et uicesimo imperii, XVII. Kal. Ap. Cn. Acerronio Proculo a.37 C. Pontio Nigr<in)o conss. 2 74 75 Sunt qui putent uenenum ei a Gaio datum lentum atque tabificum; alii, in remissione fortuitae febris cibum desideranti negatum; nonnulli, puluinum iniectum, cum extractum 5 sibi deficienti anulum mox resipiscens requisisset. Seneca eum scribit intellecta defectione exemptum anulum quasi alicui traditurum parumper tenuisse, dein rursus aptasse digito et compressa sinistra manu iacuisse diu immobilem; subito uocatis ministris ac nemine respondente consurrexisse nec pro- 10 cul a lectulo deficientibus uiribus concidisse. Supremo natali suo Apollinem Temenitem et amplitudinis et artis eximiae, aduectum Syracusis ut in bibliotheca templi noui poneretur, uiderat per quietem affirmantem sibi non posse se ab ipso dedicari. et ante paucos quam obiret dies, 15 turris Phari terrae motu Capreis concidit. ac Miseni cinis e fauilla et carbonibus ad calficiendum triclinium inlatis, extinctus iam et diu frigidus, exarsit repente prima uespera atque in multam noctem pertinaciter luxit. Morte eius ita laetatus est populus, ut ad primum nun- 20 tium discurrentes pars: Tiberium in Tiberim! clamitarent, pars Terram matrem deosque Manes orarent, ne mortuo sedem ullam nisi inter impios darent, alii uncum et Gemonias cadaueri minarentur, exacerbati super memoriam pristinae cru2 delitatis etiam recenti atrocitate. nam cum senatus consulto 25 cautum esset, ut poena damnatorum in decimum semper diem tuagesimo octauo . . . mortuus est in Campania. Victor Caes. 3,1 cum imperium tres atque uiginti, aeui octogesimum uno minus annos egisset. Epit. 2, 10 post septuagesimum octauum annum et mensem quartum 2,1 imperauit annis uiginti tribus. Oros. VII 4,1 Auson. 258, 3 3 Victor Caes. 3, 1 Claudio febri an (ferian codd.) insidiis oppresso. Epit. 2, 10 insidiis Caligulae extinctus est. Oros. VII 4, 18 ambiguis signis ueneni obiit. 20 Eutrop. VII 11, 3 ingenti omnium gaudio mortuus est. 1 aprilis GIIQPT 2 nigro 2, corn. Torr. al. 3 atque] quoque LP'S, quoque et P2T 8 tradendum parum pertenuisse G 9 subitoque cod. Torr. 12 tementem G 16 miseni icini se M, misenu cinis e G 17 calficiendum GVL'S, ficiendum M, calfaciendum P (Roth), calefac- TT, calefic- L2 illatis 5, inlatus (ill- GYPST) 2 20 Mortem MHG VR (eius mortem H) 21 mittendum post Tiberim add. G, praecipitandum post clamitarent PSTN differretur, forte accidit ut quorundam supplicii dies is esset, quo nuntiatum de Tiberio erat. hos implorantis hominum fidem, quia absente adhuc Gaio nemo extabat qui adiri interpellarique posset, custodes, ne quid aduersus constitutum fa5 cerent, strangulauerunt abieceruntque in Gemonias. creuit 3 igitur inuidia, quasi etiam post mortem tyranni saeuitia permanente. corpus ut moueri a Miseno coepit, conclamantibus plerisque Atellam potius deferendum et in amphitheatro semiustilandum, Romam per milites deportatum est crematum10 que publico funere. Testamentum duplex ante biennium fecerat, alterum sua,76 alterum liberti manu, sed eodem exemplo, obsignaueratque etiam humillimorum signis. eo testamento heredes aequis partibus reliquit Gaium ex Germanico et Tiberium ex Druso nepotes 15 substituitque in uicem; dedit et legata plerisque, inter quos uirginibus Vestalibus, sed et militibus uniuersis plebeique Romanae uiritim atque etiam separatim uicorum magistris. 5 stranguillauerunt MQR, transgula- S 11 alterum sua om. GV 12 liberati M, libertini T subscr. tiberius liber III. explicit. incipit caligula liber IIII. feliciter MV et sim. T (feliciter om. R, gaius caligula Q, g. pro caligula II) c. suetonii tranq. de uita cesarum tiberius liber III. explic. incipit. caligula liber IIII. felic. G explicit lib. tercius. incipit de caligulo lib. IIII. L et sim. ST tiberius lib. tertius explicit P 10 C. SVETONI TRANQVILLI LIBER IIII C. CALIGVLA Germanicus, C. Caesaris pater, Drusi et minoris Antoniae filius, a Tiberio patruo adoptatus, quaesturam quinquennio ante quam per leges liceret et post eam consulatum statim gessit, missusque ad exercitum in Germaniam, excessu Augusti nuntiato, legiones uniuersas imperatorem Tiberium 5 pertinacissime recusantis et sibi summam rei p. deferentis incertum pietate an constantia maiore compescuit atque hoste 2 mox deuicto triumphauit. consul deinde iterum creatus ac prius quam honorem iniret ad componendum Orientis statum expulsus, cum Armeniae regem deuicisset, Cappadociam in 10 prouinciae formam redegisset, annum agens aetatis quartum et tricensimum diuturno morbo Antiochiae obiit non sine ueneni suspicione. nam praeter liuores, qui toto corpore erant, et spumas, quae per os fluebant, cremati quoque cor inter ossa incorruptum repertum est: cuius ea natura existi- 15 cf. Lampr. Comm. 10, 2 qui Tranquilli librum uitam Caligulae continentem legerat. 