalium benignitate, fuis confiliis, pati"entia militum, Vejos jam fore in poteftate populi Romani. Quid de praeda faciendum cen"ferent?" Duae fenatum diftinebant fententiae: fenis P. Licinii, quem primum dixiffe a filio interrogatum ferunt," edici palam placere populo, ut, qui particeps effe praedae vellet, in caftra Vejos iret:" altera Ap. Claudii, qui, largitionem novam, prodigam, inaequalem, inconfultam arguens, fi femel nefas ducerent, captam ex hoftibus in aerario exhaufto bellis pecuniam effe, auctor erat ftipendii ex ea pecunia militi numerandi, ut eo minus tributi plebes conferret. “E

jus enim doni focietatem fenfuras aequaliter "omnium domos: non avidas in direptiones "manus otioforum urbanorum praerepturas for"tium bellatorum praemia effe: quum ita ferme “eveniat, ut fegnior fit praedator, ut quifque "laboris periculique praecipuam petere partem "foleat." Licinius contra, " fufpectam & in"vifam femper eam pecuniam fore," ajebat; cauffafque criminum ad plebem, feditionum "inde ac legum novarum, praebituram. Satius igitur effe, reconciliari eo dono plebis animos: "exhauftis atque exinanitis tributo tot annorum

"fubcurri: & fentire praedae fructum ex eo bello, "in quo prope confenuerint. Gratius id fore "laetiufque, quod quifque fua manu ex hoste cap"tum domum retulerit, quam fi multiplex alte"rius arbitrio accipiat. Ipfum dictatorem fugere “invidiam ex eo criminaque. Eo delegaffe ad "fenatum. Senatum quoque debere rejectam rem "ad fe permittere plebi, ac pati habere, quod cuique fors belli dederit." Haec tutior vifa fententia eft, quae popularem fenatum faceret. Edictum itaque eft, ad praedam Vejentem, quibus videretur, in caftra ad dictatorem proficif

cerentur.

XXI. Ingens profecta multitudo replevit caftra. Tum dictator, aufpicato egreffus, quum edixiffet, ut arma milites caperent, "Tuo ductu," inquit, "Pythice Apollo, tuoque numine instinctus per

go ad delendam urbem Vejos: tibique hinc "decumam partem praedae voveo. Te fimul,

Juno Regina, quae nunc Vejos colis, precor, "ut nos victores in noftram, tuamque mox futu"ram, urbem fequare: ubi te dignum amplitudine "tua templum accipiat." Haec precatus, fuperante multitudine, ab omnibus locis urbem adgreditur, quo minor ab cuniculo ingruentis periculi fenfus effet. Vejentes, ignari fe jam ab fuis vatibus, jam ab externis oraculis proditos, jam in partem praedae fuae vocatos Deos, alios, votis ex urbe

fua evocatos, hoftium templa novafque fedes fpectare, feque ultimum illum diem agere; nihil minus timentes, quam fubrutis cuniculo moenibus arcem jam plenam hoftium effe, in muros pro fe quifque armati difcurrunt; mirantes quidnam id effet, quod, quum tot per dies nemo fe ab ftationibus Romanis moviffet, tum, velut repentino icti furore, inprovidi currerent ad muros. Inferitur huic loco fabula: inmolante rege Vejentium, vocem arufpicis dicentis," qui ejus hoftiae exta profecuiffet, ei "victoriam dari,” exauditam in cuniculo, moviffe Romanos milites, ut, adaperto cuniculo, exta raperent, & ad dictatorem ferrent. Sed in rebus tam antiquis, fi, quae fimilia veri fint, pro veris accipiantur, fatis habcam. Haec, ad oftentationem scenae, gaudentis miraculis, aptiora, quam ad fidem, neque adfirmare, neque refellere eft operae pretium. Cuniculus, delectis militibus eo tempore plenus, in aede Junonis, quae in Vejentana arce erat, armatos repente edidit. Et pars averfos in muris invadunt hoftes: pars clauftra portarum revellunt: pars, quum ex tectis faxa tegulaeque a mulieribus ac fervitiis jacerentur, inferunt ignes. Clamor omnia variis terrentium ac paventium vocibus, mixto mulierum ac puerorum ploratu, complet. Momento temporis dejectis ex muro undique armatis, patefactifque portis, quum alii agmine inruerent, alii defertos scanderent muros,