Book V

The Gallic Invasion. Battle of the Alia. Capture of Rome.

391

B.C.

35. Tum Senones, recentissimi advenarum, ab Vtente 3 flumine usque ad Aesim fines habuere. Hanc gentem Clusium Romamque inde venisse conperio; id parum certum est, solamne an ab omnibus Cisalpinorum Gallorum populis adiutam.

Clusini novo bello exterriti, cum multitudinem, cum 4 formas hominum invisitatas cernerent et genus armorum, audirentque saepe ab iis cis Padum ultraque legiones Etruscorum fusas, quamquam adversus Romanos nullum eis ius societatis amicitiaeve erat, nisi quod Veientes consangui

Book V. 353-435; 46-49. References Dion. Hal. 13, 7-13. Diod. 14, 113-116. Plut. Camillus, 17– 30. Niebuhr, 2, 512-580. Lewis, 2, 321-356. Ihne, 1, 263-276. Mommsen, 1, 419–432.

35. 3. Senones: from Gallia Lugdunensis, not far south of the Seine. — recentissimi: Livy has mentioned as earlier invaders Cenomani, Saluvii, Boii, Lingones, and many others who had come still earlier. - Vtente: the Utens or Utis, flowing into the Adriatic near Ravenna; now the Montone.

Aesim: flowing into the Adriatic near Ancona; now the Esino. The Senones established themselves south of the Gauls who had preceded them, the Lingones, on the coast of Umbria. -habuere : took and held, the first idea being only implied. - Clusium: in the

neos adversus populum Romanum non defendissent, lega5 tos Romam, qui auxilium ab senatu peterent, misere. De auxilio nihil impetratum; legati tres M. Fabi Ambusti filii missi, qui senatus populique Romani nomine agerent cum Gallis, ne, a quibus nullam iniuriam accepissent, socios po6 puli Romani atque amicos oppugnarent: Romanis eos bello quoque, si res cogat, tuendos esse; sed melius visum bellum ipsum amoveri, si posset, et Gallos, novam gentem, pace potius cognosci quam armis.

I 36. Mitis legatio, ni praeferoces legatos Gallisque magis quam Romanis similes habuisset. Quibus, postquam man2 data ediderunt in concilio Gallorum, datur responsum : etsi

novum nomen audiant Romanorum, tamen credere viros fortes esse, quorum auxilium a Clusinis in re trepida sit 3 inploratum. Et quoniam legatione adversus se maluerint quam armis tueri socios, ne se quidem pacem quam illi adferant aspernari, si Gallis egentibus agro, quem latius possideant quam colant Clusini, partem finium concedant;

impetratum:

5. de auxilio this is decidedly inconsistent with the words of the Roman envoys in § 6 Romanis . . tuendos esse. Livy may well have been in doubt as to the facts; according to Diod. 14, 113, the Roman envoys were sent only to discover the strength of the Gauls. socios . . . amiCOS: to avoid an inconsistency (cf. § 4 nullum . . . erat), we must understand that the envoys from Clusium arranged with the senate terms of societas and amicitia.

36. 1. mitis legatio: sc. erat; the purpose of the embassy was

4

aliter pacem impetrari, non posse. Et responsum coram Romanis accipere velle, et, si negetur ager, coram iisdem Romanis dimicaturos, ut nuntiare domum possent, quantum Galli virtute ceteros mortales praestarent. Quodnam 5 id ius esset, agrum a possessoribus petere aut minari arma, Romanis quaerentibus, et quid in Etruria rei Gallis esset, cum illi se in armis ius ferre et omnia fortium virorum esse ferociter dicerent, accensis utrimque animis ad arma discurritur et proelium conseritur. Ibi, iam urgentibus Romanam 6 urbem fatis, legati contra ius gentium arma capiunt. Nec id clam esse potuit, cum ante signa Etruscorum tres nobilissimi fortissimique Romanae iuventutis pugnarent; tantum eminebat peregrina virtus. Quin etiam Q. Fabius evectus 7 extra aciem equo ducem Gallorum ferociter in ipsa signa Etruscorum incursantem per latus transfixum hasta occidit; spoliaque eius legentem Galli agnovere, perque totam aciem Romanum legatum esse signum datum est. Omissa inde 8 in Clusinos ira, receptui canunt minantes Romanis. Erant qui extemplo Romam eundum censerent; vicere seniores,

