V.c. 534. contra jus modo gentium, fed violata etiam, a. C. 218. quae data in id tempus erat, fide, comprehendun. tur; negantibus Gallis, nifi obfides fibi redderentur, eos dimiffuros. Quum haec de legatis nunciata effent, et Mutina praefidiumque in periculo effet, L. Manlius praetor, ira accenfus, effufum agmen ad Mutinam ducit. Silvae tunc circa viam erant, plerisque incultis. ibi, inexplorato profectus, in infidias praecipitatus, multaque cum caede fuorum aegre in apertos campos emerfit. ibi caftra communita; et, quia Gallis ad tentanda ea defuit fpes, refecti funt militum animi, quamquam adcifas res fatis conftabat. Iter deinde de integro coeptum; nec, dum per patentia loca ducebatur agmen, adparuit hoftis; ubi rurfus filvae intratae, tum poftremos adorti, cum magna trepidatione ac-pavore omnium, octingentos milites occiderunt, fex figna ademere. Finis et Gallis territandi, et pavendi Romanis fuit, ut e) faltu invio atque inpedito evafere. inde, apertis locis facile tutantes agmen, Romani Tanetum, vicum propinquum Pado, contendere: ibi fe muni. mento ad tempus commeatibusque fluminis et Brixianorum Gallorum auxilio, adverfus crefcentem in dies multitudinem hoftium, tutabantur. XXVI. Qui tumultus repens poftquam eft Romam perlatus, et Punicum infuper Gallico bello auCtum Patres acceperunt; C. Atilium praetorem cum una legione Romana et quinque millibus fociorum, delectu novo a confule confcriptis, auxilium ferre Manlio jubent: qui fine ullo certamine (abscefferant enim metu hoftes) Tanetum pervenit. Et P. Cornelius, in locum ejus, quae miffa cum praetore fuerat, tranfcripta legione nova profectus ab urbe fexaginta longis navibus, praeter oram Etruriae Ligurumque, et inde Salyum montes, pervenit Maffiliam, et ad proximum oftium Rhodani (pluribus enim divifus amnis in mare decurrit) caftra locat: vixdum fatis credens, Hannibalem fuperaffe, Pyrenaeos montes, quem ut de Rhodani quoque transitu agitare c) ex Gron. Crev. agitare animadvertit, incertus, quonam ei löco ob. V. c.534. curreret, necdum fatis refectis ab jactatione mariti. a. C. 218. ma militibus, trecentos interim delectos equites, ducibus Maffilienfibus et auxiliaribus Gallis, ad exploranda omnia vifendosque ex tuto hoftes praemittit. Hannibal, ceteris metu aut pretio pacatis, jam in Volcarum pervenerat agrum, gentis validae. Colunt autem circa utramque ripam Rhodani: fed, diffifi citeriore agro arceri Poenum poffe, ut flumen pro munimento haberent, omnibus ferme fuis trans Rhodanum trajectis, ulteriorem ripam amnis armis obtinebant. Ceteros adcolas fluminis Hannibal, et eorum ipsorum quos d) fedes tenuerant, fimul perlicit donis ad naves undique contrahendas fabricandasque: fimul et ipfi trajici exercitum, le varique quamprimum regionem fuam tanta urgente hominum turba cupiebant. Itaque ingens coacta vis navium est lintriumque temere ad vicinalem ufum paratarum: novasque alias primum Galli inchoantes cavabant ex fingulis arboribus: deinde et ipfi milites, fimul copia materiae, fimul facilitate operis inducti, alveos informes, (nihil, dummodo innare aquae et capere onera poffent, curantes) quibus fe fuaque transveherent, raptim faciebant. XXVII. Jamque omnibus fatis comparatis ad trajiciendum, terrebant ex adverfo hoftes, omnem ripam equites virique obtinentes: quos ut averteret, Hannonem, Bomilcaris filium, vigilia prima no&tis, cum parte copiarum, maxime Hifpanis, adverfo flumine ire iter unius diei jubet; et, ubi primum poffit ), quam occultiffime trajecto amni, circumducere agmen, ut, quum opus facto fit, adoriatur ab tergo hoftem. Ad id dati duces Galli edocent f), inde millia quinque et viginti ferme fupra, parvae infulae circumfufum amnem, latiorem, ubi divide batur, eoque minus alto alveo, transitum ostendere. ibi raptim caefa materia ratesque fabricatae, in quibus equi virique et alia onera trajicerentur. Hifpani fine d) qui Gron. Crev. e) poffet Eaed. f) educunt Gron. V.c.534. fine ulla mole, in utres veftimentis conjectis, ipfi a. C.218. caetris fubpofitis incubantes, flumen tranavere. Et alius exercitus, ratibus junctis trajectus, caftris prope flumen pofitis, nocturno itinere atque operis labore feffus, quiete unius diei reficitur, intento duce ad confilium opportune exfequendum. Poftero die, profecti ex loco, prodito fumo fignificant, fe transiffe, et haud procul abeffe. quod ubi accepit Hannibal, ne tempori deeffet, dat fignum ad trajicien. dum. Jam paratas aptatasque habebat pedes lintres. equites fere propter equos nantes navium agmen, ad excipiendum adverfi inpetum fluminis parte fuperiore transmittens, tranquillitatem infra trajicientibus lintribus praebebat. Equorum pars magna nantes loris a puppibus trahebantur, praeter eos, quos inftructos frenatosque, ut extemplo egreffo in ripam equiti ufui effent, inpofuerant in naves. XXVIII. Galli obcurfant in ripam cum variis ululatibus cantuque moris fui, quatientes