Connixi incurrunt hastis, primique ruinam

Dant sonitu ingenti, perfractaque quadrupedantum
Pectora pectoribus rumpunt. Excussus Aconteus, 615
Fulminis in morem, aut tormento ponderis acti,
Præcipitat longe, et vitam dispergit in auras.
Extemplo turbatæ acies, versique Latini
Rejiciunt parmas, et equos ad monia vertunt.
Troës agunt princeps turmas inducit Asylas.
Jamque propinquabant portis, rursusque Latini
Clamorem tollunt, et mollia colla reflectunt :
Hi fugiunt, penitusque datis referuntur habenis.
Qualis ubi alterno procurrens gurgite pontus

620

Habet jam Ald. pr. versis Ed. pr. Burm. Achonteus, Acontheus, Acontes, in codd. Est Ακοντεύς. 613. 614 Commixti pr. Hamb. Connexi pr. Moret. et ed. Mediol. occurrunt Bigot. et Goth. tert., quos jam toties in eandem lectionem consentire vidimus. ruina Dant sonitum ingenti Moret. sec. et qu., quo Heins, Mediceum alludere arbitratur, in quo ruinam et sonitum. Probabilius est, istam Moretanorum lectionem confectam esse ex simili lapsu: etiam Gud. a m. pr. ruina Dant sonitum ingentem. et ruina Dat sonitum Parrhas. sonitum etiam Exc. Burm. Quod autem ad sententiam verborum attinet, video utique accipi hoc, etiam a Burmanno: dant ruinam, id est, cadunt cum maguo sonitu. Nec dubitare licet, dare ruinam, vulgo ita dici. Verum h. 1. significatum hunc habere nequit; si enim nunc uterque cadunt, ineptum esset, mox Aconteum excussum præcipitari v. 615-617. Igitur verius arbitror, quod in notis posui, esse simpl. pro ruere; irruunt viri mutuo impetu, et hastis elusis ipsi equi confligunt adversis pectoribus. 614 Dat Franc. præfractaque vett. edd. tum Aldd. et inde vulgatæ. perfractaque ex Rom. Medic. et aliis jam Pier. notavit, et ex Medic. a m. sec. aliisque Heinsius. Sic quoque tres Goth. perfectaque a m. pr. Medic. et Gud. perfossaque tert. Moret. quadripedantum scriptum passim in codd. Pier., ut in Rom., ut et alibi. quadripes ut quadrijugi. cf. Burm. ad XI, 875. 615 Expulsus Bigot. 616 tormenti Medic., sed a m. pr. aut torto Goth. tert. actus Gud. a m. pr. et pr. Menag. 617 dispargit Leid. spargit Goth. pr. et Ed. Mediol. disparsit alter Mentel. dispersit a m. pr. Gud. 619 Dejiciunt sec. Moret. palmas Goth. tert., perperam. Mos in fuga clipeos in tergum rejiciendi notissimus, ad m. versunt alter Hamb. torquent ed. Mediol. 620 invasit vett. edd., quod tamen in solo Menag. pr. et Exc. Burm., quodque miror, in Colotiano, occurrebat. invadit Leid. Contra Rom. et omnes Pier. Medic. et omnes Heins., Gothani quoque, inducit, quod jam Ald. tert. exhibere cœpit, et quod unice verum : turmas in hostem inducit. Asillas, Asilus, Asillus, aberratt.; accedit asellus librarius. In Virgilio est 'Acúλas. 621 versique Pierius in ora codicis notaverat. 624 procumbens pars codd. Heins. et Burm., tum Ed.

Etrusci proprium; Aconteus e Latinis. 613. ruinam dant, ruunt. perfractaque-rumpunt pro perfringunt, pro, illiduntur invicem; scilicet hasta neuter alterum attigerat, itaque ipsi equi concitati summo impetu in se ipsos irruunt: qua ruina, quo conflictu, labefactatus Aconteus equo dejicitur. 620. Troes nunc : mox Tusci

629, quoniam ex utraque gente equitatus constabat, agunt: versos in fugam impellunt, ut supra V, 265. vid. Burm. Asylas, qui Pisa Etruriæ copias adduxerat: sup. X, 175 sqq. 622. colla equorum: qui quoniam domiti, ut facile flecti queant, hinc colla mollia: ut Ge. III, 204 molli collo; et mollia crura ibid. v. 76. 624

