P. VIRGILII MARONIS Æ NEIDOS, LIBER SEPTIMUS. ARGUMENTUM. CAIETAM, putricem fuam, Æneas fepelit, locumque ipfum ab ejus nomine Caietam appellat-5. Inde Circes fedem prætervehitur-24, fecundoque vento ad Tiberis oftia defertur: adverfoque flumine fubvectus, in Laurentem agrum egreditur36. Digreffione de prifco Latii ftatu et de prodigiis, quibus Trojanorum adventus denuntiatus fuerat, facta-106, pergit narrare poëta aliud oftentum comesarum menfarum; cum Æneas ex Afcanii verbis cognoviffet, eam effe terram fatis fibi debitam; ad Latinum regem, qui ejus tractus regnum obtinebat, centum oratores mittit, qui et fuo nomine illi munera offerrent, et urbis condendæ locum peterent. Interea caftra metatur— 159 Latinus, legatione benigne audita, præter poftulata, Laviniam 5 Laviniam filiam fuam, quam, et ex Fauni, patris fui, oracu et augurum refponfis, externo viro tradere jubebatur, ult Æneæ conjugem offert-285. Interim Juno, profperis Trojan rum rebus offenfa, Alecto ad difturbandam pacem ab infe evocat-340: quæ primum Amatam, Latini uxorem-40 deinde ipfum etiam Turnum furiis fuis implet-434: atque in ad Trojanorum juventutem converfa, quæ tum forte venatio operam dabat, manfuetum illis cervum objicit, Tyrrhi, arme tarii regii, liberis inprimis carum ; quem cum Afcanius fagit vulneraffet, ruftici, arreptis armis, in Trojanos impetum f ciunt-510. Alecto ex fuperiore loco clafficum canit: cadur in eo tumultu Almon, Tyrrhi filius natu maximus, et Galefu agricola regionis totius locupletiffimus: qui cum in urbem mo tui effent relati, Turnus et Amata regem Latinum ad bellu fufcipiendum injuriamque manu vindicandam exftimulant590. Verum cum ille, et fatorum et fœderis nuper cum Tro janis initi memor, adduci non poffet, ut illis bellum indiceret Juno ipfa belli portas aperuit-622. Turni aufpicio ad bellun fequitur Mezentius una cum Laufo filio-654: item Aventinus Herculis ex Rhea filius 669: Catillus et Coras Tiburtini, fratre -677: Camilla e Volfcorum gente, mulier fortiffima (803817): aliique complures: quorum catalogus inde a v, 678 ad finem libri recenfetur. Infinitum effet, fi commemorare omnia, diluere ac refellere, vellem, quæ fuper fex pofterioribus Eneidis libris a viris doctis difputata funt. Solet fere unufquifque acceptum hoc ab aliis tradere: inferiores effe eos libris fex prioribus inventionis laude, fpiritu poëtico et ornamentorum copia ac varietate: itaque multo minorem voluptatem eos legenti bus afferre, remitti animum et vix epifodiis aliquot idoneis excitari ac languore abfterfo recreari; nec mirum effe, fi hæc ita fe habeant cum ultimam manum poëta carmini fatum inviderit. Quod ne fruftra a veteribus traditum effet, plerique virorum doctorum in illa ipfa, quæ reprehendunt, involaffe potius videntur quam incidiffe. Circumfpiciunt folliciti, quidnam illud fit, quod inchoatum tantum, non abfolutum, in his libris habendum fit. Me diffimillimum effe eorum, qui cæca Virgilii admiratione capti fint: tot, puto, locis a me declaratum eft, ut in contrariam adeo reprehenfionem incidere multorum judi cio videri poffim. Omni igitar cupiditate ac studio in poëtam depofito, tamen jure meo me hoc pronuntiare arbitror, in omnibus his argutationibus pauca effe, quæ viro intelligenti fe probare poffint. Adeo a poëtæ confilio, carminis argumento, heroicæ vitæ indole, Auguftei ævi fenfu ac judicio, communi naturæ humanæ lege ac more, carminis epici interioribus cauffis, aliena funt pleraque, ut illa centies