[PERIOCHA LIBRI XXXVII.]

[L. Cornelius Scipio consul, legato Scipione Africano fratre qui se legatum fratris futurum dixerat, si ei Graecia provincia decerneretur, cum C. Laelio, qui multum in senatu poterat, ea provincia dari videretur - profectus ad bellum adversus Antiochum regem gerendum, primus omnium Romanorum ducum in Asiam traiecit. Regillus adversus regiam classem Antiochi feliciter pugnavit ad Myonnesum Rhodîs iuvantibus. filius Africani captus ab Antiocho patri remissus est. victo deinde Antiocho ab L. Cornelio Scipione, adiuvante Eumene rege Pergami, Attali filio, pax data est ea condicione, ut omnibus provinciis citra Taurum montem cederet. L. Cornelius Scipio, qui cum Antiocho debellaverat, cognomine fratri exaequatus Asiaticus appellatus. colonia deducta est Bononia. Eumenis, quo iuvante Antiochus victus erat, regnum ampliatum. Rhodîs quoque, qui et ipsi iuverant, quaedam civitates concessae. Aemilius Regillus, qui praefectos Antiochi navali proelio devicerat, navalem triumphum duxit. M'. Acilius Glabrio de Antiocho, quem Graecia expulerat, et de Aetolis triumphavit.]

TITI LIVI

AB VRBE CONDITA

LIBER XXXVII.

1 I. L. Cornelio Scipione, C. Laelio consulibus nulla prius secundum religiones acta in senatu res est quam de Aetolis. et legati eorum institere, quia brevem indutiarum diem habebant, et ab T. Quinctio, qui tum Romam 2 ex Graecia redierat, adiuti sunt. Aetoli, ut quibus plus in misericordia senatus quam in causa spei esset, suppliciter egerunt, veteribus benefactis nova pensantes male3 ficia. ceterum et praesentes interrogationibus undique senatorum, confessionem magis noxae quam responsa

exprimentium, fatigati sunt, et excedere curia iussi magnum certamen praebuere. plus ira quam misericordia in 4 causa eorum valebat, quia non ut hostibus modo, sed tamquam indomitae et insociabili genti suscensebant. per 5 aliquot dies cum certatum esset, postremo neque dari neque negari pacem placuit. duae condiciones eis latae sunt: vel senatui liberum arbitrium de se permitterent, vel mille talentum darent eosdemque amicos atque inimicos haberent. exprimere cupientibus quarum rerum in se 6 arbitrium senatui permitterent, nihil certi responsum est. ita infecta pace dimissi, urbe eodem die, Italia intra quindecim dies excedere iussi.

Tum de consulum provinciis coeptum agi est. ambo 7 Graeciam cupiebant. multum Laelius in senatu poterat. is, cum senatus aut sortiri aut comparare inter se provincias consules iussisset, elegantius facturos dixit, si iudicio patrum quam si sorti eam rem permisissent. Scipio s responso ad hoc dato, cogitaturum quid sibi faciendum esset, cum fratre uno locutus, iussusque ab eo permittere audacter senatui, renuntiat collegae, facturum se quod is censeret. cum res aut nova aut vetustate exem- 9 plorum memoriae iam exoletae relata exspectatione certaminis senatum erexisset, P. Scipio Africanus dixit, si L. Scipioni fratri suo provinciam Graeciam decrevissent, se legatum iturum. haec vox magno adsensu audita 10 sustulit certamen. experiri lubebat, utrum plus regi Antiocho in Hannibale victo an in victore Africano consuli legionibusque Romanis auxilii foret; ac prope omnes Scipioni Graeciam, Laelio Italiam decreverunt.

II. Praetores inde provincias sortiti sunt, L. Aurun- 1 culeius urbanam, Cn. Fulvius peregrinam, L. Aemilius Regillus classem, P. Iunius Brutus Tuscos, M. Tuccius. Apuliam et Bruttios, C. Atinius Siciliam. consuli deinde 2 cui Graecia provincia decreta erat, ad eum exercitum quem a M'. Acilio duae autem legiones erant

ac

cepturus esset, in supplementum addita peditum civium Romanorum tria milia, equites centum et sociûm Latini nominis quinque milia, equites ducenti; et adiectum, ut, 3 cum in provinciam venisset, si e re publica videretur

4 esse, exercitum in Asiam traiceret. alteri consuli totus novus exercitus decretus, duae legiones Romanae et sociûm Latini nominis quindecim milia peditum, equites 5 sexcenti. exercitum ex Liguribus Q. Minucius iam enim confectam provinciam scripserat et Ligurum omne nomen in deditionem venisse deducere in Boios et P. 6 Cornelio proconsuli tradere iussus. ex agro, quo victos bello multaverat Boios, deducendae urbanae legiones, quae priore anno conscriptae erant, M. Tuccio praetori datae, et sociûm ac Latini nominis peditum quindecim milia et equites sexcenti, ad Apuliam Bruttiosque obti7 nendos. A. Cornelio superioris anni praetori, qui Bruttios cum exercitu obtinuerat, imperatum, si ita consuli videretur, ut legiones in Aetoliam traiectas M'. Acilio 8 traderet, si is manere ibi vellet: si Acilius redire Romam mallet, ut A. Cornelius cum eo exercitu in Aetolia remaneret. C. Atinium Labeonem provinciam Siciliam exercitumque ab M. Aemilio accipere placuit et in supplementum scribere ex ipsa provincia, si vellet, peditum duo 9 milia et centum equites. P. Iunius Brutus in Tuscos exercitum novum, legionem unam Romanam et decem milia sociûm ac Latini nominis scribere et quadringentos equi10 tes, L. Aemilius, cui maritima provincia erat, viginti naves longas et socios navalis a M. Iunio praetore superioris anni accipere est iussus et scribere ipse mille navalis socios, duo milia peditum: cum iis navibus militibusque 11 in Asiam proficisci et classem a C. Livio accipere. duas Hispanias Sardiniamque obtinentibus prorogatum in an12 num imperium est et idem exercitus decreti.

