gis, quam in Servium, eos stimulabat: et, quia gravior ultor caedis, si superesset rex, futurus erat, quam privatus: tum Servio occiso, quemcumque alium generum delegisset, eumdem regni haeredem facturus videbatur.

LAUR. Nonne haec filiorum Anci regis indignatio, atque haec spes plane declarat, Tarquinium, in quem irati erant, sine virili prote discellurum? Nam quid, quaeso, magis fortunae adversum, quam regem, qui filios habeat, et praesertim legitimos, alium quemcumque generum quaerere, cui regnum, dum mortuus erit, relinquat? At erant forsitan filii infantes. Efto,quamquam de hoc polica latius dicam non de rege moriente nunc Joquimur, qui velit condere teftamentum : etsi filii infantes sint, ipse tamen sospes. Sint li. cet modo liberi nati, tamen illos pater visurum se juvenes sperat, et eorum causa diutius victurum: nec minus ardens eft parentum amor in parvulos liberos, quam in jam adultos. Quid, quod non modo generum filiis fuiffe praelatum vult auctor, verum etiam, hoc genero extincto, alium atque alium deinceps, quem regno praeficeret, Tarquinium fuiffe quaesiturum? quod non modo de homine, qui diu vivere et poterat, et sperabat, dicendum non fuit, sed ne de eo quidem, qui, jam mortem sibi impendere intelligens, de regno disponat: et, ne alia quae. ram exempla, certe Ancus pueris liberis, sub tutoribus quidem, sed tamen regnum reliquit. Sceleratus enim pater atque exe. crandus, qui non dicam nato filio, sed ventri non relinquat haereditatem, et praecipue regnum, aut aliquam dignationem, ut, qui aliis dominari debeat, is patris culpa sibi dominantem

alium videat, et quidem de numero subjectorum: ne dicam de periculo capitis, quod infelix ille jure naturae haeres vix poteft effugere ab illo ipso, qui alieni patris obtinet regnum. Dixi de patre; quid de matre dicam? neque enim Tarquinius Superbus ab ullo auctore significatur illegitimus fuiffe, nec regnum sibi poft Servium voluntate patris succeffor illegitimus vendi. caffet. Ejus igitur mater nihil de regno filii laborasset? At quae mulier? nempe ad faciendos reges nata: quippe cujus beneficio duo viri, alter peregri. nus, alter ancilla natus, Romae regnaverint. De qua ita Livius aït.

Liv. [cap. 41.) Tanaquil in ter tumultum claudi regiam jubet, arbitros ejicit; simul quae curando vulneri opus sunt, tamquam spes subesset, sedulo comparat; simul, si destituat spes, alia praesidia molitur. Servio propere accito, cum prope exanguem virum ostendisset, dextram tenens orat, ne inultam mortem soceri, neu so

crum inimicis ludibrio esse sinat: tuum enim, inquit, Servi, est regnum, si vir es; non eo❤ rum, qui alienis manibus pessimum facinus fecere.

LAUR. Ubi hic mentio vel com. mendatio filiorum? An, quae umbram Servii multum valituram putabat, non validiorem fore putasset, si tutor atque auctor regiae ftirpis videretur, atjuncta praesertim sua, id eft matris et reginae, auctoritate, quae pro liberis et pro ftirpe regia laborantis summa effet, pro lieno adversus liberos nulla? neque enim populus ex eadem domo serva, quam regia, natum regnare mallet. Ergo regina, et, quod plus eft, Tanaquil, aut tam parum amans suorum, aut tam humili animo foret, ut vel nol

let

let, vel desperaret, et regnum defendere filiorum cum sua quoque dignitate? nam, quae, amillo viro, regnare patris loco filium videt, adhuc regina eft: et ego sic ago, tamquam Tar. quinius filius fuerit infans: quid si oftendam puerum? quid si adolescentem? quid si juvenem fuiffe? nonne id fit multo incredibilius, quod Livius aït? Quod non dico, quia magis consultum velint parentes juveni filio, quam infanti, sed quia magis poffint consulere. Unde hoc probo? nimirum per id quod paulo poft sequitur.

Liv. [cap. 41.] Itaque per aliquot dies, cum jam exspiras set Tarquinius, celata morte, per speciem alienae fungendae vicis, suas opes firmavit. Tum demum palàm facta, ex com. ploratione in regia orta, Servius praesidio firmo munitus, primus injussu populi, volun. tate Patrum, regnavit. Anci liberi jam tum, comprehensis sceleris ministris, ut vivere regem, et tantas esse opes Servii nuntiatum est, Suessam Pometiam exulatum ierant. Nec jam publicis magis consiliis Servius, quam privatis, munire opes et, ne qualis Anci liberum animus adversus Tarquinium fuerat, talis adversus se Tarquinii liberûm esset, duas filias juvenibus regiis, Lucio atque Arunti Tarquiniis, jungit.

