A. C. 210. lum rogaturum negasset, quod suæ potestatis esset, prætorem- U. C. 542. que vetuisset rogare; tribuni plebis rogarunt, plebesque scivit, ut Q. Fulvius, qui tum ad Capuam erat, dictator diceretur. Sed, quo die id plebis concilium futurum erat, consul clam nocte in Siciliam abiit: destitutique Patres litteras ad M. Claudium mittendas censuerunt, ut desertæ ab collega reipublicæ subveniret, diceretque quem populus jussisset dictatorem. Ita a Claudio consule Q. Fulvius dictator dictus, et ex eodem ple- Q. Fulvius biscito et ab Q. Fulvio dictatore P. Licinius Crassus pontifex dictator. maximus magister equitum dictus. VI. Dictator posteaquam Romam venit, Cn. Sempronium Blæsum legatum, quem ad Capuam habuerat, in Etruriam provinciam ad exercitum misit, in locum C. Calpurnii prætoris, quem, ut, Capuæ exercituique suo præesset, litteris excivit. Ipse comitia in quem diem primum potuit, edixit: quæ certa- Comitia, mine inter tribunos dictatoremque injecto, perfici non potuerunt. 17 Galeria juniorum, quæ sorte prærogativa erat, Q. Fulvium et Q. Fabium consules dixerat, eodemque 18 jure vocatæ inclinassent, ni tribuni plebis C. et L. Arennii se interposuissent: qui neque 19 magistratum continuari satis 20 civile esse aiebant; et multo fœdioris exempli, eum ipsum creari qui comitia haberet. Itaque 21 si suum nomen dictator acciperet, se comitiis intercessuros: si aliorum præterquam ipsius ratio haberetur, comitiis se moram non facere. Dictator causam comitiorum auctoritate senatus, plebiscito, exemplis tutabatur. Namque Cn. Servilio consule, quum C. Flaminius alter consul ad Trasimenum cecidisset, ex auctoritate Patrum ad plebem latum, plebemque scivisse, ut, quoad bellum in Italia esset, ex iis qui consules fuissent, quos et quoties vellet, reficiendi consules populo jus esset. exemplumque eam in rem se habere 22 vetus L. Postumii Megelli, qui interrex iis comitiis quæ ipse habuisset, consul cum C. Junio Bubulco creatus esset; recens Q. Fabii, qui sibi continuari consulatum, nisi id bono publico fieret, profecto nunquam sivisset. His orationibus quum diu certatum esset, postremo ita inter dictatorem ac tribunos convenit, ut eo quod censuisset senatus, staretur. Patribus id tempus reipublicæ visum est, ut per veteres, et expertos, bellique peritos imperatores respublica gereretur. itaque moram fieri comitiis non placere. Conceden 17 Galeria juniorum] Vid. not. 30. ad Σχίν. 7. 18 Jure vocate] Vid. not. 62. ad l. v. c. 18. 19 Magistratum continuari] Tum dictator erat Fulvius. Itaque, si consul crearetur, continuabatur ei magistratus a dictatura ad consulatum transituro. VOL. II. P. 2. 20 Civile] Congruum æquæ inter cives libertati. 21 Si suum nomen acciperet.. si aliorum ratio haberetur] Vid. not. 71. ad 1. xxvi. c. 18. 22 Vetus L, Postumii Megelli] Anno u. c. 460. Rem narrat Freinshemius in supplem. libri Liviani xi. c. 10. K U. C. 542. tibus tribunis, comitia habita. Declarati consules Q. Fabius A. C. 210. Maximus quintum, Q. Fulvius Flaccus quartum. Prætores inde creati, L. Veturius Philo, T. Quintius Crispinus, C. Hostilius Tubulus, C. Aurunculeius. Magistratibus in annum creatis, Q. Fulvius dictatura se abdicavit. Extremo æstatis hujus, classis Punica navium quadraginta cum præfecto Amilcare in Sardiniam trajecta, Olbiensem primo, dein, postquam ibi P. Manlius Vulso prætor cum exercitu apparuit, circumacta inde ad alterum insula latus, Caralitanum agrum vastavit: et cum præda omnis generis in Africam rediit. Sacerdotes Romani eo anno mortui aliquot suffectique. C. Servilius pontifex factus in locum T. Otacilii Crassi. Ti. Sempronius Ti. F. Longus augur