630

Nunc ruit ad terras, scopulosque superjacit undam 625
Spumeus, extremamque sinu perfundit arenam :
Nunc rapidus retro, atque æstu revoluta resorbens
Saxa fugit, litusque vado labente relinquit.
Bis Tusci Rutulos egere ad monia versos;
Bis rejecti armis respectant terga tegentes.
Tertia sed postquam congressi in prœlia, totas
Implicuere inter se acies, legitque virum vir:
Tum vero et gemitus morientum, et sanguine in alto
Armaque, corporaque, et permixti cæde virorum
Semanimes volvuntur equi; pugna aspera surgit. 635

Ven. Burm. cum Goth. sec. et tert.

627

Adde Rom., sed perperam. conf. sup. ad V, 204. 625 ad terram pars codd. cum Rom. et vett. edd. ad terras Ald., sicque Medic. aliique. unda Medic. cum aliis ap. Burm. superjacet unda duo alii: sed superjacit undam doctius h. jacit undam super scopulos: præpositione ad verbum retracta: ut fere Græce dicas: σκοπέλους τ ̓ ὑπερέβαλε κῦμα sc. πόντος. Scopulos autem minores ante oculos habere necesse est. Nam, si majores fuerint, tum ἀμφὶ ἄκρας Κυρτὸν ἐὸν (κῦμα) κορυφοῦται, ἀποπτύει d'áλòs äxm, fractus scilicet fluctus: ut Iliad. ▲, 425. 426. conf. Od. E, 402. 403. Simili usu bene h. 1. v. 626 adjectumn Spumeus. 626 sinus Mentel. pr. profundit Ven. Nunc trepidus Zulich. a m. sec., perperam. resoluta Gud. et Goth. tert. resolvens Franc. 628 Saxa ferit Zulich. a m. interpolatrice. vado lumbente Exc. Burm. Verum aquam fluctus revoluti decrescentem memorat poeta, adeoque labentem. dic. a m. pr. et Zulich. a m. sec. Vid. Not. ad v. 620. versus Hugen. quentes Goth. tert. 631 in abest pr. Voss. et Oudart. que in fine, ut totasque esset, adsciverat Heins. ex binis Rotteud. pr. Hamb. sec. Mentel. et Franc., parum suaviter, tum parum gravi auctoritate. 633 Tunc alii. et abest Goth. tert. ab alto Menag. pr. s. multo Parrhas. et Oudart. pro var. lect. 634 et abest Ed. pr. Burm. 635 Semineces Gad. pro div. lect. Semianimes etiam hic Rom. sternuntur Bigot. et Goth. tert.

sqq. Comparatio præclara et ornatissima: cui ex parte similem ex Quinto Calabro excitavit Guellius (lib. XI, 226 sqq.); accedit tamen hæc propius ad locum Homeri Iliad. A, 305 sqq. Non autem ad æstum maris crescentis et decrescentis trahendum est, sed de motu maris litus alluentis et alternis accedentis ac recedentis. Ornatum observa in singulis. alterno gurgite, unda, fluctu. arenam extremam, in interiore litore, perfundit sinu, fluctu in sinum undas jam languentes curvante. Nunc pontus, unda, astu, vicissitudine maris æstuantis, graviter commoti, rapidus

629 Bis Teucri Me630 resp. t. se

retro (παλιῤῥόπιον κῦμα, v. c. Od. E, 430. Sic malo, quam retro fugit), atque resorbens (se, ávappoißdwv) fugit saxa revoluta, h. per quæ unda revolvitur, ȧvakvλívderai, et relinquit pontus litus vado labente, fluctu recedente ac decrescente; donec novus fluctus iterum alluat.

631. in tertia prælia: eleganter pro, tertio. 632. legitque virum vir Homericum: ἀνὴρ δ' ἄνδρ' ἐδνοπάλιSεv Iliad. A, 472, h. e. percussit. 633. Tum vero. vid. Iliad. A, 450 sqq. Loca alia similia observabit quisque pro se. Unum excitabo Eurip. Phoeniss. 1196 sqq.