LAUR. Hoc non modo inter initia regni Serviani, sed prope nihil prius factum fuifle, nar. ratur. ne quis dicat, non ftatim rege patre filias Servii nupsiffe Tarquiniis, sed potius circa mor. tem: nam primum ex hoc perver. sitas coargueretur hiftoriae,quae res geftas tam praepoftere nar. raret, quod in hiftorico non me. diocre peccatum eft, nisi cum id aliqua ratione facit. Deinde,

Liv. Tom. XV. P. I.

fuiffe diu Servio generos, probat illud, quod aliquanto poft [cap. 46.1 Forte ita inciderat, ne duo violenta ingenia matrimonio jungerentur, fortuna credo populi Romani, quo diuturnius Servii regnum esset, constituique civitatis mores possent. Ergo poft contractum matrimonium diuturnum fuit Servii regnum, et conftituti sunt mores civitatis. Quid ni ftatim inter initia Serviani regni, ut ab auctore narratur, nuptae sunt Tulliae Tarquiniis, et quidem juvenibus, ut juvenes nuncupantur? Quod cum ita sit, quid nullam nec parentibus spem, nec absurdius, quam velle in his inimicis fuifle formidinem? Cur eos pater, delecto in succellorem genero, praeteriffet? cum neque impii, neque mente capti, neque perdita valetudine, neque illegitimi, si quid hoc ad Paternum amorem facit, effent. fisa foret, paternum se filiis reCur mater, defuncto viro, difgnum defensuram? nam de ma. eft. Cur duos fratres juvenes, terna pietate dubitare improbum scripsi, inimici contemnendos regis filios, et quales modo deputaffent? Cur poftremo ipsi ju. venes, vernam patris in paterraffent? quos, no regno anteponi sibi, tole. etiam patre vi. vente, et praecipue majorem natu, credibile eft regnare coemunia obiiffe. Et haec quidem piffe, et certa a patre commissa repugnantia naturae sunt: illud vero ipsi auctori, quod, qui mo. do circa initia regni soceri juvenis appellatur, is circa ejus obitum, qui quatuor et quadra. ginta regnavit annos, juvenis permanet, atque adeo adolescens nominatur. Dicit enim Livius [cap. 46.] Si sibi eum, quo di. gna esset, Dii dedissent virum, domi se propediem regnum vi. suram fuisse, quod apud patrem videat; celeriter adole

T

cus, ut divinitus eidem redderet. Has spes cogitationesque secum portantes urbem ingressi sunt, domicilioque ibi compa. rato, Lucumoni Tarquinium Priscum indidere nomen.

LAUR. Interrogo nunc, quot annos hanc feminam tunc volumus impleffe, cum nupsit? cer. te sedecim, decem-et-septemve, aut duodeviginti: siquidem auctor vocat mulierem, hoc eft, quantum interpretor, ultra puellares annos; eidem prudentiam, eidem sublimitatem animi tribuens, quae sunt magis matronalis, quam puellaris aetatis. Quot porro addemus annos, donec Romam demigravit? neque enim ftatim nupta e patria sibi demigrandum putaffet,neque mu lier nobilis ita aequo animo domum reliquiffet, neque indignatio in suos cives intra perbreve tempus contrahi poterat. Non enim injuria aliqua, aut intoleranda ignominia hominem mo. vebat, sed quod sperneretur: neque hoc praeter solitum, quip. pe cum semper talis fuiffet: et nihilominus si ab ea civitate, ubi natus ex matre cive erat, ta men ut advena faftidiebatur, nonne id multo magis erat extime. scendum in eo populo, cum quo nibil sibi commune effet? Ne. que lautum sane patrimonium cum emendis in externa urbe bo. nis facile commutaffet. Dum ita que datur aliquod, more hominum, novis nuptiis tempus, dum sperantur quotidie meliora, ut fieri solet, a civibus suis; dum, an Romam migrandum sit, con. sultant, dum domos, praedia, facultates, quae transportari ne. queunt, venditant, neque id per feflinantiam, ne vilius vendant: dum poftremo profectionem tem. peftivam et honeftam apparant, dicamus hanc mulierem ad an. num vigesimum perveniffe. Cer. te glos ejus jam mater erat, quae,

cum effet minoris fratris uxor, ut mea fert opinio, pofterior quam Tanaquil nupsit. Non enim video, cur vivo patre minor fi. lius uxorem duceret, major non duceret; licet tacite auctor aliud significare videatur. Ego tamen non reor, Lucumoni omnium bonorum haeredi auxiffe animos nobilem uxorem, nam id parum profuit, sed jam uxorem habenti solidam haereditatem. Ita vero hoc ipsum, quod haec mulier cft anctor viro Romam migrandi, quod tam perita conjectandi au guria, non ob id solum, quod Hetrusca effet, nam et maritus erat Hetruscus, sed et longum usum haberet, quod ei maritus, ipse homo in primis prudens et impiger, in omnibus fere consiliis auscultat, nonne viginti saltem natam annos fuiffe tefta. tur, cum Romam intravit? Quid autem Romae? quot annos privati degerunt? quis neget plures, quam poft contractum matrimonium collegimus? Etenim homini advenae discenda erat lingua Romana, ne semper advena putaretur, et, quod exper. tus erat, faftidiretur: percipien. di mores, obeunda munera publica, in tantam regis penetran. dum familiaritatem, ut ab ipso rege tutor filiis relinqueretur: denique in talem conditionem, ftatum, famam, perveniendum, ut, salvis regis liberis, ac prope puberibus, digniffimus regno praeter Romanos omnes judica. retur. Quod apertiffime ipsa auctoris verba confitentur,dicentis:

LIV. [cap. 35.] Se, ex quo sui potens fuerit, Romam cum conjuge ac fortunis omnibus commigrasse: majorem partem aetatis ejus, qua civilibus officiis fungantur homines, Romae se, quam in patria, vixisse: domi militiaeque sub haud poenitendo magistro, ipso Anco rege, Romana se jura, Romanos Ti