conscripta, vitam Livii tetigit Lib. 7. cap. 3. Joannes Velcurionis in Annotationibus in ipsummet T. LiviVM haec scripsit. Caeterum de vita Livn plu. ra hic dicere non attinet, qui procul dubio omnium Histori. corum Latinorum Princeps judicari debet; quia res omnes, a Populo Romano pace bello que amplius septingentis sexaginta annis ab Urbe condita gestas, copioso simul, et fluenti, invictoque stylo perscripsit. Romae habitus in maximo pretio et celebritate, sub Octaviano Caesare Augusto, apud quem in magna fuit gra. tia, tametsi eum Caesar Pom. pejanum vocare soleret, quia liberius civilia bella Caesarum descripserat. 100 Coelius Rhodiginus Lectionum antiquarum Lib. 25. cap. 3. Et amplitudo illa Patavini Historici lactea et redundans, itaque legentem saepe afficiens, ut stupore quodam adobruat pene, alere longe pinguius inge. nia mihi videtur, adeo ut, sicuti in pictores ille aït, qui nescirent manum de tabula, oculos a lectione revellere nequeas. Ita dicendo non adumbrantur modo omnia, sed et exprimun. tur graphice. Ubertas illa praedulcis, et austera tamen, nec decocta, nitida, sine labore (ut de Theophrasto Seneca scribit) efflorescens quoque, nec affusa modo nectare, sed quodam Cir. ces (quam Deam intelligi voluit literarum Princeps Homerus) delibuta veneficio est. Abire cupis, retinet blandis amoribus inenarrabilis facundiae vastitas, quae tamen vasta non est, sed compta honestius, culta pretiosius, expolita divini tus, nusquam fucus puerilis, 101 aut pigmenta inania, nusquam vibratior cincinnus. Non ades, provocat praegustata amoenitas, Sirenum cantibus longe potentiùs, quas surdus demum remex pertransisse narratur! istam, odore modo perceptam, nec caecus quidem neglexisse possit. Jam quid de eruditione dicam? Et alia praeclara multa. Blondus quoque Flavius in sua Italia, loquens de civitate Patavina, Livii mentionem facit, sicut et Cosmographi reliqui, tradentes hoc unum Patavinae civitatis monumentum praeclarissimum extitiffe. Sic Zacharias Lilius in suo Orbis Breviario in Venetis, de Patavio meminit Livii cum honore. Sic Marcus Gua tius in sua Chronica praeclare sentit, et loquitur de Livio nofiro, sicut et Hiftorici omnes, qui poft illum corum gefta temporum edidere. LECTOR I. Quae sequuntur, Sertorii Ursati sunt, ex monumentis ipsius Patavinis [lib. 1. sect. 1. pag. 28.] desumpta: quae cum maxime faciant ad interpretationem in. scriptionis monumenti T. Livii, quod nos hic supra pag. 74. delineatum exhibuimus, non incongruum nobis visum est ea hic adjicere, quamvis plurima ex his jam tetigerit Tomasinus. 102 EPITAPHII T. LIVII, 103 In occidentali Praetorii Putavini parte erecti, interpretatio. LIVIUS] Liviam gentem in nu. mero plebejarum reponit Panvi. nius: Consules tamen habuit, et quidem clariffimos, Salinatorem, Dentrem, Drusum, Libonem cognominatos, Patavioque summum conciliavit splendorem, quod Livium noftrum ediderit. De cujus patria et natalibus nihil referam; cum et a proposi to inftituto recedat, et clariffimorum virorum innumera suppeditent teftimonia, qui eum Pa. tavinum, genere clarum, historiaeque parentem declarant: inter quos de ejus gloria hoc unum Plinii ad Nepotem Lib. 2. Epift. 