fcuta fuper capita, vibrantesque dextris tela: quamquam et ex adverfo terrebat tanta vis navium cum ingenti fono fluminis et clamore vario nautarum et militum, qui nitebantur perrumpere inpetum fluminis, et qui ex altera ripa trajicientes fuos hortabantur. Jam fatis paventes adverfo tumultu terribilior ab tergo adortus clamor, caftris ab Hannone captis. mox et ipse aderat, ancepsque terror circumftabat, et e navibus tanta vi armatorum in terram evaden. te 8), et ab tergo inprovifa premente acie h). Galli, poftquam, ultro i) vim facere conati, pellebantur k), qua patere vifum maxime iter, perrumpunt, trepidique in vicos paffim fuos diffugiunt. Hannibal, ceteris copiis per otium trajectis, fpernens jam Gal. licos tumultus, caftra locat. Elephantorum trajiciendorum varia confilia fuiffe credo: certe variata memoria actae rei. quidam, congregatis ad ripam elephantis, tradunt, ferociffimum ex iis irritatum ab B vis evadens Gron. Crev. i) ultro del. Crev. k) ultro pellebantur Gron. Crev. ab rectore fuo, quum refugientem in aquam nan. V. c. 534. tem fequeretur, traxiffe gregem, ut quemque ti. a. C. 216. mentem altitudinem deftituerat vadum, inpetu ipso fluminis in alteram ripam rapiente. Ceterum magis conftat, ratibus trajectos: id ut tutius confilium ante rem foret, ita, acta re, ad fidem pronius eft. Ratem unam, ducentos longam pedes, quinquaginta latam, a terra in amnem porrexerunt: quam, ne fe. cunda aqua deferretur, pluribus validis retinaculis parte fuperiore ripae religatam, pontis in modum humo injecta conftraverunt; ut belluae audacter velut per folum ingrederentur. altera ratis, aeque lata, longa pedes centum, ad trajiciendum flumen apta, huic copulata eft: et quum elephanti, per ftabilem ratem, tamquam viam, praegredientibus feminis, acti, in minorem adplicatam transgreffi funt; extemplo refolutis, quibus leviter adnexa erat, vinculis, ab actuariis aliquot navibus ad alteram ripam pertrahitur: ita primis expofitis, alii deinde repetiti ac trajecti funt. Nihil fane trepidabant, donec continenti velut ponte agerentur. primus erat pavor, quum, foluta ab ceteris rate, in altum raperentur. ibi, urgentes inter fe, cedentibus extremis ab aqua, trepidationis) aliquantum edebant; donec quietem ipse timor circumfpectantibus ) aquam feciffet. excidere etiam faevientes quidam in flumen. fed, pondere ipso ftabiles, dejectis rectoribus, quaerendis pedetentim vadis, in terram evafere. XXIX. Dum elephanti trajiciuntur, interim Hannibal Numidas equites quingentos ad caftra Romana miferat fpeculatum, ubi, et quantae copiae effent, et quid pararent. Huic alae equitum miffi, ut ante dictum eft, ab oftio Rhodani trecenti Romanorum equites obcurrunt. proelium atrocius, quam pro numero pugnantium, editur. Nam praeter multa vulnera, caedes etiam prope par utrimque fuit: fugaque et pavor Numidarum Romanis, jam admodum feffis, victoriam dedit. victores ad centum fexaginta, nec omnes Romani, fed pars Gallo 1) trepidationem Gron. Crev. m) circumfpicientibus Eaed. V. c. 534. Gallorum: victi amplius ducenti ") ceciderunt. a. C. 218. Hoc principium fimul omenque °) belli, ut fummae reram profperum eventum, ita haud fane incruentam ancipitisque certaminis victoriam, Romanis portendit. Ut P), re ita gefta, ad utrumque ducem fui redierunt, nec Scipioni ftare fententia poterat, nifi ut ex confiliis coeptisque hoftis et ipse conatus caperet: et Hannibalem incertum, utrum coeptum in Italiam intenderet iter, an cum eo, qui primus fe obtuliffet Romanus exercitus, manus confereret, avertit 9) a praesenti certamine Bojorum legatorum regulique Magali adventus: qui fe duces itinerum, focios periculi fore, adfirmantes, integro bello, nusquam ante libatis viribus, Italiam adgrediendam cenfent. Multitudo timebat quidem hoftem, nondum obliterata memoria fuperioris belli: fed magis iter inmenfum Alpesque, rem fama utique inexpertis horrendam, metuebat. XXX. Itaque Hannibal, poftquam ipfi sententia ftetit pergere ire, atque Italiam petere, advocata concione, varie militum verfat animos caftigando adhortandoque. Mirari fe, quinam pectora Jemper inpavida repens terror invaferit. per tot annos vincentes eos ftipendia facere; neque ante Hifpania exceffiffe, quam omnes gentesque et terrae eae, quas duo diverfa maria amplectantur, Karthaginienfium effent. Indignatos deinde, quod, quicumque Sagun tum obfediffent, velut ob noxam, fibi dedi poftularet populus Romanus, Iberum trajeciffe ad delendum nomen Romanorum, liberandumque orbem terrarum. Tum nemini vifum id longum, quum ab occafu folis ad exortus r) intenderent iter. Nunc, poftquam multo majorem partem itineris emenfam cernant, Pyrenaeum faltum inter ferociffimas gentes fuperatum, Rhodanum, tantum amnem, tot millibus Gallorum prohibentibus, domita etiam ipfius fluminis vi, trajetum, in confpectu Alpes habeant, quarum alterum n) ducentis Gron. Crev. averterat Gron. latus |