C. SALLUSTI CRISPI HISTORIARUM FRAGMENTA. LIBER I. ARGUMENTUM. CAP. I. Exponitur de Historiarum scribendi consilio, ac simul de prioribus historicis agitur. Fr. 1-7. CAP. II. Breviter supra repetitur, quibus contentionibus de libertate et de dominatione respublica Romana agitata fuerit. Fr. 8-15. CAP. III. Explicantur ea, quae Lepidi turbas tamquam caussae praecesserunt. Bellum sociale. Bellum civile inter Marium et Sullam. dictatura. Civitas vi et proscriptionibus lacerata. Sullae Reliquiae Mariana rum partium in Sicilia et Africa per Pompeium confectae. Fr. 16–47. [Anni 91-78. a. Chr. n.] CAP. IV. Lepidi turbae et bellum civile in Italia. Fr. 48—60. [Anni 78. 77. a. Chr. n.] CAP. V. retania. Sertorii priora tempora. Bellum Sertorianum. variis ducibus Romanis et cum Metello usque ad Pompeii in Hispaniam adventum. Fr. 61-83. [Anni 83–77. a. Chr. n.] CAP. VI. Bellum contra piratas a P. Servilio gestum. Fr. 84-87. [Anni 78. 77. a. Chr. n.] CAP. VII. Bellum in Macedonia et Thracia App. Claudio Pulchro duce gestum. Fr. 88-89. [Anni 78. 77. 76. a. Chr. n.] CAP. VIII. Fragmenta incertioris sententiae. Fr. 90-126. HISTORIARUM FRAGMENTA. LIBER I. CAP. I. Exponitur de Historiarum scribendi consilio, ac simul de prioribus historicis agitur. 1. Res populi Romani M. Lepido Q. Catulo coss., ac deinde militiae et domi gestas composui. 2. Cato Romani generis disertissumus paucis absolvit. 3. In quis longissumo aevo plura de bonis falso in deterius composuit. 4. Fannio veritatem [tradidit Sallustius]. 5. Recens scripsit. 6. Nos in tanta doctissumorum hominum copia. 7. Neque me divorsa pars in civilibus armis movit a vero. CAP. II. Breviter supra repetitur, quibus contentionibus de libertate et de dominatione respublica Romana agitata fuerit. 8. Nam a primordio urbis ad bellum Persi Macedonicum. Fr. 1.] Ti. Donat. ad Virg. Aen. I, 1. Rufin. de compos. et metr. orat. p. 192. Orell. Prisc. XV, 2, 6. p. 616. XV, 3, 17. p. 623. Kr. Verbis ipsum continetur Historiarum initium. Fr. 2.] Victorin. in Cic. Rhetor. p. 57, 30. Orell. Verba legebantur in historicorum priorum censura a Sallustio instituta. Fr. 3.] Serv. ad Virg. Ecl. VIII, 27. Loqui auctor videtur de Catonis Originibus, quibus ille de bonis saepe iniquius iudicaverat. Fr. 4.] Victor. in Cic. Rhetor. p. 57, 34. Orell. v. ad Fr. 2. Fr. 5.] Charis. II, 14, 198. p. 129. Lind. (p. 192. Putsch.). De scriptore agitur propterea improbando, quod recens scripsit; qui fuisse videtur Sisenna. Fr. 6.] Serv. ad Virg. Aen. II, 89. et IV, 213. Auctor loquitur de suis rationibus, quas in Historiis ineundas putaverit. Fr. 7.] Arusian. p. 248. Lindem. Sallustius profitetur, veritatis studium suum, eo, quod populares partes sequatur, non imminutum. Fr. 8.] Prisc. XVII, 21, 161. p. 85. Kr. XIV, 2, 11. p. 589. Serv. ad Virg. Aen. I, 30. VIII, 383. Probus II, 1, 46. p. 126. Lind. (p. 1468. Putsch.) Sacerd. art. gramm. II, 46. p. 56. Endlich. Charis. I, 17, 28. p. 37. Lind. (p. 52. P.). Auctor expositionem aliquam de universo civitatis statu his verbis exorsus videtur. Fr. 9.] Prisc. V, 4, 25. p. 183. Kr. Serv. ad Virg. Aen. IV, 245. 9. Nobis primae dissensiones vitio humani ingeni evenere, quod inquies atque indomitum semper in certamine libertatis aut gloriae aut dominationis agit. 10. Res Romana plurumum imperio valuit Ser. Sulpicio et M. Marcello consulibus, omni Gallia cis Rhenum atque inter mare nostrum atque Oceanum, nisi qua a paludibus invia fuit, perdomita. Optumis autem moribus et maxuma concordia egit respublica inter secundum et postremum bellum Carthaginiense. 