3. plurimorum loco sufficiat. Numquamne legisti Ga. ditanum quendam, Titi Livii nomine gloriaque commotum, 104 ad visendum eum ab ultimo terrarum orbe venisse, statimque, ut viderat, abiisse? Vixit Romae usque ad Augufti decessum, cui summe gratus erat. Poft ejus vero mortem, honori. bus annisque defeffus, in patriam reversus, publicis a Pata. vinis receptus fuit acclamationi. bus. ubi Tiberio Caesare Au. gufto III. et Germanico Caesare II. Consulibus, anno Urbis conditae DCCLXXI. a partu Vir. ginis xix. Imperii Tiberii quar. to, suaeque aetatis LXXVI. e vita exceffit. Panvin. Faft. lib. 2. Corpus ejus haud procul a Concordiae templo conditum fuiffe, et saxum iftud, et ejus offa ibi eruta abunde confirmant. Id cum Jacobus Cavacius, Congregationis Divae Juftinae Coenobita, ejusque monafterii Hiftoricus, fide et solertia eximius, fuse, ac sine fuco, e tabulario depromat, Hift. Coenob. D. Juft. lib. 5. fol. 105 218. ipsius verba heic apponere opportunum existimavi. Hunc Patres in vestibulum 106 templi transtulerant, atque Livii imaginem appinxerant, quam situ exoletam Andreas Abbas nuper novaverat. Marinus, Ludovici frater, cum saepe ad eum diverteret, et aliquod negotium inferret disciplinae Monachorum, statuit pone Abbatis domicilium sibi aeHic dum diculam exstruere. pro fundamentis altius effoditur, apparuit vetustissimum pa. vimentum ex quadratis lateribus affabre exstructum. Eo diruto, reperta est arca plumbea sexpedalis, qua hominis assa continebantur. Accurrere ex Monachis aliquot, qui meminerant, vel acceperant a majoribus, effossum ibi veterem lapidem cum Livii epitaphio. Inde constans omnium opinio fuit, id esse Livii corpus. Rolandus Monachus de his actutum admonuit Xiconem Polentonum, egregium et eruditum civem; qui, cum universa lustrasset, in Praetorium rediens, celebriorem apud cives de Livii corpore opinionem fecit,mox 107 eo praestantiores aliquot secum traxit. Quidam praevenerant, et ex ossibus fragmenta diripiebant. Id. quasi ad aemulationem reliquiarum Sanctorum Dei impie factum, movit Vicarium Abbatis, ut de comburendis Livii ossibus cogitaret. Coeperat jam malleo cranium diffringere, cum negotiis quibusdam gravioribus e CoeVix abscessenobio evocatur. rat, cum Rolandus, rogatus a nobilium virorum turba, quae confluxerat, arcam et ossa T. Livii patriae dono dedit: Proceres, ac si viventem Livium amplecterentur, plumbeum tumulum extulere. Libet illu stres viros recensere, qui humeros submiserunt. Alterum ar. cae caput extulit Andreas Dandulus, Patricius Venetus, alterum Sed nos in urbem revocat T. Livius, Romanae historiaepa. rens, et Patavinorum decus, cujus sepulcrum in nostro coenobio repertum est. Pone Abbatis aedes, ubi nunc valetudinarium est, ante annos quinquaginta effossus fuerat antiquus lapis cum epitaphio. T. V. F. L. CONCORDIALIS terum Polentonus, medium subiere Palamedes (Palaminus vulgo) Vitalianus, et Peraghinus Peraga aurati Equites, Alexander de Doctoribus, Jo. Franciscus Capilisteus, et Nicolaus 108 Porcellinus Jurisconsulti. Se. quebantur feralem pompam Zacharias Trivisanus Praetor, et Leonardus Mocenicus Praefectus, mox quicumque litterarum studio, vel patriae charitate tenebatur. Funus delatum est per frequentiora urbis loca in Praetoris regiam, donec publico decreto statueretur, qui optimi civis memoriae satis prospici posset. Quorundam sententia fuit, ut apud banum Sancti Clementis, qua forum respicit, publico aere Cenotaphium T. Livii e marmore excitaretur. Quidam optimates privata pecunia Livio multo nobilius monumentum pollicebun. tur, si prope eorum aedes liceret ipsius Livii ossa transferre. Duo potissimum