factus in locum T. Otacilii Crassi. Decemvir item sacris faciundis in locum Ti. Sempronii C. F. Longi, Ti. Sempronius Ti. F. Longus suffectus. M. Marcius rex sacrorum mortuus est: et M. Æmilius Papus 23 maximus curio. neque in eorum locum sacerdotes eo anno suffecti. Et censores hic annus habuit L. Veturium Philonem, et P. Licinium Crassum, maximum pontificem. Crassus Licinius nec consul, nec prætor ante fuerat, quam censor est factus. ex ædilitate gradum ad censuram Censores. fecit. Sed hi censores neque senatum legerunt, nec quicquam publicæ rei egerunt: mors diremit L. Veturii. 24 inde et Licinius censura se abdicavit. Ediles curules L. Veturius et P. Licinius Varus, ludos Romanos diem unum instaurarunt. Ædiles plebis Q. Catius et L. Porcius Licinus, ex multaticio argento signa ænea ad Cereris dedere: et ludos, pro temporis ejus copia, magnifici apparatus fecerunt. Lælius ex. venit. VII. Exitu anni hujus, die quarta et trigesima quam ab TarHispania Romam racone profectus erat, C. Lælius legatus Scipionis Romam venit. isque cum agmine captivorum ingressus urbem, magnum concursum hominum fecit. Postero die in senatum introductus, captam Carthaginem, caput Hispaniæ, uno die, receptasque aliquot urbes, quæ defecissent, novasque in societatem adscitas, exposuit. Ex captivis comperta his fere congruentia, quæ in litteris fuerant M. Valerii Messalæ. Maxime movit Patres Asdrubalis transitus in Italiam, 25 vix Annibali atque ejus armis subsistentem. Productus et in concionem Lælius eadem edisseruit. Senatus, ob res feliciter a P. Scipione gestas, supplicationem in unum diem decrevit: C. Lælium primo quoque tempore cum quibus venerat navibus redire in Hispaniam jussit. Carthaginis expugnationem in hunc annum contuli, multis au 23 Maximus curio] Vid. not. 23. ad l. iii. c. 7. 24 Inde et Licinius censura se abdicavit] Neque enim unquam in demortui locum censor sufficiebatur. Vid. 1. v. c. 31. 25 Vix Annibali... subsistentem] Id est, vix parem: quemadmodum apud Cic. 1. xi. Ep. Fam. 10. subsistere sumptui. A. C. 210. Q. Fabio Provincia ctoribus: haud nescius, quosdam esse qui anno insequenti U. C. 542. captam tradiderint. quod mihi minus simile veri visum est, annum integrum Scipionem nihil gerundo in Hispania consumpsisse. Q. Fabio Maximo quintum, Q. Fulvio Flacco quartum U. C. 543. consulibus, Idibus Martiis, quo die magistratum inierunt, Italia A. C. 209. ambobus provincia decreta; regionibus tamen partitum impe- V. Q. Fulrium: Fabius ad Tarentum, Fulvius in Lucanis ac Bruttiis rem vio IV. gereret. M. Claudio prorogatum in annum imperium. Præ- Coss. tores sortiti provincias: C. Hostilius Tubulus urbanam, L. Ve- et exerciturius Philo peregrinam cum Gallia, T. Quintius Crispinus tus. Capuam, C. Aurunculeius Sardiniam. Exercitus ita per provincias divisi. Fulvio duæ legiones, quas in Sicilia M. Valerius Lævinus haberet; Q. Fabio, quibus in Etruria C. Calpurnius præfuisset, decretæ. Exercitus urbanus ut in Etruriam succe deret: C. Calpurnius eidem præesset provinciæ exercituique: Capuam, exercitumque quem Q. Fulvius habuisset, T. Quintius obtineret: 26 C. Hostilius ab C. Lætorio proprætore provinciam exercitumque, qui tum jam Arimini erat, acciperet. M. Marcello, quibus consul bene rem gesserat, legiones decreta: M. Valerio cum L. Cincio (his quoque est enim prorogatum in Sicilia imperium) Cannensis exercitus datus: eumque supplere ex militibus, qui ex legionibus Cn. Fulvii superessent, jussi. Conquisitos eos, consules in Siciliam miserunt: additaque eadem militiæ ignominia, sub qua Cannenses militabant, quiqué ex 27 prætoris Cn. Fulvii exercitu, ob similis iram fugæ, missi eo ab senatu fuerant. C. Aurunculeio eædem in Sardinia legiones, quibus P. Manlius Vulso eam provinciam obtinuerat, decreta. 