recoc ta iterum perlegere, iterum refellere, moleftia omni moleftius fit. Ut tamen interpretationis hoc genus meum, quod non defultorium effe ab initio decrevi, fibi conftet, non omnino eas argutias prætermittere licet. Perftringam itaque breviffime potiora reprehenfionum vel laudum capita, et tamquam levi digito attingam ea, quæ cauffis idoneis in utramque partem deftitui equi dem arbitror. Actionem aiunt ab hoc libro procedere carminis alteram, a priore diverfam, quod ab unitate carminis epici quantum abhorret! res in Italia geftas; idque ipfum poëtam non ignoraffe, cum fic ordiatur narrationem v. 44. 45 Major rerum mihi nafcitur ordo: Majus opus moveo: eum autem in hunc errorem inductum, quod fex prioribus libris Odyffeam, his alteris fex Iliadem redhibere et exprimere volue zit. Quod, fi quid aliud, fruftra fumitur, etfi jam inter Serviana nugamenta (ad lib. VII, 1) venditatum; nec, fi in fingulis partibus vel epifo diis Homeri veftigiis infiftit Maro, eum ita imitatus effe credi debebat, ut ejus corpus in partes diffectum novo exem plo conglutinaret. Antequam ad Italiam accederet Eneas, iter Troja factum erat commemorandum. Quod in Africam defertur claffis, quod, cum Juno fraudibus hoc fuis confequuta non effet, ut Didonis amore irretitus Æneas Carthagine defideret, iterum confcenfis navibus Siciliam adeunt Trojani, et inde profecti tandem Tiberis oftia invehuntur: ea omnia ad unam illam actio nem non minus pertinent quam difficultates, quæ efcenfu in Latino littore facto fuboriuntur, quibufque verendum erat, ne a fedibus in Latio Occupan`dis et nova colonia huc ducenda prohiberentur Trojani advenæ. Invocatio Mufæ non per fe partem operis conftituere poteft novam: fed ad excitandos et inflammandos fub magnæ rei exordium cum poëta tum lectoris animos valere debet. Quod diverfa funt rerum in his ac fuperioribus libris narrandarum genera, hoc ipfum ad varietatis ac copiæ laudem pertinet. Quis in Ho mero recenfum navium novam carminis partem conftituere dia xerit, quoniam poëta Mufis invocatis illum orditur? Majus opus fe movere, ingredi, dicit poëta: rerum naturas refpiciens, bella ac pugnas, cum er roribus maritimis comparatas: Dicam horrida bella, Dicam acies etc. v. 41. 42. Reprehendunt alii poëtam, quod horum fex librorum ar gumentum intra bella ac pugnas continetur: hac rerum femper femper ad idem genus redeuntium turba, nafci legentis tædium: Scilicet fic ab omni narratione epica, quæ in rebus geftis magnis ac mirabilibus tactifque audaciæ ac virtutis heroica fpecie animos moventibus verfatur, erit abftinendum. Nam et magna eft omnium fimilitudo, et magna corum pars rebus bello geftis continetur: inprimis fi de iis quæritur, quæ argumentum epicum fuppeditare poffint. Tum bel , ad ipfam hiftoriarum fidem, paratæ fuerunt Trojanis fedes in Latio; et variati funt a poë ta pugnarum cafus mirifice; etiam epifodiis fuis diftincti. Bellum aiunt propter puellam, Æneæ numquam vifam, geri Quod verum non eft. Geritur bellum fuper Trojanorum fedibus in Latio: accedit Lavinia conjugium tamquam pignus fœe deris cum Latino fuper his fe dibus in Latio conceffis facti : VII, 260 fq. 267 fq. Lavi niæ amorem, qualem noftra ætas probat, ab Ænea fruftra in heroica vita expectari, alio loco monui. Amatæ quoque partes, quales Maria Medicea vel Annæ Auftriacæ, ea ætate dari non poterant. Etiam icto jam cum Latino fœdere cauffas belli aiunt (Macrobii exemplo Sat. V, 17) nimis effe exiles ac tenues; cervam, puellæ Silviæ delicias, cafu a Trojanis cæ fam. Nec tamen cauffa hæc belli fuit, fed, exacerbatis jam Latinorum animis prima, qua erumperent iræ, occafio (conf. ad VII, 475): eaque ad prifce vitæ morem non male attemperata; inprimis fi Latium cogites quale illo tempore fuit, per vicos et tuguria fparfim inha bitatum, cum una urbs Lau rentum effet: etfi poëta tenuitatem rerum diligenter ex oculis legentium removit, resque vitæ heroica pauperes et exiles epico fplendore fummo ornavit. Sed omnino belli exordia ad Junonis artes et ad evocatæ Alectus fraudes referenda funt, quibus exafperati Latinorum et Turni animi a novis in Latio fedibus Trojanos prohibent. In Latino tamen multa funt, quæ perfonam epicam dedeceant. Recte hoc moneretur, fi epicam ille, quam volunt, perfonam fuftineret, hoc eft, fi in hoc rege fumma rerum verteretur. Nec vero eminere eum par erat, fi Turnus in medium erat adducendus ifque cum Ænea comparandus: aut enim duo futuri erant Turni, aut fimplicitas actionis et argumenti unitas deferenda. Adumbratum eft in Latino veterum regum exemplum, quorum vix alia auctoritas, quam ut confiliorum populi principes bellique duces effent. Latinus itaque non audet bellum gerendum detrectare, pofcentibus populis: lib. VII, 591 fqq. Cum autem Turno fumma belli effet mandanda: Latinus annis gravis a rerum actu erat re-、 movendus. Itaque Turnus copias cogit, agmen ducit; ad ejufque voluntatem in ipfa adeo urbe novæ copiæ confcribuntur lib. VII, 367 fqq. Turni autem ferox ingenium ac violentia multo magis elucefcit cum Latini miti et manfueta hente comparata. Sed ipfe Turnus plus audaciæ ac vivida virtutis habet, quam Æneas. Recte utique, ne duo effent Æneæ. Et dignus erat adverfarius verfarius Æneæ objiciendus. Cum autem huic femel effet tributa virtus cum prudentia et conftantia animi, quam res adverfæ et rerum ufus et experientia afferre folet: violenta illa et temeraria fortitudo in Eneam non cadebat, Turno relinqui poterat. Annon Laviniæ, fi liberum erat puellæ arbitrium, præferendus fuiffet Turnus: quæftio eft ex noftris moribus ingeniifque petita, non ex heroicæ vitæ feverioribus in femineum fexum inftitutis. Nec vero Latino difplicebat Turnus, probatus quoque eximie (v. c. XII, 19 fqq.); prodigiis tantum et monitis deorum externum generum fibi afcifcendum effe Latinus intellexerat. faftidio et ftomacho ducta funt. Si fex pofteriores libri non æque delectatione tenent animos magnæ lectorum partis, ac priores: cauffas ejus rei facile equidem affequor; fcilicet, at ne impetum animi, fublata rei novitate, retufum commemorem, ad fex pofteriores libros intelligendos major doctrinæ haud vulgaris copia rerumque antiquæ Italiæ fcientia requiritur; is autem, qui in rebus verfatur obfcuris parumque notis adeoque difficilibus, ubi laboris moleftia voluptatem intercipit, et ingravefcens tandem tædium librum manu excutit, non facile ejus rei cauffam in fe latentem agnofcit, fed in auctore rei, quæ tædium afferebat, reperit. Adeo difficile eft in fe defcendere, et judicii fui cauffas exquirere occultas. Altera tamen ex parte is, qui antiquarum rerum lectione delectatur, et tam ingeniofe a poëta et follerter innumera ex Italiæ antiquitate commodo loco pofita et ad finem epicum attemperata animadvertit, non minus recordari debet: magnam hu jus voluptatis partem non tam ab ipfo carmine, quam a doctrina copiis, difficultatis fuperatæ fenfu, antiquitatis ftu dio et amore, et quæ alia, proficifci. |