mortis quidem metu inclinari, addit ad metum dedecus:
cum mortua iugulatum servum nudum positurum ait, ut
in sordido adulterio necata dicatur. Quo terrore cum 5
vicisset obstinatam pudicitiam velut victrix libido, pro-
fectusque inde Tarquinius ferox expugnato decore muli-
ebri esset, Lucretia maesta tanto malo nuntium Romam
eundem ad patrem Ardeamque ad virum mittit, ut cum
singulis fidelibus amicis veniant; ita facto maturatoque
opus esse, rem atrocem incidisse.

Spurius Lucretius cum P. Valerio, Volesi filio, Colla- 6 tinus cum L. Iunio Bruto venit, cum quo forte Romam rediens ab nuntio uxoris erat conventus. Lucretiam sedentem maestam in cubiculo inveniunt. Adventu suo- 7

rum lacrimae obortae, quaerentique viro 'Satin salve?'
'Minime' inquit; 'quid enim salvi est mulieri amissa
pudicitia? vestigia viri alieni, Collatine, in lecto sunt
tuo. Ceterum corpus est tantum violatum, animus in-
sons: mors testis erit. Sed date dextras fidemque, haud
impune adultero fore. Sex. est Tarquinius qui, hostis 8
pro hospite, priore nocte vi armatus mihi sibique, si vos
viri estis, pestiferum hinc abstulit gaudium.' Dant or- 9
dine omnes fidem, consolantur aegram animi avertendo
noxam ab coacta in auctorem delicti: mentem peccare,
non corpus, et, unde consilium afuerit, culpam abesse.

10 'Vos' inquit 'videritis quid illi debeatur; ego me etsi peccato absolvo, supplicio non libero nec ulla deinde impudica Lucretiae exemplo vivet.' Cultrum, quem sub veste abditum habebat, eum in corde defigit prolapsaque 12 in vulnus moribunda cecidit. Conclamat vir paterque. 59 Brutus illis luctu occupatis cultrum ex vulnere Lucretiae extractum manantem cruore prae se tenens 'Per hunc' inquit 'castissimum ante regiam iniuriam sanguinem iuro vosque, dii, testes facio, me L. Tarquinium Superbum cum scelerata coniuge et omni liberorum. stirpe ferro, igni, quacumque dehinc vi possim, exsecuturum, nec illos nec alium quemquam regnare Romae pas2 surum.' Cultrum deinde Collatino tradit, inde Lucretio ac Valerio, stupentibus miraculo rei, unde novum in Bruti pectore ingenium. Vt praeceptum erat iurant, totique ab luctu versi in iram Brutum, iam inde ad ex3 pugnandum regnum vocantem, sequuntur ducem. Elatum domo Lucretiae corpus in forum deferunt concientque miraculo, ut fit, rei novae atque indignitate homines. 4 Pro se quisque scelus regium ac vim queruntur. Movet

IO. vos videritis: her gentle answer to their consolation. She says it is for them to determine his guilt and its punishment; for her own case she decides herself, and refuses their excuses.

II. cultrum: the emphasis gives the force, 'she takes a knife which,' etc., and plunges it,' etc.

12. conclamat, etc.: according to the regular custom; cf. 41. 6 and the death of Dido, Virg. Aen. IV. 665 seq.

THE AVENGING OF LUCRETIA.

59. exsecuturum : not elsewhere used in this sense with a personal object.

2. tradit: thus calling upon them

cum patris maestitia tum Brutus castigator lacrimarum atque inertium querellarum auctorque, quod viros, quod Romanos deceret, arma capiendi adversus hostilia ausos. Ferocissimus quisque iuvenum cum armis voluntarius 5 adest, sequitur et cetera iuventus. Inde parte praesidio relicta Collatiae ad portas custodibusque datis, ne quis eum motum regibus nuntiaret, ceteri armati, duce Bruto, Romam profecti. Vbi eo ventum est, quacumque in- 6 cedit armata multitudo, pavorem ac tumultum facit; rursus ubi anteire primores civitatis vident, quidquid sit, haud temere esse rentur. Nec minorem motum ani- 7 morum Romae tam atrox res facit quam Collatiae fecerat. Ergo ex omnibus locis urbis in forum curritur. Quo simul ventum est, praeco ad tribunum Celerum, in quo tum magistratu forte Brutus erat, populum advocavit. Ibi oratio habita nequaquam eius pectoris ingenii- 8 que, quod simulatum ad eam diem fuerat, de vi ac libidine. Sex. Tarquinii, de stupro infando Lucretiae et miserabili caede, de orbitate Tricipitini, cui morte filiae causa mor