1

Siciliae

Sardiniaeque binae eo anno decumae frumenti imperatae; Siculum omne frumentum in Aetoliam ad exercitum portari iussum, ex Sardinia pars Romam, pars in Aetoliam, eodem quo Siculum.

III. Priusquam consules in provincias proficisceren2 tur, prodigia per pontifices procurari placuit. Romae Iunonis Lucinae templum de caelo tactum erat ita, ut fastigium valvaeque deformarentur. Puteolis pluribus locis murus et porta fulmine icta et duo homines exanimati. 3 Nursiae sereno satis constabat nimbum ortum: ibi quo

que duos liberos homines exanimatos. terra apud se pluvisse Tusculani nuntiabant, et Reatini mulam in agro suo peperisse. ea procurata, Latinaeque instauratae quod 4 Laurentibus carnis, quae dari debet, data non fuerat. supplicatio quoque earum religionum causa fuit, quibus 5 diis decemviri ex libris ut fieret ediderunt. decem in- 6 genui, decem virgines, patrimi omnes matrimique, ad id sacrificium adhibiti, et decemviri nocte lactentibus rem divinam fecerunt. P. Cornelius Scipio Africanus prius- 7 quam proficisceretur, fornicem in Capitolio adversus viam qua in Capitolium escenditur, cum signis septem auratis et equis duobus et marmorea duo labra ante fornicem posuit.

Per eosdem dies principes Aetolorum tres et quadra- 8 ginta, inter quos Damocritus et frater eius erant, ab duabus cohortibus missis a M'. Acilio Romam deducti et in lautumias coniecti sunt. cohortes inde ad exercitum redire L. Cornelius consul iussit. legati ab Ptolemaeo et Cleopa- 9 tra regibus Aegypti, gratulantes quod M'. Acilius consul Antiochum regem Graecia expulisset venerunt adhortan- 10 tesque, ut in Asiam exercitum traicerent: omnia perculsa metu non in Asia modo, sed etiam in Syria esse; reges Aegypti ad ea quae censuisset senatus paratos fore. gra- 11 tiae regibus actae, legatis munera dari iussa, in singulos quaternûm milium aeris.

IIII. L. Cornelius consul peractis, quae Romae agenda 1 erant, pro contione edixit, ut milites, quos ipse in supplementum scripsisset quique in Bruttiis cum A. Cornelio propraetore essent, ut ii omnes idibus Quinctilibus Brundisium convenirent. item tres legatos nominavit, Sex. 2 Digitium, L. Apustium, C. Fabricium Luscinum, qui ex ora maritima undique navis Brundisium contraherent, et omnibus iam paratis paludatus ab urbe est profectus. ad 3 quinque milia voluntariorum, Romani sociique, qui emerita stipendia sub imperatore P. Africano habebant, praesto fuere exeunti consuli et nomina dederunt. per eos 4 dies, quibus est profectus ad bellum consul, ludis Apollinaribus ante diem quintum idus Quinctiles caelo sereno interdiu obscurata lux est, cum luna sub orbem solis

5 subisset. et L. Aemelius Regillus, cui navalis provincia evenerat, eodem tempore profectus est. L. Aurunculeio negotium ab senatu datum est, ut triginta quinqueremes, viginti triremes faceret, quia fama erat, Antiochum post proelium navale maiorem classem aliquanto reparare. 6 Aetoli, postquam legati ab Roma rettulerunt, nullam spem pacis esse, quamquam omnis ora maritima eorum, quae in Peloponnesum versa est, depopulata ab Achaeis 7 erat, periculi magis quam damni memores, ut Romanis intercluderent iter, Coracem occupaverunt montem; neque enim dubitabant ad obpugnationem Naupacti eos s principio veris redituros esse. Acilio, quia id expectari sciebat, satius visum est inopinatam adgredi rem et La9 miam obpugnare: nam et a Philippo prope ad excidium adductos esse et tunc eo ipso, quod nihil tale timerent, 10 obprimi incautos posse. profectus ab Elatia primum in hostium terra circa Spercheum amnem posuit castra; inde nocte motis signis, prima luce corona moenia est adgressus.

1

V. Magnus pavor ac tumultus, ut in re inprovisa, fuit. constantius tamen quam quis facturos crederet, in tam subito periculo, cum viri propugnarent, feminae tela omnis generis saxaque in muros gererent, iam multifa2 riam scalis adpositis urbem eo die defenderunt. Acilius signo receptui dato suos in castra medio ferme die reduxit; et tunc cibo et quiete refectis corporibus, priusquam praetorium dimitteret, denuntiavit, ut ante lucem armati paratique essent: nisi expugnata urbe se eos in 3 castra non reducturum. eodem tempore quo pridie, pluribus locis adgressus, cum oppidanos iam vires, iam tela, iam ante omnia animus deficeret, intra paucas horas urbem cepit. ibi partim divendita, partim divisa praeda 4 consilium habitum, quid deinde faceret. nemini ad Naupactum iri placuit, occupato ad Coracem ab Aetolis saltu. ne tamen segnia aestiva essent et Aetoli non impetratam pacem ab senatu nihilo minus per suam cunctationem haberent, obpugnare Acilius Amphissam statuit. ab He5 raclea per Oetam exercitus eo deductus. cum ad moenia castra posuisset, non corona, sicut Lamiam, sed operibus