Orsilochus Remuli, quando ipsum horrebat adire,
Hastam intorsit equo, ferrumque sub aure reliquit.
Quo sonipes ictu furit arduus, altaque jactat
Vulneris impatiens arrecto pectore crura.
Volvitur ille excussus humi. Catillus Iolan,
Ingentemque animis, ingentem corpore et armis,
Dejicit Herminium: nudo cui vertice fulva
Cæsaries, nudique humeri; nec vulnera terrent;
Tantus in arma patet. Latos huic hasta per armos
Acta tremit, duplicatque virum transfixa dolore.
Funditur ater ubique cruor: dant funera ferro
Certantes, pulcramque petunt per vulnerà mortem.
At medias inter cædes exultat Amazon,

637 relinquit Franc.

640

645

638 ferit

636 'Oginoxos. At Orsilocus, Orsilogus, aberratt. aliquot Pier. et a m. pr. Medic. actaque alii ap. Pier. 640 Cathillus, Cathilus, Cathyllus (hoc in Medic.); et Iollam, Iollan, aberratt. 641 pectore Gud. pro div. lect., perpetua fere varietate. 642 Hermonium, Hermionum, Hermenium in libb. 643 Sustuli majorem interpunctionem ante Nec vulnera terrent: nam ad nudo cui spectant. 644 Quem muscas captare juvet, ex Servio varietatem exculpere potest: Totus in arma putet. In Rom. Tantum in a. p., ex interpretatione. hinc edd. sphalma. 645 Acta premit Ed. pr. Burm. duplicatque virum transfira dolore Heins. ex codd. auctoritate reposuit et suorum et Pierianorum. Idem jam vett. edd. habuere. Primum dolorem video in Aldd. editum : quod et ex Schol. Statii Theb. VII, 633 enotavit Burm., sic virum transfixa hasta, quæ figitur, transfigitur, et ipse dolor duplicatur. Atqui hoc jejunum est, nec magis ferri hoc posse arbitror, quam quod Heins. conj. duplicatque viro, vel quod Pierius in suo exemplari habebat atque hinc Catrous repetiit, d. viri t. dolorem. 646 dant vulnera Sprot. cum Mediceo Pierii. 648 inter acies Oadart. et Medic. Pierii.

637. Orsilochus ex Trojanis est. v. inf. 690. Remulus ex Latinis, diversus ab eo, qui supra IX, 592. 593 memoratus. Ad reliqua v. 637— 640. cf. sup. X, 890 sq. de simili vulnere. 640. Catillus, qui Tiburtes agebat. cf. sup. 519, et lib. VII, 672; adeoque Iolas et Herminius interTrojanos et Etruscos referendi. 643. 644. nec vulnera terrent; tantus in arma patet: arte cohærent cum illis: nudo cui vertice fulva Cæsaries nudique humeri. Habebat nudum caput et humeros nudos, ut satis appareret, cum vulnera non timere; tantum,

tanta sui parte, patebat in vulnera s. in tela hostilia. duplicat virum: recte Guell, accipit et cum eo Cerda: incurvat, ut reddatur Homericum idνοῦν. Ιδνώθη τε πεσών Iliad. N, 618, ut iis accedendum sit, facit adjectum dolore. Et sic duplicatus poples inf. XII, 927. Niobes filia collapsa dicitur duplicata vulnere cæco ap. Ovid. Met. VI, 293, ubi v. Burm., et ad Val. Flacc. VI, 509; ap. Græcos πτύσσεσθαι sic occurrere memini. 646. 647. Hæc ad reliquos pugnantes spectant, mortem dant et accipiunt.

1

Unum exerta latus pugnæ, pharetrata Camilla;
Et nunc lenta manu spargens hastilia denset;
Nunc validam dextra rapit indefessa bipennem.
Aureus ex humero sonat arcus, et arma Dianæ.
Illa etiam, si quando in tergum pulsa recessit,
Spicula converso fugientia dirigit arcu.
At circum lectæ comites, Larinaque virgo,
Tullaque, et æratam quatiens Tarpeia securem,
Italides; quas ipsa decus sibi dia Camilla
Delegit, pacisque bonas bellique ministras.

649 ejecta Franc. exerta Rom. exserta. al.

