eo magister equitum diceretur constitutaque ad arbitrium re publica Sullae et Autronio consulatus restitueretur. memi- 2 nerunt huius coniurationis Tanusius Geminus in historia, Marcus Bibulus in edictis, C. Curio pater in orationibus. de hac 5 significare videtur et Cicero in quadam ad Axium epistula <frg. E XI 5) referens Caesarem in consulatu confirmasse regnum, de quo aedilis cogitarat. Tanusius adicit Crassum paenitentia uel metu diem caedi destinatum non obisse et idcirco ne Caesarem quidem signum, quod ab eo dari conuenerat, 10 dedisse; conuenisse autem Curio ait, ut togam de umero deiceret. idem Curio sed et M. Actorius Naso auctores sunt con- 3 spirasse eum etiam cum Gnaeo Pisone adulescente, cui ob suspicionem urbanae coniurationis prouincia Hispania ultro extra ordinem data sit; pactumque ut simul foris ille, ipse 15 Romae ad res nouas consurgerent, per Ambranos et Transpadanos; destitutum utriusque consilium morte Pisonis.

Aedilis praeter comitium ac forum basilicasque etiam 10 Capitolium ornauit porticibus ad tempus extructis, in quibus abundante rerum copia pars apparatus exponeretur. uena20 tiones autem ludosque et cum collega et separatim edidit, quo factum est, ut communium quoque inpensarum solus gratiam caperet nec dissimularet collega eius Marcus Bibulus, evenisse sibi quod Polluci: ut enim geminis fratribus aedes in foro constituta tantum Castoris uocaretur, 25 ita suam Caesarisque munificentiam unius Caesaris dici. adiecit insuper Caesar etiam gladiatorium munus, sed 2 aliquanto paucioribus quam destinauerat paribus; nam cum multiplici undique familia conparata inimicos exterruisset, cautum est de numero gladiatorum, quo ne maiorem cuiquam 30 habere Romae liceret.

Conciliato populi fauore temptauit per partem tribuno-11 rum, ut sibi Aegyptus prouincia plebi scito daretur, nanctus

8 abisse Q,

7 cogitarat T'L3P202, cogitaret rel., cogitarit Polak adisse IIR 10 eiceret T, reiceret Burm. 12 Gnaeo om. X' 15 Lambranos uulg. post Sabellicum, Ambrones ed. Bonon. 1488 (Beroaldus, Ambronas C. Barth al.), Ambarros Urlichs, Aruernos Mommsen, Campanos Madvig 19 munerum Gujetus par XQ2 25 Caesaris om. V (praecedit umicus) 32 plebissito V, plebis scito GLY

extraordinarii imperii occasionem, quod Alexandrini regem suum socium atque amicum a senatu appellatum expulerant resque uulgo inprobabatur. nec obtinuit aduersante optimatium factione: quorum auctoritatem ut quibus posset modis in uicem deminueret, tropaea Gai Mari de Iugurtha deque 5 Cimbris atque Teutonis olim a Sulla disiecta restituit atque in exercenda de sicaris quaestione eos quoque sicariorum numero habuit, qui proscriptione ob relata ciuium Romanorum capita pecunias ex aerario acceperant, quamquam ex12 ceptos Cornelis legibus. subornauit etiam qui Gaio Rabirio 10 perduellionis diem diceret, quo praecipuo adiutore aliquot ante annos Luci Saturnini seditiosum tribunatum senatus coercuerat, ac sorte iudex in reum ductus tam cupide condemnauit, ut ad populum prouocanti nihil aeque ac iudicis acerbi13 tas profuerit. deposita prouinciae spe pontificatum maximum 15 petit non sine profusissima largitione: in qua reputans magnitudinem aeris alieni, cum mane ad comitia descenderet, praedixisse matri osculanti fertur domum se nisi pontificem non reuersurum. atque ita potentissimos duos competitores multumque et aetate et dignitate antecedentes su- 20 perauit, ut plura ipse in eorum tribubus suffragia quam uterque in omnibus tulerit.

