no die adefte. Ego hic aut in confpectu veftro "moriar, aut perferam legem." Occupant tribuni templum poftero die. Confules nobilitafque ad inpediendam legem in concione confiftunt. Submoveri Laetorius jubet, praeterquam qui fuffragi um ineant. Adolefcentes nobiles ftabant, nihil cedentes viatori. Tum ex his prehendi quofdam Laetorius jubet. Conful Appius negare, jus effe tribuno in quemquam, nifi in plebejum. Non enim populi, fed plebis, eum magiftratum effe. Nec illum ipfum fubmovere pro imperio poffe more majorum; quia ita dicatur: "Si vobis vi"detur, difcedite, Quirites." Facile & contemtim de jure differendo perturbare Lactorium poterat. Ardens igitur ira tribunus viatorem mittit ad confulem conful lictorem ad tribunum, privatum effe clamitans, fine imperio, fine magiftratu; violatufque effet tribunus, ni & concio omnis atrox coorta pro tribuno in confulem effet ; & concurfus hominum in forum ex tota urbe concitatae multitudinis fieret. Suftinebat tamen Appius pertinacia tantam tempeftatem: certatumque haud incruento proelio foret, ni Quinctius, conful alter, confularibus negotio dato, ut collegam vi, fi aliter non poffent, de foro abducerent, ipfe nunc plebem faevientem precibus leniffet, nunc oraffet tribunos, ut concilium dimitterent. Darent irae fpa

tium.

Non vim fuam illis tempus ademturum ;

fed confilium viribus additurum. Et Patres in populi, & confulem in Patrum fore poteftate.

LVII. Aegre fedata ab Quinctio plebs, multo aegrius conful alter a Patribus. Dimiffo tandem concilio plebis, fenatum confules habent. Ubi quum timor atque ira in vicem fententias variaffent; quo magis, fpatio interpofito, ab inpetu ad confultandum advocabantur, eo plus abhorrebant a certatione animi. Adeo ut Quinctio gratias agerent, quod ejus opera mitigata difcordia effet. Ab Appio petitur," Ut tantam confularem majeftatem. "effe vellet, quanta effe in corcordi civitate pof"fet. Dum tribuni confulefque ad fe quifque "omnia trahunt, nihil relictum effe virium in "medio diftractam laceratamque rempublicam "magis, quorum in manu fit, quam ut incolu "mis fit, quaeri." Appius contra, "teftari "Deos atque homines, rempublicam prodi per "metum ac deferi. Non confulem fenatui, fed "fenatum confuli deeffe. Graviores accipi le

ges, quam in Sacro monte acceptae fint." Victus tamen Patrum confenfu quievit. Lex filentio perfertur.

LVIII. Tum primum tributis comitiis creati tribuni funt numero etiam addito, tres, perinde ac duo antea fuerint, Pifo auctor eft. Nominat quoque tribunos, C. Sicinium, L. Numitorium, M. Duilium, Sp. Icilium, L. Maecilium. Volfcum

Aequicumque inter feditionem Romanam est bellum coortum. Vastaverant agros, ut, fi qua seceffio plebis fieret, ad fe receptum haberet. Compofitis deinde rebus, caftra retro movere. Ap. Claudius in Volfcos miffus. Quinctio Aequi provincia evenit. Eadem in militia faevitia Appii, quae domi, effe liberior, quod fine tribuniciis vinculis erat. Odiffe plebem plus quam paterno odio: se victum ab ea fe unico confule objecto adverfus tribuniciam poteftatem, perlatam legem effe ; quam minore conatu, nequaquam tanta Patrum fpe, priores inpedierint confules. Haec ira indignatioque ferocem animum ad vexandum faevo imperio exercitum ftimulabat. Nec ulla vi domari poterat. Tantum certamen animis inbiberant. Segniter, otiofe, neglegenter, contumaciter omnia agere. Nec pudor, nec metus coërcebat. Si citius agi vellet agmen, tardius fedulo incedere: fi adhortator operis adeffet, omnes fua fponte motam remittere induftriam. Praefenti vultus demittere, tacite praetereuntem exfecrari: ut invictus ille odio plebejo animus interdum moveretur. Omni nequidquam acerbitate promta, nihil jam cum militibus agere: a centurionibus corruptum exercitum dicere: "tribunos plebei" cavillans interdum & Volerones" vocare.

LIX. Nihil eorum Volfci nefciebant, inftabantque co magis, fperantes, idem certamen animo

rum adverfus Appium habiturum exercitum Romanum, quod adverfus Fabium confulem habuiffet. Ceterum multo Appio, quam Fabio, violentior fuit. Non enim vincere tantum noluit, ut Fabianus exercitus, fed vinci voluit. Productus in aciem turpi fuga petit caftra; nec ante reftitit, quam figna inferentem Volfcum munimentis vidit foedamque extremi agminis caedem. Tum expreffa vis ad pugnandum, ut victor jam a vallo fubmoveretur hoftis: fatis tamen adpareret, capi tantum caftra militem Romanum noluiffe. Alii gaudere fua clade atque ignominia. Quibus nihil infractus ferox Appii animus, quum infuper faevire vellet, concionemque advocaret, concurrunt ad eum legati tribunique, monentes, ne utique experiri vellet imperium, cujus vis omnis in confenfu obedientium effet. Negare vulgo milites, fe ad concionem ituros; paffimque exaudiri voces poftulantium, ut caftra ex Volfco agro moveantur. Hoftem victorem paullo ante prope in portis ac vallo fuiffe; ingentifque mali non fufpicionem. modo, fed apertam fpeciem obverfari ante oculos. Victus tandem, (quandoquidem nihil praeter tempus noxae lucrarentur) remiffa concione, iter in infequentem diem pronunciari quum juffiffet, prima luce claffico fignum profectionis dedit. Quum maxime agmen e caftris explicaretur, Volfci, ut codem figno excitati, noviffimos adoriuntur. A

quibus perlatus ad primos tumultus, eo pavore fignaque & ordines turbavit, ut neque imperia exaudiri, neque inftrui acies poffent. Nemo ullius, nifi fugae, memor. Ita effufo agmine per ftragem corporum armorumque evafere, ut prius hoftis defifteret fequi, quam Romanus fugere. Tandem, conlectis ex diffipato curfu militibus, conful, quum revocando nequidquam fuos perfecutus effet, in pacato agro caftra pofuit; advocataque concione, invectus haud falfo in proditorem exercitum militaris difciplinae, defertorem fignorum; ubi figna, ubi arma effent, fingulos rogitans, inermes milites, figno amiffo figniferos; ad hoc centuriones duplicariofque, qui reliquerant ordines, virgis caefos fecuri percuffit. Cetera multitudo forte decimus quifque ad fupplicium lecti.

LX. Contra ea in Aequis inter confulem ac militem comitate ac beneficiis certatum eft. Et natura Quinctius erat lenior, & faevitia infelix collegae, quo is magis gauderet ingenio fuo, effecerat. Huic tantae concordiae ducis exercitufque non aufi obferre fe, Acqui vagari populabundum hoftem per agros paffi. Nec ullo ante bello latius inde actae praedae. Omnis militi data eft. Addebantur & laudes, quibus, haud minus quam praemio, gaudent militum animi. Tum duci, tum propter ducem Patribus quoque placatior exercitus rediit; fibi parentem, alteri exercitui dominum da