ad eam rem contendebant, Ludovicus Buzzacarinus, eruditus ac dives admodum, et Henricus Scrovinius Eques. Attamen publicae in Livium pietati decere visum est, ipsius ossa in augustissimam aulam Praetorii referre, et antiquum lapidem cum Epitaphio 109 adjicere. Haec Cavacius. U. berius totam hiftoriam complu. res alii persequuntur; quos lector inspicere poteft. Ad publicae voluntatis decre. tum loco selectô, offa Livii oc. cidentem versus in Praetorii pariete supra oftium, qua nunc Sanitatis officium, ut vocant, aditur, locata fuere : eaque sub rudi simulacro, et ab ejus effigie omnino diffimili, hoc epitaphio, a Leonardo Juftiniano, Patavii tunc Practore, addito, condecorata fuere. OSSA CIO DIGNI, CVIVS PROPE Anno MCDLI. eximium quod. 110 piam Livii monumentum expe. tens Alphonsus Arragonum Rex, per Antonium Bevateйlum Panor. mitanum, Legatum suum, poëtam insignem, a Patavinis brachii os impetravit. Eodem tempore Livii maxilla, aeneo orbe clausa, fornici Archivi Civitatis noftrae appensa fuit; ubi et hodie spectatur. Supra oftium vero, ubi offa reposita fuerunt, illa parte, qua Palatium respi. cit, tale positum fuit monumentum. INCLITO ALPHONSO, ARAGONVM REGI, STVDIORVM FAV- DERATO, ANTONIO PANORMITA POE TA LEGATO SVO ORANTE, ET MAT THAEO VICTVRIO HVIVS VRBIS PRAE TORE CONSTANTIS91MO INTERCEDEN TE, EX HISTORIARVM PARENTIs t. LIVII OSSIBVS, QVAE HOC TVMVLO CHRISTI MCCCCLI. XI. KAL. SEP Vide Pignor. in Origin. Pat. cap. 17. CILE PRINCEPS, CVIVS LACTEAK E- Monumentum vero Livii, quod TVTE PARITER AC ERVDITIONE FLO 112 in D. Juftinae aede conservaba 113 tur, anno MDXLVI. in Praetorium una cum ipsius offibus fuit translatum; ubi noftra aetate conspicitur. Apici ejus additus fuit vultus e marmore, qui penes Alexandrum Baffanum Patavinum servabatur. Aenea utrinque acceflerunt simulacra; e parte dextra Aeternitatis, e siniftra Minervae; sub primo Tiberis, sub altero Medoacus excurrit: inter utrumque fluvium Lupa Romulo et Remo ubera praebet. Subjectam his simulacris tabu bulam aeneam Lazarus Bonami. cus Baffanensis, vir doctiffimus, politiorum literarum in Gymna. sio tunc Profeffor celeber, hoc epigrammate decoravit. Ossa tuumque caput cives ti- Tu famam aeternam Romae cta canens. At tibi dat Patria haec, et, si majora liceret, Hoc totus stares aureus ipse REBAT, ADEO ADMIRATA EST, VT MVL- PVLCHERRIMAM, AVT VRBIS ET ORBIS HVNC VIRVM INVISERENT AVDIRENT QVE, A GADIBVS PROFECTI SINT. HIC RES OMNES, QVAS POPVLVS RO- Veterem Livii inscriptionem, 115 in aula Praetorii positam, aliamque in acdibus Capilificorum ad Sanctum Danielem, suo loco expendendam, minime ad Livium pertinere, his verbis demonftrare conatur ingeniosiffimus Pignorius in Origin. Patav. c. 17. La inscritione si come l'ho per antica, cosi non credo, che appartenga al nostro T. Livio. vio scriveva SIBE et QUASE, non Il mio argomento è, che T. Li SIBI et QUASI, et cosi Asconio Pediano, come raconta Quintiliano nel libro primo à capi vu delle sue institutioni orato. nità di ortographia, e di voci, rie, et questa o simile peregriet forse di elocutione era la Patavinità, che Asinio PollioT. LI VIV S ne haveva osservato in Livio. QVARTO IMPERII Quo quidem argumento Livii mo loco. Inscriptionem porro idem subdit. TIBERII CAESARIS AETATIS VERO SVAE LXXVI. Ceterum ne summae erga clariffimum civem observantiae teftimonia deficerent, etiam supra 114 Practorii oftium, sub magna