Immagini della pagina
PDF
ePub

tur, milites nostri pristini diei perfidia incitati in castra irruperunt. Quorum qui celeriter arma capere potuerunt, paullisper nostris restiterunt atque inter carros impedimentaque proelium commiserunt; at reliqua multitudo puerorum mulierumque — nam cum omnibus suis domo excesserant Rhenumque transierant passim fugere coepit; ad quos con

sectandos Caesar equitatum misit.

-

XV. Germani post tergum clamore audito cum suos interfici viderent, armis abiectis signisque militaribus relictis se ex castris eiecerunt et cum ad confluentem Mosae et Rheni pervenissent, reliqua fuga desperata magno numero interfecto reliqui se in flumen praecipitaverunt atque ibi timore, lassitudine, vi fluminis oppressi perierunt. Nostri ad unum omnes incolumes perpaucis vulneratis ex tanti belli timore, cum hostium numerus capitum CDXXX milium fuisset, se in castra receperunt. Caesar his, quos in castris retinuerat, discedendi potestatem fecit; illi supplicia cruciatusque Gallorum veriti, quorum agros vexaverant, remanere se apud eum velle dixerunt. His Caesar libertatem concessit.

Cap. XIV. pristini diei perfidia] wie Lib. III. Cap. XVIII. p. 104. superiorum dierum cunctatio. Lib. III. Cap. XIX. p. 105. superiorum pugnarum exercitatione. Quorum] bezieht sich auf castra, worunter mit leichter Metonymie die Feinde im Lager sich verstehen lassen. Cap. XV. ad confluentem] sc. amnem, sonst confluentes, gehört zu den elliptischen Ausdrücken bei Zumpt §. 763. Schulz S. 107. Nr. 3. reliqua fuga desperata] S. Lib. II. Cap. XXIV. letzte Anm. Ueber die doppelten Ablativi absolutis. Cap. XII. Anm. 3. timore, lassitudine, vi fluminis] alles zusammenwirkende Ursachen, deren Macht und Gewicht oppressi recht significant bezeichnet. Man würde dem Satze seine Farbe und Lebendigkeit rauben, wenn man oppressi allein zu vi fluminis beziehen wollte. Was trägt dazu ausserdem bei? ad unum omnes] Zumpt §. 296. (2ter Absatz.) Schulz §. 102. Nr. 1, 2. ex-timore] s. Lib. II. Cap. XII. Anm. 1. illi] worin hat das Asyndeton seinen Grund? Zumpt §. 781.

XVI. Germanico bello confecto multis de caussis Caesar statuit sibi Rhenum esse transeundum, quarum illa fuit iustissima, quod, cum videret Germanos tam facile impelli, ut in Galliam venirent, suis quoque rebus eos timere voluit, cum intelligerent et posse et audere Populi Romani exercitum Rhenum transire. Accessit etiam, quod illa pars equitatus Usipetum et Tenchtherorum, quam supra commemoravi praedandi frumentandique caussa Mosam transisse neque proelio interfuisse, post fugam suorum se trans Rhenum in fines Sigambrorum receperat seque cum iis coniunxerat. Ad quos cum Caesar nuncios misisset, qui postularent eos, qui sibi Galliaeque bellum intulissent, sibi dederent, responderunt: Populi Romani imperium Rhenum finire; si se invito Germanos in Galliam transire non aequum existimaret, cur sui quicquam esse imperii aut potestatis trans. Rhenum. postularet? Ubii autem, qui uni ex transrhenanis ad Caesarem legatos miserant, amicitiam fecerant, obsides dederant, magnopere orabant, ut sibi auxilium ferret, quod graviter ab Suevis premerentur, vel si

[ocr errors]

Cap. XVI. Germanico bello] s. Lib. III. Cap. V. p. 91. zu Nervico proelio. timere] welche Bedeutung hat timere mit dem Dativ? Zumpt S. 414. Schulz §. 81. p. 456. cum intelligerent] wenn sie sähen; warum der Coniunctiv? (voluit.) Accessit quod] welche verschiedene Construction hat accedit? S. Lib. III. Cap. XIII. p. 100. zu Accedebat, ut. - postularent sibi dederent] nach welcher Regel fehlt hier ut? S. Lib. III. Cap. V. p. 92. zu intermitterent. Nach Stellen, wie die eben citirte und Lib. I. Cap. XLII. Anm. 1., könnte in unserem Satze was fehlen?. imperium Rhenum finire] zu den zwei Accusativen s. Zumpt §. 606. se invito] s. Lib. I. Cap. VIII. p. 7. zu dens, Worten. quicquam] mit welchem Rechte steht quicquam ohne vorhergegangene Negation? Zumpt §. 709. a. Schulz §. 95. Nr. 17. Vergl. Lib. I. Cap. XIX. p. 18. zu priusquam quicquam. Lib. IV. Cap. II. p. 116. zu ullam. sui imperii] was heisst hier esse mit dem Genitiv? Zumpt S. 448. fecerant dederant] über das Asyndeton s. Lib. III. Cap. IX. Anm. 2.