them was not only,' etc.-patris,
etc.: the two aspects of the case
are contrasted, -the passive grief
of the father, and the energy (now
first apparent) of Brutus. casti-
gator: i.e. the fact that he was so;
cf. Gr. 292. a.
quod: as if there
were an eius, with capiendi in ap-
position with it. The omission of
this makes quod refer loosely to
the idea in capiendi; as we might
say adviser of what, etc., taking
up arms.' It is to be remembered
that this order of clauses is the origi-
nal and perhaps more common one.
5. adest: an almost technical
word; stands ready, joins them.
custodibus datis: apparently only
a detail of the general parte re-
licta.

tis indignior ac miserabilior esset. Addita superbia ipsius regis miseriaeque et labores plebis in fossas cloacasque exhauriendas demersae: Romanos homines, victores omnium circa populorum, opifices ac lapicidas pro 10 bellatoribus factos. Indigna Servi Tulli regis memorata caedes et invecta corpori patris nefando vehiculo filia, I invocatique ultores parentum dii. His atrocioribusque credo aliis, quae praesens rerum indignitas haudquaquam relatu scriptoribus facilia subicit, memoratis incensam multitudinem perpulit, ut imperium regi abrogaret exsulesque esse iuberet L. Tarquinium cum coniuge ac libe12 ris. Ipse iunioribus, qui ultro nomina dabant, lectis armatisque ad concitandum inde adversus regem exercitum Ardeam in castra est profectus; imperium in urbe Lucretio, praefecto urbis iam ante ab rege instituto, 13 relinquit. Inter hunc tumultum Tullia domo profugit exsecrantibus quacumque incedebat invocantibusque parentum furias viris mulieribusque.

60 Harum rerum nuntiis in castra perlatis, cum re nova trepidus rex pergeret Romam ad comprimendos motus,

9. fossas: the smaller drains. exhauriendas: not merely digging dry earth, but clearing out mud and filth; hence also demersae, to intensify the picture. omnium circa: cf. circa, 58. 2 n.- opifices, etc. these artisans were of the lowest classes, and so it was a degradation to be placed among them as compared with soldiers.

10. dii: not any particular gods, but such as might take it on themselves; cf., however, 13, where there is a slightly different conception.

II. indignitas in the same sense as in 59. 3; but the Latin, it must be remembered, does not distinguish between indignity and

indignation; here the subjective phase predominates.

12. ipse as opposed to the newly enrolled army which he leaves behind. ultro: i.e. as volunteers; without waiting to be summoned.

praefecto: it is almost amusing to see the care which Livy takes in that age of formality to make the proceedings entirely regular. The praefectus urbi (urbis) was the chief magistrate of the city in the absence of all magistrates with the imperium. 13. furias: cf. 48. 7 n.

THE FALL OF TARQUIN AND IN-
STITUTION OF CONSULS.

60. pergeret Romam: the fortunate absence of the king from the

flexit viam Brutus - senserat enim adventum - ne obvius fieret; eodemque fere tempore diversis itineribus Brutus Ardeam, Tarquinius Romam venerunt. Tarquinio 2 clausae portae exsiliumque indictum; liberatorem urbis laeta castra accepere, exactique inde liberi regis; duo patrem secuti sunt, qui exsulatum Caere in Etruscos ierunt ; Sextus Tarquinius Gabios, tamquam in suum regnum, profectus, ab ultoribus veterum simultatium, quas sibi ipse caedibus rapinisque concierat, est interfectus.

L. Tarquinius Superbus regnavit annos quinque et 3 viginti. Regnatum Romae ab condita urbe ad liberatam annos ducentos quadraginta quattuor. Duo consules 4 inde comitiis centuriatis a praefecto urbis ex commentariis Servi Tulli creati sunt, L. Iunius Brutus et L. Tarquinius Collatinus.

camp reads like a novel, as the whole doubtless is.

3. ab condita, etc.: cf. degeneratum, 53. I. This construction is more deeply rooted in Latin than at first appears; cf. castigator, 59. 4n, and the gerundive construction.

4. a praefecto urbis, etc.: again an effort to give a show of regularity to the proceedings; the auspices and imperium are thus continued. -ex commentariis: i.e. according to forms of election prescribed by him in his constitution.