14

Praetor creatus, detecta coniuratione Catilinae senatuque uniuerso in socios facinoris ultimam statuente poenam, solus municipatim diuidendos custodiendosque publicatis bo- 25 nis censuit. quin et tantum metum iniecit asperiora suadentibus, identidem ostentans quanta eos in posterum a plebe Romana maneret inuidia, ut Decimum Silanum consulem designatum non piguerit sententiam suam, quia mutare turpe erat, interpretatione lenire, uelut grauius atque ipse sensisset 30 2 exceptam. obtinuisset adeo transductis iam ad se pluribus et

im

5 di

3 quae res Modd. delens quod Alexandrini usque expulerant probabatur T, improbatur (inp- M) rel. optimatum TLT minueret XII2 8 numero Romanorum om. T (propterea qui in post quoque add. II, condempnauit qui per pro quoque interpolauit o) 10 sabinio (-no T) GT 11 aiutore M1, auctore GX' tiit r

non post qua add. G

16 pe

in his Cicerone consulis fratre, nisi labantem ordinem confirmasset M. Catonis oratio. ac ne sic quidem impedire rem destitit, quoad manus equitum Romanorum, quae armata praesidii causa circumstabat, inmoderatius perseueranti necem com5 minata est, etiam strictos gladios usque eo intentans, ut sedentem una proximi deseruerint, uix pauci complexu togaque obiecta protexerint. tunc plane deterritus non modo cessit, sed et in reliquum anni tempus curia abstinuit.

Primo praeturae die Quintum Catulum de refectione Ca-15 10 pitoli ad disquisitionem populi uocauit rogatione promulgata, qua curationem eam in alium transferebat; uerum impar optimatium conspirationi, quos relicto statim nouorum consulum officio frequentes obstinatosque ad resistendum concucurrisse cernebat, hanc quidem actionem deposuit. ceterum Cae- 16 15 cilio Metello tribuno plebis turbulentissimas leges aduersus collegarum intercessionem ferenti auctorem propugnatoremque se pertinacissime praestitit, donec ambo administratione rei publicae decreto patrum submouerentur. ac nihilo minus permanere in magistratu et ius dicere ausus, ut comperit pa20 ratos, qui ui ac per arma prohiberent, dimissis lictoribus abiectaque praetexta domum clam refugit pro condicione temporum quieturus. multitudinem quoque biduo post sponte 2 et ultro confluentem operamque sibi in adserenda dignitate tumultuosius pollicentem conpescuit. quod cum praeter opi25 nionem euenisset, senatus ob eundem coetum festinato coactus gratias ei per primores uiros egit accitumque in curiam et amplissimis uerbis conlaudatum in integrum restituit inducto priore decreto.

Recidit rursus in discrimen aliud inter socios Catilinae 17 30 nominatus et apud Nouium Nigrum quaestorem a Lucio Vettio indice et in senatu a Quinto Curio, cui, quod primus con

1 ciceronis XIIR, (Q.) Cicerone Halbertsma 2 ne] nec X Q 3 quoadusque X 13 con**currisse* M, concucurrisse GII (cur in marg. add. m. 1 G), concurrisse rel. 17 administratione 5, abministratione MVLPSO1IR (2), ab administratione GO2 Tę, ministratione Q& 25 conuenisset M28 27 in om. M1Q1 29 Recedit M1GV 30 uettio solus V, uetio MGQ, uectio uel ueccio rel. (item p. 8 l. 6, at p. 8 l. 2 recte etiam MLQ) 31 Iudice Lambinus (iudin rec. codd.) nominatus inter socios post Curio add. II P2 02 S T

silia coniuratorum detexerat, constituta erant publice praemia. Curius e Catilina se cognouisse dicebat, Vettius etiam chiro2 graphum eius Catilinae datum pollicebatur. id uero Caesar nullo modo tolerandum existimans, cum inplorato Ciceronis testimonio quaedam se de coniuratione ultro ad eum detulisse 5 docuisset, ne Curio praemia darentur effecit; Vettium pignoribus captis et direpta supellectile male mulcatum ac pro rostris in contione paene discerptum coiecit in carcerem; eodem Nouium quaestorem, quod compellari apud se maiorem potestatem passus esset.