1 Eutrop VII 12, 1 1 C. (gai H, gaii PR) om. G 10 expulsus] ex s. c. missus Bentley deiecisset uel dedisset Lipsius (hoc probatum plerisque), delegisset O. Clason 14 erant] extiterant Graevius, parebant Heinsius, comparuerant Oud. matur, ut tinctum ueneno igne confici nequeat. obiit autem, 2 ut opinio fuit, fraude Tiberi, ministerio et opera Cn. Pisonis, qui sub idem tempus Syriae praepositus, nec dissimulans offendendum sibi aut patrem aut filium, quasi plane ita ne5 cesse esset, etiam aegrum Germanicum grauissimis uerborun ac rerum acerbitatibus nullo adhibito modo adfecit; propter quae, ut Romam rediit, paene discerptus a populo, a senatu capitis damnatus est. omnes Germanico corporis animique 3 uirtutes, et quantas nemini cuiquam, contigisse satis constat: 10 formam et fortitudinem egregiam, ingenium in utroque eloquentiae doctrinaeque genere praecellens, beniuolentiam singularem conciliandaeque hominum gratiae ac promerendi amoris mirum et efficax studium. formae minus congruebat gracilitas crurum, sed ea quoque paulatim repleta assidua equi 15 uectatione post cibum. hostem comminus saepe percussit. orauit causas etiam triumphalis; atque inter cetera studiorum 2 monimenta reliquit et comoedias Graecas. domi forisque ciuilis, libera ac foederata oppida sine lictoribus adibat. sicubi clarorum uirorum sepulcra cognosceret, inferias Manibus da20 båt. caesorum clade Variana ueteres ac dispersas reliquias uno tumulo humaturus, colligere sua manu et comportare primus adgressus est. obtrectatoribus etiam, qualescumque 3 et quantacumque de causa nanctus esset, lenis adeo et innoxius, ut Pisoni decreta sua rescindenti, clientelas di[u]25 uexanti non prius suscensere in animum induxerit, quam ueneficiis quoque et deuotionibus impugnari se comperisset; ac ne tunc quidem ultra progressus, quam ut amicitiam ei more maiorum renuntiaret mandaretque domesticis ultionem, si quid sibi accideret. quarum uirtutum fructum uberrimum 4 so tulit, sic probatus et dilectus a suis, ut Augustus omitto 5 ettam ** M, ettam G1 teste g (etiam G3, i in ras.), et tam et ss etiam R, tam d, et iam Bentley, iam Preud'homme 7 quae] quod r 8 germanico IQ, germanici rel. (2) animeque X (ę in L corr. ex o?) 9 cuiquam] unquam G 10 ingeniumque V, ingenio L 14 equitatione uel equo uect- Bentley 15 saepe comminus G 16 triumphales G (Torr.) 20 putres Polak 22 qualiscumque ПR 24 sua re] hic deficit cod. V diuexanti Torr. 25 suscensere ML'S, succensere GП2L PT, successere r 26 ueneficiis ПIQL2, beneficiis rel. (2) 30 ut] et M enim necessitudines reliquas diu cunctatus an sibi successorem destinaret, adoptandum Tiberio dederit; sic uulgo fauorabilis, ut plurimi tradant, quotiens aliquo adueniret uel sicunde discederet, prae turba occurrentium prosequentiumue nonnumquam eum discrimen uitae adisse, e Germania uero 5 post compressam seditionem reuertenti praetorianas cohortes uniuersas prodisse obuiam, quamuis pronuntiatum esset, ut duae tantum modo exirent, populi autem Romani sexum, aetatem, ordinem omnem usque ad uicesimum lapidem effu5 disse se. tamen longe maiora et firmiora de eo iudicia in 10 morte ac post mortem extiterunt. quo defunctus est die, lapidata sunt templa, subuersae deum arae, Lares a quibusdam familiares in publicum abiecti, partus coniugum expositi. quin et barbaros ferunt, quibus intestinum quibusque aduersus nos bellum esset, uelut in domestico communique mae- 15 rore consensisse ad indutias; regulos quosdam barbam posuisse et uxorum capita rasisse ad indicium maximi luctus; regum etiam regem et exercitatione uenandi et conuictu megistanum 6 abstinuisse, quod apud Parthos iusti<ti) instar est. Romae quidem, cum ad primam famam ualitudinis attonita et maesta 20 ciuitas sequentis nuntios opperiretur, et repente iam uesperi incertis auctoribus conualuisse tandem percrebruisset, passim cum luminibus et uictimis in Capitolium concursum est ac paene reuolsae templi fores, ne quid gestientis uota reddere moraretur, expergefactus e somno Tiberius gratulantium uo- 25 cibus atque undique concinentium (FPR p. 360): salua Roma, salua patria, saluus est Germanicus. 2 et ut demum fato functum palam factum est, non solaciis ullis, non edictis inhiberi luctus publicus potuit durauitque etiam per festos Decembris mensis dies. auxit gloriam de- 30 sideriumque defuncti et atrocitas insequentium temporum, cunctis nec temere opinantibus reuerentia eius ac metu re 1 cunctatus sit G 2 an optandum G dunt X 4 sequentiumue G 5 e om. T tiberium M1 3 tra 6 reuertentis M 10 inditia T, indicia Bentley, cf. Cal. 25 11 ac] et G 19 iusticii ПIQ (-tii L3), iusti rel. (2) 22 conualuisset MGL18 tandemque G (non g) 25 morarentur LPII1 (pars edd.) e] a Q est post Tiberius add. ПIQ (uulg.) 28 et] sed e cod. Torr. Casaub. 30 perfectos GL1PT, profestos (-as) П1Q |