11. At discordia et avaritia atque ambitio et cetera secundis rebus oriri sueta mala post Carthaginis exscidium maxume aucta sunt. Nam iniuriae validiorum et ob eas discessio plebis a patribus aliaeque dissensiones domi fuere iam inde a principio, neque amplius quam regibus exactis, dum metus a Tarquinio et bellum grave cum Etruria positum est, aequo et modesto iure agitatum. Dein servili imperio patres plebem exercere, de vita atque tergo regio more consulere, agro pellere et, ceteris expertibus, soli in imperio agere. Quibus agitata saevitiis et maxume fenoris onere oppressa plebes quum assiduis bellis tributum simul et militiam toleraret, armata montem sacrum atque Aventinum insedit, tumque tribunos plebis et alia sihi iura paravit. Discordiarum et certaminis utrimque finis fuit secundum bellum Punicum. Fr. 11.] Augustin. C. D. II, 18. III, 16. V, 12. Donat. ad Ter. Andr. I, 1, 9. Arus. p. 236. Lind. Serv. ad Virg. Georg. IV, 238. ad Aen. VIII, 479. Verba neque amplius quam etc. hunc sensum habent: neque diutius quam usque ad illud tempus, quo, post reges exactos, metus Servili impositum est. Fr. 10.] Victorin. ad Cic. Rhetor. p. 5. Orell. Non. II, 180. p. 92, 8. Merc. Serv. ad Virg. Aen. VI, 539. Augustin. de C. D. II, 18. III, Verba huius et trium sequentium perio i. e. imperio, quale in servos 21. Fragmm. fuerunt ea exordii parte, -- est. Exercere, i. e. vexare. Consulere, i. e. constituere, decernere; cf. Liv. XXX, 43, 13. montem sacrum atque Aventinum] Utrumque factum in prima secessione a. 494. a. Chr. n. facta, quum plebs primo montem sacrum, ac deinde paucis diebus post Aventinum occuparet; cf. Cic. de Rep. II, 33, 58. 12. Postquam remoto metu Punico simultates exercere vacuum fuit, plurumae turbae, seditiones et ad postremum bella civilia orta sunt, dum pauci potentes, quorum in gratiam plerique concesserant, sub honesto patrum aut plebis nomine dominationes affectabant; bonique et mali cives appellati non ob merita in rempublicam, omnibus pariter corruptis; sed uti quisque locupletissumus et iniuria validior, quia praesentia defendebat, pro bono ducebatur. 13. Ex quo tempore maiorum mores non paulatim, ut antea, sed torrentis modo praecipitati; adeo iuventus luxu atque avaritia corrupta est, uti merito dicatur, genitos esse, qui neque ipsi habere possent res familiares, neque alios pati. 14. Omnium partium decus in mercedem corruptum erat. 15. A Ti. Graccho seditiones graves coepere. CAP. III. Explicantur ea, quae Lepidi turbas tamquam caussae praecesserunt. Bellum sociale. Bellum civile inter Marium et Sullam. Fr. 12.] Gell. IX, 12, 15. Augustin. C. D. III, 17. Sub honesto patrum etc., i. e. honestam patrum aut plebis caussam praetexentes; cf. Cat. 38, 3. Thucyd. III, 82. Praesentia qui defendunt, oppositi novarum rerum cupidis, iidem sunt, quos hodie Conservative appellant, Pro bono; cf. Iug. 31, 13. Fr. 13.] Augustin. C. D. II, 18. II, 22. - Ad rem ipsam cf. Cat. 11-13. Fr. 14.] Arusian. p. 240. Lind. Sensus est: omnes partes ita corruptae erant, ut abiecto decore solam mercedem spectarent. cf. Cat. 10, 3. Iug. 31, 12. 