28 P. Sulpicio eadem legione eademque classe Macedoniam obtinere jusso, prorogatum in annum imperium. triginta quinqueremes ex Sicilia Tarentum ad Q. Fabium consulem mitti jussæ cetera classe prædatum in Africam, aut ipsum M. Valerium Lævinum trajicere; aut mittere, seu L. Cincium, seu M. Valerium Messalam. Nec de Hispania quicquam mutatum, nisi quod non in annum Scipioni Silanoque, sed, donec revocati ab senatu forent, prorogatum imperium est. Ita provinciæ exercituumque in eum annum partita imperia. VIII. Inter majorum rerum curas comitia maximi curionis, quum in locum M. Æmilii sacerdos crearetur, vetus excitave 26 C. Hostilius ab C. Lætorio] Lege L. Veterius, qui Galliam provinciam sortitus fuerat, ut constat tum ex iis quæ supra habentur hoc ipso capite, tum ex c. 10. et c. 22. infra. 27 Pretoris Cn. Fulvii] Triennio ante circa Herdoneam ab Annibale victi. Vid. 1. xxv. c. 21. 28 P. Sulpicio eadem legione eademque classe] Supra, l. xxvi. c. 28. Sulpicius C. Mami mus ex rio. Flamen vitus in auguratur us. U. C. 543. runt certamen; patriciis negantibus C. Mamilii Vituli, qui unus A. C. 209. ex plebe petebat, habendam rationem esse, quia nemo ante eum, lius prinisi ex Patribus, id sacerdotium habuisset. Tribuni appellati, Ita ad senatum rejecerunt. 29 Senatus populi potestatem fecit. plebe ma- primus ex plebe creatus maximus curio C. Mamilius Vitulus. ximus cu- Et flaminem dialem invitum inaugurari coegit P. Licinius pontifex maximus C. Valerium Flaccum. Decemvir sacris faciundialis in dis creatus in locum Q. Mucii Scævolæ demortui, C. Lætorius. Causam inaugurari coacti flaminis libens reticuissem, ni ex mala C. Valeri- fama in bonam vertisset. Ob adolescentiam negligentem luxuriosamque C. Flaccus 30 flamen captus a P. Licinio pontifice maximo erat; L. Flacco fratri germano, cognatisque aliis ob eadem vitia invisus. Is, ut animum ejus cura sacrorum et cærimoniarum cepit, ita repente exuit antiquos mores, ut nemo in tota juventute haberetur prior, nec probatior primoribus Patrum, suis pariter alienisque, esset. Hujus famæ consensu elatus ad justam fiduciam sui, rem intermissam per multos annos ob indignitatem flaminum priorum repetivit, ut in senatum introiret. Ingressum eum curiam quum 31 L. Licinius prætor inde eduxisset, tribunos plebis appellavit flamen. Vetustum jus ingreditur, sacerdotii repetebat: datum id cum toga prætexta, et sella cu ruli, 32 et flaminio esse. Prætor, non exoletis vetustate annalium exemplis stare jus, sed recentissimæ cujusque consuetudinis usu volebat: nec patrum, nec avorum memoria Dialem quemquam id jus usurpasse. Tribuni, rem inertia flaminum obliteratam, ipsis, non sacerdotio damno fuisse, quum æquum censuissent, ne ipso quidem contra tendente prætore, magno assensu Patrum plebisque, flaminem in senatum introduxerunt; omnibus ita existimantibus, magis sanctitate vitæ, quam sacerdotii jure, rem can flaminem obtinuisse. Consules, priusquam in provincias irent, 33 duas urbanas legiones; in supplementum, Jure sacerdotii senatum 29 Senatus populi potestatem fecit] Senatus censuit liberam hujusce rei potestatem populo esse relinquendam. Sic Sallust. Jug. c. 78. Græci optionem Car. thaginiensium faciunt. 30 Flamen captus] Verbum in hac re proprium. Dicebatur enim flamen capi, vestalis capi, id est, eligi a pontifice maximo. Quod autem hic L. Flaccus flamen captus memoratur a pontifice maximo ob adolescentiam negligentem luxuriosamque, nimirum vel speravit pontifex maximus, id quod evenit, fore ut animus ejus cura sacrorum et cærimoniarum occupatus vitia exueret; vel, quia clarissimo genere ortus adolescens ob pravos mores nullum publicum munus adipisci posse videretur, ideo solari cognatos ejus voluit, hoc ei impertito sacerdotio. 