statua marmorea librum apertum tenente, manumque ori admovente cum hoc symbolo, PAR VVS IGNIS MAGNVM SAEPE SVSCITAT INCENDIVM. Majores noftri hoc monumentum ftatuerunt. T. LIVIVS PATAVINVS, HISTORICORVM LATINI NOMINIS FA numento nequicquam decedere puto: etenim Asinius Pollio, non ut ftyli elegantiam extolleret, sed ut formam dicendi irri. 116 deret, acerbe dixerat, Livium sibi videri Patavinitatem sapere: ut bene patriae ftudiosiffimus Tomasinus in vit. Liv. cap.5. observavit. Pub.Terentius etiam, qui, Tranquillo tefte, inter finem secundi belli Punici, et initium tertii natus est et mortuus, multo ante Livium, in Eu. nucho act. 5. sc. 6. loco soli scripsit, 117 Mihi solae ridiculo fuit. Quam digendi formam observavit Clariffimus Claravallensis Comes Gaspar Scioppius, Suspect. Lect. lib. 1. Ep. 1. qui in patria noftra sibi gratissima aliquamdiu vixit, diemque nuper clausit extremum.Qui apud Quin. tilianum Infit. Orat. lib.1.cap.4. clarius? Non E quoque I loco fuit: ut Menerva, et Leber, et Magester, et Dijove, et Vejo. ve, pro Dijovi, et Vejovi? Adde lapides antiquos minime Patavinos; in quibus SIBE pro SIBI observatur. Talem e Romanis descripsit Gruterus Fol. 958. n. 1. DIS. MANI B. M. VINICI. M. F. SALVIARI VIXIT. A N N. XXXII MENS. VI VINICIA. HELPIS PATRON. ET CONIVGI IND VLGENTIS S. ET. SIBE T. Livii praenomen Titus eft; vel quod, Fefto auctore Lit. T. Ti. tuli milites appellarentur, quasi tutuli, quod patriam tuerentur, unde et Titi praenomen ortum est; vel ab Sabino nomi. ne, ut putat Valerius de Nom. Imposit. quem Sigonius de Nom. Rom. et Panvinius de Antiq. Nom. secuti sunt. 218 LIVIAE T. F. QVARTAE L. HALYS] face quarta Livii filia fuit, ut jam observavi: et, ut docet Panvinius de Antiq.Nom. LIVIA T. F. QVARTA nupsit L. HALY. sic enim credo cum Scar. deonio Lib. 1. Claff. 111. hace explananda effe; non autem LIVIAE T. F. QVARTAE LEGIO. NIS HALYS; ut, tefte Scardeo. nio, Blondus Flavius de Italia Illuftrata in March. Tarvis. (pag. 382.] censuit. Scardeonius enim vere affirmat, quod Legio non sola litera L. sed LEG. in monumentis exprimebatur; et quod Legio quarta non Halys, sed Scythica erat dicta; ut in quo. dam ex noftris epitaphiis, in vico Putei Vitaliani sito, suo tempore declarabimus. Sitne vero L. HALYS ille, qui et L. Magius appellatur, gener T. Livii, Socerique cauffa laudatiffimus Rhetor, de quo Seneca in Epift. lib.5. Controv. prudens sileo, cum certi nihil habeam. Eundem ta- 119 men effe Scardeonius loco citat. afferit: Quod autem LVCIVS MAGIVS et HALYS appelletur, minime absurdum videri debet: cum id fere civibus Romanis conveniat, ut tribus nominibus inscribantur. Dictus autem est HALYS ab HALY fluvio et cognomine Hispano, unde forte profectus erat. Pro sententiae suae fundamento epi. taphium Saguntinum, ab Achil le Statio Lusitano receptum, sed mutilum, affert: quod, ut integrum habeatur, sic legendum ex Grutero Fol. 778. n. 2. CONCORDIALIS.] Ex hac voce ca semper mihi fuit opinio, Templum Divae Jufiinae non fuiffe aedem Jovis, in qua Cleonymi Lacedaemonii spolia appensa fuere, ut Blondo Flavio in Ital. Illuftr. loc. cit. placet; nec Martis aut Junonis, ut tradit Paulus Merula Cosmogr. Part. 2. lib. 4. sed Concordiae. Non enim unum hoc saxum habemus, 131 quod Concordialis dignitatis tcfiimonium praebeat, nempe Sa cerdotis Deae Concordiae, sed alia etiam, quae hoc ipsum con. firmant. Concordialis autem sa |