85, 5. Hist. Fr. III, 81, 5. Fr. 15.] Augustin. C. D. II, 21. Gracchorum casus tetigit Sallustius, quum de initiis turbarum domesticarum loquebatur. Fr. 16.] Serv. ad Virg. Georg. II, 209. ad Aen. II, 635. Corn. Fronto de Oratt. II, 6. p. 271. ed. Mediol. 1815. Verba legebantur eo loco, ubi Sullae Sall. de caussis atque ortu belli Italici sive socialis exposuit. Antiquitatis vocabulum insolenter ita positum est, ut sententia sit: tantopere majores respexerunt atque curarunt gentem Italicam. Fr. 17.] Cledon. p. 1934. Putsch. Pertinet Fragmentum ad explicationem caussarum belli socialis. Lege Licinia de regundis in sua civitate sociis, quae plerumque lex Licinia et Mucia dicitur, imprimis commotum fuisse bellum sociale, testatur Asconius ad Cic. p. Corn. Fr. 10. p. 67. Orell. Citra Padum omnes intelligendi sunt socii Italici omnes usque ad Padum. Fr. 18.] Schol. ad Lucan. Phars. III, 632. VI, 348. Verba capienda sunt de initiis belli Italici. Animis discedit est: summa animorum commotione in diversas partes abit. Fr. 19.] Donat. ad Ter. Adelph. III, 4, 11. Haec quoque ad initium belli socialis spectant. dictatura. Civitas vi et proscriptionibus lacerata. Reliquiae Maria narum partium in Sicilia et Africa per Pompeium confectae. 16. Tantum antiquitatis curaeque maioribus pro Italica gente fuit. 17. Citra Padum omnibus lex Licinia fraudi fuit. 18. Atque omnis Italia animis discedit. 19. Post defectionem sociorum et Lati. 20. Tum vero Etrusci cum ceteris eiusdem caussae ducem se nanctos rati maxumo gaudio bellum irritare. 21. Quippe vasta Italia rapinis, fuga, caedibus. 22. Quis rebus Sulla suspectis maxumeque ferocia regis Mithridatis in tempore bellaturi. 23. Postremo ipsos colonos per miserias et incerta humani generis orare. 24. Nihil esse de republica neque libertate populi Romani pactum. 26. Et Metello procul agente longa spes auxiliorum. Fr. 20.] Nonius I, 132. p. 31, 26. Merc. Agitur de Etruscis altero belli socialis anno a Romanis deficientibus; cf. Appian. de B. C. I, 49 in. et c. 50 in. Fr. 21.] Serv. ad Virg. Aen. VIII, 8. Verbis continetur iudicium de eventu belli socialis. Fr. 22.] Donat. ad Ter. Phorm. II, 4, 24. Arus. p. 241. Lind. Sullae memorantur consilia, quo tempore bellum Mithridaticum primum exoriebatur. Suspicere rem quum significet rem suspectam habere (cf. Iug. 70, 1.), sensus est: quas res quum Sulla suspectas haberet. - Ferocia regis intelligenda videtur de immani crudelitate, qua Mithridates omnes Romanos in Asia necavit; cf. Flor. III, 5, 7. Vell. II, 18, 2. In tempore significat tempore ipsi opportuno. Fr. 23.] Serv. ad Virg. Aen. X, 45. De Mario a. 88. a. Chr. Roma eiecto et in paludibus prope Min turnas latitante haec dicta sunt; cf. Cic. p. Sest. 22, 50. Oros. V, 19. Plut. in Mar. c. 36. 37. Fr. 24.] Arus. p. 251. Lind. Verba sunt Cinnae, a. 87. a. Chr. consulis, post Sullae in Graeciam profectionem, cui iureiurando se obstrinxerat instituta eius se servaturum, rerum novarum inceptum excusantis; cf. Plut. in Sulla c. 10. Fr. 25.] Priscian. X, 8, 47. p. 505. Kr. Marius a. 87. a. Chr. n. urbem obsidens Tiberim claudit navibus catenae modo nexis;. cf. Appian. de B. C. I, 67 extr. et c. 69 in. Fr. 26.] Serv. ad Virg. Aen. XI, 544. Agitur de summo urbis a Mario obsessae periculo, quum Metellus in Campania reliquias belli socialis conficiens advocari non posset; cf. Appian. de B. C. I, 68. Longa spes est sera, remota. Fr. 27.] Serv. ad Virg. Ecl. V, 19. Metellus a senatu iubetur bello |