quam minus valere ipsi, malebant. Id adeo malum multos post annos in civitatem reverterat.

XXXVIII. NAM, postquam, Cn. Pompeio et M. Crasso consulibus, tribunicia potestas restituta, homines adolescentes, [summam potestatem nacti] quibus aetas animusque ferox, coepere, senatum criminando, plebem exagitare; dein, largiundo atque pollicitando, magis incendere; ita ipsi clari potentesque fieri. Contra eos summa ope nitebatur *pleraque nobilitas, 'senati specie, pro sua magnitudine. Namque, uti paucis "absolvam, per illa tempora quicumque rempublicam agitavere, honestis "nominibus, alii, sicuti populi jura defenderent, pars, quo senati auctoritas maxuma foret, bonum publicum simulantes, pro sua quisque potentia certabant: neque modestia, neque modus contentionis erat: utrique victoriam crudeliter exercebant.

XXXIX. SED, postquam Cn. Pompeius ad bellum maritimum atque Mithridaticum missus; plebis opes imminutae, paucorum potentia crevit. Hi magistratus, provincias, aliaque omnia tenere: ipsi innoxii, florentes, sine metu aetatem agere ; ceteros 'judiciis terrere, quo plebem in magistratu

27.

h Adeo malum. That so great evil.

i Tribunicia potestas. See JUGURTHA, note on tribunus, chap.

k Pleraque. Seldom used in the singular number by any

other author.

Senati specie. Under the pretence of supporting the dignity and interest of the senate.

in Absolvam.

Nominibus.

In some editions we find verum absolvam.
Pretexts.

• Maritimum. The maritime war against the Cilicians, supported by Mithridates, called also the piratical war.

P Mithridaticum. The war with Mithridates, king of Pontus. a Innoxii. Taken passively; unhurt; though the word is frequently used actively, and signifies innocent.

r

Judiciis. By menacing them with trials or prosecutions.

splacidius tractarent. Sed, ubi primum 'dubiis rebus novandis spes oblata, vetus certamen animos eorum arrexit. Quod si primo praelio Catilina superior, aut aequa manu discessisset; profecto magna clades atque calamitas rempublicam oppressisset, neque illis, qui victoriam adepti, diutius ea uti licuisset, quin defessis et exsanguibus, qui plus posset, imperium atque libertatem extorqueret. Fuere tamen "extra conjurationem complures, qui ad Catilinam initio profecti sunt: in his A. Fulvius, senatoris filius; quem, retractum ex itinere, parens necari jussit. Isdem temporibus Romae Lentulus, sicuti Catilina praeceperat, quoscumque moribus aut fortuna novis rebus idoneos credebat, aut per se, aut per alios sollicitabat; neque solum cives, sed cujusquemodi genus hominum, quod modo [bello] usui foret.

XL. IGITUR P. Umbreno cuidam negotium dat, uti legatos "Allobrogum requirat, eosque, si possit, impellat ad societatem belli; existumans, publice privatimque aere alieno oppressos, praeterea, quod natura gens Gallica bellicosa esset, facile eos ad tale consilium adduci posse. Umbrenus, quod in Gallia negotiatus, plerisque principibus notus erat, atque eos noverat: itaque sine mora, ubi primum

Placidius. More quietly, more peaceably, with less trouble. Placidius tractarent may be referred either to the nobility, or to the tribunes: if to the latter, the meaning will be, that the tribunes might be less violent in their office, or less disposed to stir up commotions among the people, through dread of prosecution by the nobility, after the expiration of their tribuneship.

i Dubiis rebus novandis. For making an alteration in their perilous condition.

a Extra conjurationem. Not engaged in the conspiracy. ▾ Parens. Fathers among the Romans had the power of inflicting capital punishment on their children.

Allobrogum. The Allobroges were a people of Savoy, Dau

phine, and La Bresse.

יין

legatos in foro conspexit, percunctatus pauca de statu civitatis, et quasi dolens ejus casum, requirere coepit, quem exitum tantis malis sperarent ?" Postquam illos videt " queri de avaritia magistratuum, accusare senatum, quod in eo auxilii nihil esset; miseriis suis remedium mortem exspectare:" ·་ at ego," inquit, " vobis, si modo viri esse voltis, rationem ostendam, qua tanta ista mala effugiatis." Haec ubi dixit, Allobroges in maxumam spem adducti, Umbrenum orare, uti sui misereretur: nihil tam asperum, neque tam difficile, quin cupidissume facturi essent, dum ea res civitatem aere alieno liberaret. Ille eos in domum D. Bruti perducit; quod foro propinqua, neque aliena consilii, propter Semproniam: nam tum Brutus ab Roma aberat. Praeterea Gabinium arcessit, quo major auctoritas sermoni inesset: eo praesente conjurationem aperit; nominat socios, praeterea multos cujusque generis 'innoxios, quo legatis animus amplior esset: dein eos pollicitos operam suam dimittit.

XLI. SED Allobroges diu in incerto habuere, quidnam consilii caperent. In altera parte erat aes alienum, studium belli, magna merces in spe victoriae: at in altera majores opes, tuta consilia, pro incerta spe, certa praemia. Haec illis volventibus, tandem vicit fortuna reipublicae. Itaque Q. Fabio Sangae, cujus patrocinio civitas plurimum utebatur, rem omnem, uti cognoverant, aperiunt. Cicero, per Sangam [consilio] cognito, legatis praecepit, studium conjurationis vehementer simulent, cete

* Quin. More elegant than quod non, which is the reading in some editions.

y Innoxios. Innocent men, persons not concerned in the conspiracy.

2 Patrocinio. Individual noblemen, or particular families of patrician rank were sometimes patrons of whole states.

a Studium. An attachment to, an earnest desire for the suc cess of.

ros adeant, bene polliceantur; dentque operam, uti eos quam maxume manifestos habeant.

XLII. ISDEM fere temporibus in Gallia citeriore atque ulteriore, item in agro Piceno, "Bruttio, Apulia, motus erat. Namque illi, quos antea Catilina dimiserat, inconsulte ac veluti per dementiam [cuncta simul] agere: nocturnis consiliis, armorum atque telorum portationibus, festinando, agitando omnia, plus timoris quam periculi effecerant. Ex eo numero complures Q. Metellus Celer praetor, ex senati consultu, caussa cognita, in vincula conjecerat; item in ulteriore Gallia C. Murena, qui ei provinciae legatus praeerat.

XLIII. AT Romae Lentulus, cum ceteris, qui principes conjurationis erant, paratis, ut videbantur, magnis copiis, constituerant, uti, Catilina in agrum Faesulanum cum venisset, L. Bestia tribunus plebis, concione habita, quereretur de 'actionibus Ciceronis, bellique gravissumi kinvidiam optumo consuli imponeret; eo signo, proxuma nocte cetera multitudo conjurationis suum quisque negotium exsequerentur, Sed ea 'divisa hoc modo dicebantur: Statilius et Gabinius uti cum magna manu duodécim simul opportuna loca urbis incenderent, quo tumultu facilior aditus ad consulem, ceterosque,

↳ Bene polliceantur. Should promise fair, should make good promises.

c Gallia citeriore. Hither Gaul, the province nearest to Rome. d Bruttio. Bruttium, Calabria inferior.

e Ulteriore Gallia. Further Gaul, the province farthest from Rome. In other editions citeriore.

f Videbantur. Copie being the nominative. In some editions we read videbatur, taken impersonally,

g Constituerant. Lentulus cum ceteris being the nominative. In some editions constituerat, agreeing with Lentulus, which I should prefer. The other construction appears harsh.

i Actionibus. The proceedings.

k Invidiam. The odium, the blame.

1 Divisa. Distributed, allotted.

quibus insidiae parabantur, fieret: Cethegus Ciceronis januam obsideret, eum vi adgrederetur, alius autem alium: sed filii familiarum, quorum ex nobilitate maxuma pars, parentes interficerent; simul, caede et incendio perculsis omnibus, ad Catilinam erumperent. Inter haec parata atque decreta, Cethegus semper querebatur de ignavia sociorum: illos dubitando et "dies prolatando magnas opportunitates corrumpere; facto, non consulto, in tali periculo opus esse; seque, si pauci adjuvarent, languentibus aliis, impetum in curiam facturum. Natura ferox, vehemens, manu promptus, maxumum bonum in celeritate putabat.

XLIV. SED Allobroges, ex praecepto Ciceronis, per Gabinium ceteros "conveniunt; ab Lentulo, Cethego, Statilio, item Cassio, postulant jusjurandum, quod signatum ad civis perferant: aliter haud facile eos ad tantum negotium impelli posse. Ceteri nihil suspicantes dant: Cassius semet eo brevi venturum pollicetur, ac paullo ante legatos ex urbe proficiscitur. Lentulus [cum his] T. Volturcium quemdam, Crotoniensem, mittit, uti Allobroges prius, quam domum pergerent, cum Catilina, data et accepta fide, societatem confirmarent. Ipse Volturcio litteras ad Catilinam dat, quarum exemplum infra scriptum: "Quis sim, ex eo quem ad te misi, cognosces. Fac cogites, in quanta calamitate sis, et inemineris te virum; consideres, quid tuae Pratio

m Dies prolatando. By delaying, putting off the time.

n Conveniunt. This verb, governing the accusative, signifies to meet with, to assemble, &c. with the dative, it is generally used in the third person, and signifies, it agrees with, suits, befits, is convenient, is meet.

• Crotoniensem. Croton, or Crotona, was the name of two cities in Italia; one in Umbria, the other at the extremity of Calabria, and now called Crottone.

? Rationes. Your circumstances.