18

10

Ex praetura ulteriorem sortitus Hispaniam retinentes creditores interuentu sponsorum remouit ac neque more neque iure, ante quam prouinciae or[di]narentur, profectus est: incertum metune iudicii, quod priuato parabatur, an quo maturius sociis inplorantibus subueniret; pacataque prouin- 15 cia pari festinatione, non expectato successore ad trium2 phum simul consulatumque decessit. sed cum edictis iam comitis ratio eius haberi non posset nisi priuatus introisset urbem, et ambienti ut legibus solueretur multi contra dicerent, coactus est triumphum, ne consulatu excluderetur, di- 20 19 mittere. e duobus consulatus competitoribus, Lucio Lucceio Marcoque Bibulo, Lucceium sibi adiunxit pactus ut is, quoniam inferior gratia esset pecuniaque polleret, nummos de suo communi nomine per centurias pronuntiaret. qua cognita re optimates, quos metus ceperat nihil non ausurum eum in 25 summo magistratu concordi et consentiente collega, auctores Bibulo fuerunt tantundem pollicendi, ac plerique pecunias contulerunt, ne Catone quidem abnuente eam largitionem e re publica fieri.

2 curius T et sic V in marg. m. 1, curio MGV (in textu) X (in M rasura supra o et sequ. e, fort. s erasa, certe curiose est in 8) e catilina] catilinam G, quia per catilinam X 6 curioni M2 7 multatum X'T 9 eodem (et) Casaub. (5?) 13 ordinarentur (ordiren

21 consulatus 22 lu

tur 01) 2, corr. Lambinus 19 in urbem GT (consol- M) om. 5, glossema putant Torr. al. luceio GXR ceium (-ceum 0) GX 25 optumates Mɛ, glossam antiquitus dictum adscr. M2 non nihil G (nihil summo om. T) 27 pollicenti (-ceri T) MG X' 28 quidem om. V

-

con

Igitur cum Bibulo consul creatur. eandem ob causam 2 opera ab optimatibus data est, ut prouinciae futuris consulibus minimi negotii, id est siluae callesque, decernerentur. qua maxime iniuria instinctus omnibus officiis Gnaeum Pom5 peium adsectatus est offensum patribus, quod Mithridate rege uicto cunctantius confirmarentur acta sua; Pompeioque Marcum Crassum reconciliauit ueterem inimicum sulatu, quem summa discordia simul gesserant; ac societatem cum utroque iniit, ne quid ageretur in re publica, quod dis10 plicuisset ulli e tribus. inito honore primus omnium instituit, 20 ut tam senatus quam populi diurna acta confierent et publicarentur. antiquum etiam re<t>tulit morem, ut quo mense fasces non haberet, accensus ante eum iret, lictores pone sequerentur. lege autem agraria promulgata obnuntiantem col15 legam armis foro expulit ac postero die in senatu conquestum nec quoquam reperto, qui super tali consternatione referre aut censere aliquid auderet, qualia multa saepe in leuioribus turbis decreta erant, in eam coegit desperationem, ut, quoad potestate abiret, domo abditus nihil aliud quam 20 per edicta obnuntiaret.

Vnus ex eo tempore omnia in re publica et ad arbitrium 2 administrauit, ut nonnulli urbanorum, cum quid per iocum testandi gratia signarent, non Caesare et Bibulo, sed Iulio et Caesare consulibus actum scriberent bis eundem prae25 ponentes nomine atque cognomine, utque uulgo mox ferrentur hi uersus (FPR p. 330):

1 cf. Eutrop. VI 17, 1 cum L. Bibulo consul est factus.

T'P2 02

1 creatus GT 2 ab om. 5 3 id est siluae callesque del. Willems, siluae callesque id est minimi n. Halbe sma 4 instigatus Bentley 5 adsecutus M1, assecutus M2, assectatus rel. 7 Marcum] m. GX' 10 primum Modd. 11 conficerentur (confit- S) 13 consul ante accensus add. Bentley, ante fasces Modd. 14 abnuntiantem M2X (re post ab ss. L3) 16 quae Mε 18 turpis Q', culpis IIRQ'e 22 urbaniorum Bentley (cf. Vesp. 20) iocum post signarent ponit Torr., del. C. Nägler 23 testanti M18, testati M2Q (glossam testati dicebantur qui testamento signabantur adscr. M2) 23/24 cesare et iulio 05 (Oud.)

mine cum Lipsio damnant multi mine atque cognomine del. Modd.

per

24 bis usque cognoproponentes ed. Torr. a. 1578 25 nout que (i erasa) M