❝lum reddent cives tui, auctore me; sed, fi quid "deeft, munifice augebunt. Amicus abi. Exo"nera

nera civitatem vano forfitan metu. Ita perfua❝fum eft animis, cum gente Tarquinia regnum " hinc abiturum." Confuli primo tam novae rei ac fubitae admiratio incluferat vocem. Dicere deinde incipientem primores civitatis circumfiftunt, eadem multis precibus orant. Et ceteri quidem movebant minus. Poftquam Sp. Lucretius, major aetate ac dignitate, focer praeterea ipfius, agere varie, rogando alternis fuadendoque, coepit, ut vinci fe confenfu civitatis pateretur; timens conful, ne poftmodum privato fibi eadem illa cum bonorum amiffione, additaque alia infuper ignominia, acciderent, abdicavit fe confulatu: rebufque fuis omnibus Lavinium tranflatis, civitate cesfit. Brutus ex fenatufconfulto ad populum tulit, ut omnes Tarquiniae gentis exfules effent: collegam fibi comitiis centuriatis creavit P. Valerium, quo adjutore reges ejecerat.

III. Quum haud cuiquam in dubio esset, bellum ab Tarquiniis inminere, id quidem fpe omnium ferius fuit. Ceterum, id quod non timebant, per dolum ac proditionem prope libertas amiffa eft. Erant in Romana juventute adolescentes aliquot, nec ii tenui loco orti, quorun in regno libido folutior fuerat, aequales fodalefque adolefcentium Tarquiniorum, adfueti more regio vivere.

Eam tum, aequato jure omnium, licentiam quaerentes, libertatem aliorum in fuam vertiffe fervitutem inter fe conquerebantur. "Regem homi“nem effe, a quo inpetres, ubi jus, ubi injuria opus fit effe gratiae locum, effe beneficio; & "irafci & ignofcere poffe: inter amicum atque " inimicum difcrimen noffe. Leges rem furdam, "inexorabilem effe, falubriorem melioremque

inopi, quam potenti: nihil laxamenti nec ve"niae habere, fi modum excefferis. Periculo"fum effe, in tot humanis erroribus fola innocen"tia vivere." Ita, jam fua fponte aegris animis, legati ab regibus fuperveniunt, fine mentione reditus bona tantum repetentes. Eorum verba poftquam in fenatu audita funt, per aliquot dies ea confultatio tenuit: ne non reddita, belli caufsa; reddita, belli materia & adjumentum effent. Interim legati alii alia moliri, aperte bona repetentes, clam recuperandi regni confilia ftruere. Et, tamquam ad id, quod agi videbatur, ambientes nobilium adolefcentium animos pertentant. A quibus placide oratio accepta eft, his literas ab Tarquiniis reddunt; & de accipiendis clam nocte in urbem regibus colloquuntur.

IV. Vitelliis Aquilliifque fratribus primo commifa res est. Vitelliorum foror confuli nupta Bruto erat: jamque ex eo matrimonio adolefcentes erant liberi, Titus Tiberiufque. Eos quoque in

focietatem confilii avunculi adfumunt. Praeterea & nobiles aliquot adolefcentes confcii adfumti, quorum vetuftate memoria abiit. Interim quum in fenatu viciffet fententia, quae cenfebat reddenda bona; eamque ipfam cauffam morae in urbe haberent legati, quod fpatium ad vehicula comparanda a confulibus fumfiffent, quibus regum afportarent res; omne id tempus cum conjuratis confultando abfumunt, evincuntque instando, ut literae fibi ad Tarquinios darentur: nam aliter quî credituros eos, non vana ab legatis fuper rebus tantis adferri? Datae literae, ut pignus fidei effent, manifeftum facinus fecerunt. Nam quum, pridie quam legati ad Tarquinios proficifcerentur, & coenatum forte apud Vitellios effet, conjuratique ibi, remotis arbitris, multa inter fe de novo, ut fit, confilio egiffent; fermonem eorum ex fervis unus excepit, qui jam antea id fenferat agi: fed eam occafionem, ut literae legatis darentur, quae deprehenfae rem coarguere poffent, exfpectabat. Poftquam datas fenfit, rem ad confules detulit. Confules, ad deprehendendos legatos conjuratosque profecti domo, fine tumultu rem omnem obpreffere literarum in primis habita cura, ne interciderent. Proditoribus extemplo in vincula conjectis, de legatis paullulum addubitatum eft: & quamquam vifi funt commififfe, ut hoftium loco effent, jus tamen gentium valuit.

V. De bonis regiis, quae reddi ante cenfuerant, res integra refertur ad Patres. Illi victi ira vetuere reddi, vetuere in publicum redigi. Diripienda plebi funt data; ut, contacta regia praeda, fpein in perpetuum cum his pacis amitteret. Ager Tarquiniorum, qui inter urbem ac Tiberim fuit, confecratus Marti, Martius deinde campus fuit, Forte ibi tum feges farris dicitur fuiffe matura meffi. Quem campi fructum quia religiofum erat confumere, defectam cum ftramento fegetem magna vis hominum fimul inmiffa corbibus fudere in Tiberim, tenui fluentem aqua, ut mediis caloribus folet. Ita in vadis haefitantis frumenti acervos fediffe inlitos limo. Infulam inde paullatim, & aliis, quae fert temere flumen, eodem invectis, factam. Poftea credo additas moles, manuque adjutum, ut tam eminens area, firmaque templis quoque ac porticibus fuftinendis effet. Direptis bonis regum, damnati proditores, fumtumque fupplicium, confpectius eo, quod poenae capiendae minifterium patri de liberis confulatus inpofuit, &, qui fpectator erat amoyendus, eum ipsum fortuna exactorem fupplicii dedit. Stabant deligati ad palum nobiliffimi juvenes. Sed a ceteris, velut ab ignotis capitibus, confulis liberi omnium in fe averterant oculos, miferebatque non poenae magis homines, quam fceleris, quo poenam meriti effent; illos, eo potiffimum anno pa

triam liberatam, patrem liberatorem, confulatum ortum ex domo Junia, Patres, plebem, quidquid Deorum hominumque Romanorum effet, induxiffe in animum, ut fuperbo quondam regi, tum infefto exfuli, proderent. Confules in fedem proceffere fuam, miffique lictores ad fumendum fupplicium nudatos virgis caedunt, fecurique feriunt: quum inter omne tempus pater, vultufque, & os ejus, fpectaculo effet, eminente animo patrio inter publicae poenae minifterium. Secundum poenam nocentium, ut in utramque partem arcendis fceleribus exemplum nobile effet, praemium indici, pecunia ex aerario, libertas & civitas, data. Ille primum dicitur vindicta liberatus. Quidam vindictae quoque nomen tractum ab illo putant; Vindicio ipfi nomen fuiffe. Poft illum obfervatum, ut, qui ita liberati effent, in civitatem accepti viderentur.

VI. His, ficut acta erant, nunciatis, incenfus Tarquinius non dolore folum tantae ad irritum cadentis fpei, fed etiam odio iraque, poftquam dolo viam obfeptam vidit, bellum aperte moliendum ratus, circumire fupplex Etruriae urbes; orare maxime Vejentes Tarquinienfefque," ne fe or66 tum, ejufdem fanguinis, extorrem egentem ex "tanto modo regno, cum liberis adolefcentibus "ante oculos fuos perire finerent. Alios peregre "in regnum Romam adcitos: fe regem, augen