miserant

[ocr errors]

1

id facere occupationibus reipublicae prohiberetur, exercitum modo Rhenum transportaret; id sibi ad auxilium spemque reliqui temporis satis futurum; tantum esse nomen atque opinionem eius exercitus Ariovisto pulso et hoc novissimo proelio facto etiam ad ultimas Germanorum nationes, uti opinione et amicitia Populi Romani tuti esse possint. Navium magnam copiam ad transportandum exercitum pollicebantur.

XVII. Caesar his de caussis, quas commemoravi, Rhenum transire decreverat; sed navibus transire neque satis tutum esse arbitrabatur neque suae neque Populi Romani dignitatis esse statuebat. Itaque etsi summa difficultas faciundi pontis proponebatur propter latitudinem, rapiditatem altitudinemque fluminis, tamen id sibi contendendum aut aliter non transducendum exercitum existimabat. Rationem pontis hanc instituit. Tigna bina sesquipedalia, paullum ab imo praeacuta, dimen

2.

[ocr errors]

[ocr errors]

[ocr errors]

OC

Cap. XVI. facere prohiberetur] über prohibere mit dem Infinitiv s. Cap. IV. p. 118. zu transire prohibebant. cupationibus reipubl.] Beschäftigungen, welche die Repu blik erfordert. transportaret] über die Construction der mit trans zusammengesetzten Verba s. Lib. I. Cap. XII. Anm. spemque reliqui temporis] ebenso wie Lib. III. Cap. XVIII. p. 104. zu Venetici belli. spes nomen atque opi nionem exercitus] ist der Genitivus zu beiden Nominibus derselbe? S. Lib. III. Cap. XXV. Anm. 3. Ebenso unten: opinione et amicitia Populi Romani. eius exercitus] i. e. Caesaris exercitus. ad ultimas nationes] über den Gebrauch der Praeposition s. Lib. I. Cap. XXXI. Anm. 1., wiewohl ad richtiger hier wie in der Verbindung mit pertinere, patere etc. verstanden wird. possint] nicht possent? was wird durch dergleichen Wechsel in der consecutio temporum bewirkt? Cap. XVII. suae dignitatis esse] über den Genitiv s. Lib. I. Cap. XXI. p. 20. zu quid sui consilii sit. ma] Praedicat zu proponebatur. contendendum] contendere in der Bedeutung: sich bemühen, kann nur mit Obiecten welcher Art verbunden werden? S. Lib. III. Cap. VI. Anm. 1. sesquipedalia] anderthalb Fuss dick. Diese Pfähle bildeten die Ioche. ab imo] s. Lib. III. Cap. XIX. Anm. 1. paullum gehört zu ab imo, nicht zu praeacuta, warum? was bedeutet die Praeposition prae in Zusammensetzungen mit Adiectivis?

sum

Cap.

dimensa ad altitudinem fluminis, intervallo pedum duorum inter se iungebat. Haec cum machinationibus immissa in flumen defixerat fistucisque adegerat non sublicae modo derecta ad perpendiculum,

Cap. XVII.

[ocr errors]