4. negetur, possent: such variation of tense in the subordinate clauses of ind. disc. is common, but it is often difficult to give a satisfactory explanation; see on 1, 27, 8. — quantum: for this acc. form used adverbially with a verb indicating comparison, cf. 5, 38, 4 tantum and 27, 47, II quantum a mari abscedebat, tanto altioribus coercentibus amnem ripis non inveniret vada. - virtute . . mortales: for the construction cf. 7, 30, 4.

5. quaerentibus: with two de

ut legati prius mitterentur questum iniurias postulatumque 9 ut pro iure gentium violato Fabii dederentur. Legati Gallorum cum ea, sicut erant mandata, exposuissent, senatui nec factum placebat Fabiorum, et ius postulare barbari videbantur. Sed ne id quod placebat decerneret in tantae 10 nobilitatis viris, ambitio obstabat. Itaque ne penes ipsos culpa esset, si clades forent Gallico bello acceptae, cognitionem de postulatis Gallorum ad populum reiciunt; ubi tanto plus gratia atque opes valuere, ut, quorum de poena agebatur, tribuni militum consulari potestate in insequentem II annum crearentur. Quo facto haud secus quam dignum erat infensi Galli bellum propalam minantes ad suos 12 redeunt. Tribuni militum cum tribus Fabiis creati Q. Sulpicius Longus, Q. Servilius quartum, P. Cornelius Maluginensis.

B.C.

I 37. Cum tanta moles mali instaret adeo obcaecat 390 animos fortuna, ubi vim suam ingruentem refringi non vult, civitas, quae adversus Fidenatem ac Veientem hostem aliosque finitimos populos ultima experiens auxilia 2 dictatorem multis tempestatibus dixisset, ea tunc, invisitato

stantive clause, object of vicere, equivalent to an acc. of kindred meaning; cf. 9, 3, 8.

9. nec.. et: see on 3, 49, 8.-in: in the case of; cf. 3, 45, 2.- ambitio: interest, policy; cf. 3, 47, 4. The senate did not want to offend the powerful Fabian gens.

10. cognitionem: decision, as well as consideration. — reiciunt: regularly used when a judicial body gives up its authority, in order to avoid responsibility; cf. 2, 28, 2. — gratia: popularity. —

atque inaudito hoste ab Oceano terrarumque ultimis oris bellum ciente, nihil extraordinarii imperi aut auxili quaesivit. Tribuni, quorum temeritate bellum contractum erat, 3 summae rerum praeerant, dilectumque nihilo accuratiorem quam ad media bella haberi solitus erat, extenuantes etiam famam belli, habebant. Interim Galli, postquam accepere 4 ultro honorem habitum violatoribus iuris humani elusamque legationem suam esse, flagrantes ira, cuius inpotens est gens, confestim signis convulsis citato agmine iter ingrediuntur. Ad quorum praetereuntium raptim tumul- 5 tum cum exterritae urbes ad arma concurrerent fugaque agrestium fieret, Romam se ire magno clamore significabant, quacumque ibant, equis virisque longe ac late fuso agmine inmensum obtinentes loci. Sed antecedente fama 6 nuntiisque Clusinorum, deinceps inde aliorum populorum, plurimum terroris Romam celeritas hostium tulit, quippe 7 quibus, velut tumultuario exercitu raptim ducto, aegre ad undecimum lapidem occursum est, qua flumen Alia, Crus

phatic position. equis virisque : cavalry and infantry; cf. 21, 27, I equites virique.

6. deinceps inde: then in succession; not pleonastic.

7. quippe quibus . . . est: for the mood see on Praef. 2 and Lane, 1827. The indic. with quippe qui occurs four times in the first decade and twice in the remaining books (H. J. Mueller). — tumultuario: cf. 22, 45, 4; according to Plut. Camil. 18, a majority of the troops were inexperienced. · aegre: they would be anxious to stop the enemy as far as possible from Rome. - lapidem: on an