31 L. Licinius] Sigonius legi jubet P. Licinius: et merito, si res de qua hic agitur, insequente anno gesta est. Vid. infra, capp. 21. et 22. nomina prætorum illius anni. 32 Et flaminio] Deleri debet vocula et. Contendebat Flaccus datum id esse flaminio, id est, sacerdotio quod gerebat, cum toga prætexta et sella curuli. 33 Duas urbanas legiones; in supplementum] Duas legiones scripserunt, quæ præsidio urbi essent: et præterea in supplementum ceterorum exercituum, scripserunt eum numerum militum qui illis exercitibus opus erat. quantum opus erat ceteris exercitibus militum, scripserunt. Ur-U. C. 543, banum veterem exercitum Fulvius consul C. Fulvio Flacco le- A. C. 209. gato (frater hic consulis erat) in Etruriam dedit ducendum, et legiones, quæ in Etruria erant, Romam deducendas. Et Fabius Exercitus consul reliquias exercitus Fulviani conquisitas (fuere autem ad in Sicilia. tria millia trecenti triginta sex) Q. Maximum filium ducere in Siciliam ad M. Valerium proconsulem jussit, atque ab eo duas legiones et triginta quinqueremes accipere. Nihil hæ eductæ ex insula legiones minuerunt, nec viribus, nec specie, ejus provinciæ præsidium. nam quum præter egregie suppletas duas veteres legiones, transfugarum etiam Numidarum equitum peditumque magnam vim haberet, Siculos quoque qui in exercitu Epicydis aut Pœnorum fuerant, belli peritos viros, milites scripsit. Ea externa auxilia quum singulis Romanis legionibus adjunxisset, duorum speciem exercituum servavit : altero L. Cincium partem insulæ, qua regnum Hieronis fuerat, tueri jussit; altero ipse 34 ceteram insulam tuebatur, divisam quondam Romani Punicique imperii finibus: classe quoque navium septua ginta partita, ut omni ambitu littorum præsidia oræ maritimæ essent. Ipse cum Mutinis equitatu provinciam peragrabat, ut viseret agros, cultaque ab incultis notaret, et perinde dominos laudaret castigaretque. Ita tantum ea cura frumenti provenit, ut et Romam mitteret, et Catanam conveheret, unde exercitui, qui ad Tarentum æstiva acturus esset, posset præberi. et Latini IX. Ceterum transportati milites in Siciliam (et erant major pars Latini nominis, sociorumque) prope magni motus causa fuere adeo ex parvis sæpe magnarum momenta rerum pendent. Fremitus enim inter Latinos sociosque in conciliis ortus: Deci- Querels mum annum delectibus, stipendiis exhaustos esse. quotannis fer-sociorum me clade magna pugnare. Alios in acie occidi, alios morbo ab-nominis. sumi: magis perire sibi civem, qui ab Romano miles lectus sit, quam qui a Pano captus. quippe ab hoste gratis remitti in patriam; ab Romanis extra Italiam in exsilium verius, quam in militiam ablegari. Octavum jam ibi annum senescere Cannensem militem, moriturum antequam Italia hostis (quippe nunc quum maxime florens viribus) excedat. Si veteres milites non redeant in patriam, novi legantur, brevi neminem superfuturum. Itaque, quod propediem res ipsa negatura sit, priusquam ad ultimam solitudinem atque egestatem perveniant, negandum populo Romano esse. Si consentientes in hoc socios videant Romani, profecto de pace cum Carthaginiensibus jungenda cogitaturos. aliter nunquam, vivo Annibale, sine bello Italiam fore. 34 Ceteram insulam. . divisam quondam Romani Punicique imperii finibus] Quandonam? Etenim ante primum Punicum bellum initum nihil in Sicilia possidebant Romani; finito eodem, ni hil jam in ea insula habuere Carthagini- |