dimensa ad altitud.] nach der Flusstiefe bemessen: an seichteren Stellen des Flusses brauchten sie nicht so tief eingerammt zu werden. Ueber die passive Bedeutung von dimensus s. Lib. II. Cap. XIX. p. 73.; über die Bedeutung der Praeposition Zumpt §. 296.. (3ter Absatz.) intervallo - iungebat] ie zwei Pfähle standen in einem Zwischenraume von zwei Schuh neben einander, machten ein Paar aus. Der Ablativ intervallo, wie spatio Cap. X. p. 121. cum defixerat] allemal wenn. Von der wiederholten Handlung sind auch die Imperfecta iungebat - statuebat zu erklären. machinationibus] die Ge rüste und Maschinerien, wodurch die Pfähle in das Flussbette geschafft und ihnen die iedesmal zum Einsenken erforderliche Richtung und Festigkeit zum Einrammen gegeben wurde. Fistucae dagegen sind die Rammen; adigere, eintreiben, einrammen. non sublicae modo] nicht wie gewöhnliche Brückenpfáhle senkrecht (derecta ad perpendiculum), sondern vorwärts gelehnt (prona) und in schräger Richtung, wie die Sparren der Dächer (fastigia) laufen, so dass ihre Biegung sich nach dem Strome richtete. Die gegenüberstehende (iis contraria) Pfahllinie ward ebenso, weiter unten im Flusse (ab inferiore parte), aber dem Strom entgegenstehend (contra vim-conversa), errichtet. Der Zwischenraum zwischen beiden Linien betrug 40 Fuss (intervallo pedum quadragenum). In ie zwei einander gegenüberstehende Paare von Pfählen (haec utraque) wurden nun oben Querbalken (trabibus) gelegt, die breit waren, weil soweit die 2 Pfähle, welche ein Paar ausmachten, auseinander standen (quantum bezieht sich auf bipedalibus). Diese Querbalken waren auf ieder Reihe am äussersten Ende (ab extrema parte) durch zwei Klammern (binis fibulis) an den Pfählen befestigt (binis fibulis sind absolute Ablative, nicht mit distinebantur zu verbinden). So waren die Pfähle iedes einzelnen Brückenioches (quibus sc. tignis) gehörig auseinander gehalten (disclusis), aber durch die Verbindung der Querbalken mit Klammern an den beiden entgegengesetzten Enden (in contrariam partem) fest verbunden. Ie grösser nun die Gewalt des Wassers war, welche auf die obern Pfahle drückte, desto fester mussten wegen des Gegendrucks die unteren das Ganze aneinander halten (artius illigata tenerentur). Darauf wurden nun Stämme (materie) in gerader Richtung nach der Länge der Brücke (derecta) gelegt und diese mit Flechtwerk und Faschinen bedeckt. Trotz dieses festen Baues der Brücke C. Iul. Caesar.

I

Fuss

1

[ocr errors]

sed prona ac fastigata, ut secundum naturam fluminis procumberent; iis item contraria bina ad eundem modum iuncta intervallo pedum quadragenum ab inferiore parte contra vim atque impetum fluminis conversa statuebat. Haec utraque insuper bipedalibus trabibus immissis, quantum eorum tignorum iunctura distabat, binis utrinque fibulis ab extrema parte distinebantur; quibus disclusis atque in contrariam partem revinctis tanta erat operis firmitudo atque ea rerum natura, ut, quo maior vis aquae se incitavisset, hoc artius illigata tenerentur. Haec derecta materie iniecta contexebantur et longuriis cratibusque consternebantur; ac nihilo secius sublicae et ad inferiorem partem fluminis oblique agebantur, quae pro pariete subiectae et cum omni opere coniunctae vim fluminis exciperent, et aliae item supra pontem mediocri spatio, ut, si arborum trunci sive naves deiiciendi operis essent a barbaris missae, his defensoribus earum rerum vis minueretur, neu ponti nocerent.

XVIII. Diebus decem, quibus materia coepta erat comportari, omni opere effecto exercitus transducitur. Caesar ad utramque partem pontis firmo praesidio relicto in fines Sigambrorum contendit.

(ac nihilo secius) wurden dennoch sowohl an der linken Seite der Brücke (ad inferiorem partem fluminis) Pfahle schräg eingerammt, um in Verbindung mit der Brücke gesetzt wie eine Mauer dem Andrang der Wellen Widerstand zu leisten (exciperent ist nur zu verstehen, wenn man sich diese Pfähle in Verbindung mit der Brücke als ein Ganzes denkt), theils links in nicht weiter Entfernung, um als Schutz gegen Baumstämme oder Schiffe zu dienen, welche die Feinde zur Zertrümmerung der Brücke stromabwärts senden könnten. quadragenum] über die Genitivform Zumpt. 51. Schulz §. 20. Nr. 10. vim atque impetum] welche Figur? Zumpt §. 741. Schulz §. 107. Nr. quantum-distabat] statt nam tantum etc. Schulz $.95. Nr. 11. deiiciendi operis] Zumpt §. 764. Schulz S. 98. Nr. 12. defensoribus] man merke defensor als Femininum. Zumpt §. 236.

7.

[ocr errors]

Cap. XVIII. Diebus decem, quibus] Zumpt §. 478. Vergl. Lib. III. Cap. XXIII, Anm. 1,

« IndietroContinua »