650

655

650 læta Donat. leta Franc. densa Parrhas.

manustres ap. Burm. cum Erf., sed vetat in seq. v. dextra casu sexto. denset Heins. e codd. et Grammaticis pro vulgato densat: cujus lectionis fons Rom. 651 rapit in dextram non fessa ms. ap. Pier. dextra quatit Parrhas. indefensa Franc. et Goth. pr. ac tert., male. 652 ex humeris Rom. erat arcus Donat., ex interpretamento. 653 recedit alter Hamburg. 654 derigit Rom. et Medic.; Burm. laudat Lambin. ad Lucret. VI, 823. 655 Et circum Gud. et alii Heins. jacta pr. Moret. ex lacta pr. Goth., sphalmate. Laurina Goth. 656 Telaque ap. Priscian., male. securem Heinsius reposuit, monente eodem Grammatico, et assentientibus Gud. et sec. Mentel. At conf. inf. 697. securim tuetur Rom. 657 aura Rom. et Uratisl. diva passim scriptum in codd. Pier. Heinsii et binis Goth. et Erf., sic et Medic. a m. pr. 658 pacisque bonæ vett. edd. nostræ omnes, tum

sec.

De Camilla episodium est inter elaboratiores carminis partes. 649. Unum exerta latus, mammam; inf. 803 sub exertam papillam. sup. I, 492 aurea subnectens exertæ cingula mammæ. Disputant Intpp., utram exeruerit. Cerda ait lævam, nam dextra in Amazonibus erat exusta. Recte; ne eam arcum tendentes læderent nervo adducto: diserte Apollod. II, 5, 9. § 1. Verum comparatio instituitur tantum ad nudationem mammæ: in venatricibus autem et bellatricibus, ut Diana ac Nymphis, dextrum pectus, dextrum humerum, nudatum videmus in numis ac statuis: sicque Callimachus in Dian. 213. 214. chlamyde vel tunica in humerum sinistrum rejecta et fibula vincta in dextro. Quid quod in ipsis Amazonibus dextra mamma exerta, nec semper

excisa, in monumentis occurrit ; uti

contra læva exerta occurrit, dextra vestita: ne venustati conspectus obsit, si excisa esset. v. sup. ad I, 492. Excurs. XIX* add. Viscont. in Museo Pio Clement. Tom. II, t. 38. Tom. V, p. 42. pugnæ, ad pugnam, ut expeditior esset ad pugnandum. Comparationis autem lineas ducit, quam mox repetit et ornat vss. 659 seqq. 650. spargens denset: id est, dense spargit, jacit; alias fundere, xiv. 651. indefessa est årpvroç. 653. in tergum pulsa recessit: etiam hoc a vulgari ratione deflexit; nam vulgare est: si tergum vertit, dat. 654. spicula fugientia, ipsa fugiens, ut recte Servius. nisi dixeris, eam Parthorum more, retrorsum sagittas emisisse. 658. ministras, comites: Sic duwtSaç Penthesileæ dat Quintus Calaber lib. I, 33, ut Jeрáπovтeç heroum sunt. Totum illum locum de Penthesilea

Quales Threïciæ cum flumina Thermodontis

Pulsant et pictis bellantur Amazones armis :
Seu circum Hippolyten, seu quum se Martia curru
Penthesilea refert, magnoque ululante tumultu
Feminea exultant lunatis agmina peltis.

bonas emendatum in ed. Ald. pr. et sec.; at bonæ revocatum in Ald. tert. et hinc ductis; donec prior lectio bonas iterum obtineret e Commelin. Pulm. Steph., quam meliorem lectionem habent meliores Heins. cum Mediceo; agnoscitque eam Arusianus Messius. bona tamen tuetar Rom. cum aliis Pier. Heins. et Burm., ac binis Goth., tum agnoscit Servius. bono Franc. belloque Oudart. ministrans Franc. 659 Threicio Exc. Burmann. Threicia vitium operarum ed. N. Heins. Thermodoontis vulgg. passim edd., item vett. codd., etsi jam emendatum dederunt Naugerius et Egnatius. Res nunc nota est, esse Thermodontis a OsgMádar, ovτos. cf. Apollon. II, 972. Tentaverat nonnulla in h. 1. Wakefield Silva crit. Vol. III, p. 94, quæ tamen mox ipse damnasse videtur. Threicii locum habuisset, si poeta hoc maluisset. 662 magnumque u. conj. Cuninghamus. 663 scutis ex Medic. laudat Heinsius: