Immagini della pagina
PDF
ePub

LII. POSTQUAM Caesar dicendi finem fecit, ceteri verbo, alius alii varie adsentiebantur: at M. Porcius Cato, rogatus sententiam, hujuscemodi orationem habuit. 66 Longe mihi alia mens est, Patres conscripti, cum res atque pericula nostra considero, et cum sententias nonnullorum mecum ipse reputo. Illi mihi disseruisse videntur de poena eorum, qui patriae, parentibus, aris atque focis suis, bellum paravere: res autem monet, cavere ab illis, quam, quid in illis statuamus, consultare. Nam cetera tum persequare, ubi facta sunt; hoc, nisi provideris ne accidat, ubi evenit, frustra judicia implores! capta urbe, nihil fit reliqui victis. Sed, per deos immortalis! vos ego adpello, qui semper domos, villas, signa, tabulas vestras pluris, quam rempublicam fecistis: si ista, cujuscumque modi sint, quae famplexamini, retinere, si voluptatibus vestris otium praebere voltis; expergiscimini aliquando, et capessite rempublicam. Non agitur de vectigalibus, non de sociorum injuriis: libertas et anima nostra

y Ceteri, &c. The rest were divided in their opinions on the different measures proposed, and voted accordingly.

z Aris atque focis. Ara refers to the altar in the middle of the house, where the Penates were worshipped; and focus signifies the hearth in the hall, where the Lares were worshipped. Hence the phrase aris atque focis must be considered as a figurative expression, and implies,—against their religion, and dearest rights and privileges.

a Quam. Magis being understood. In some other editions it is expressed.

b Cetera. Crimina, or, maleficia must be understood. In some editions the latter word is expressed, I cannot help thinking with propriety.

Persequare. You may prosecute, or punish.

Judicia. Justice.

Tabulas. Pictures; pictas being understood.

f Amplexamini. To which ye are fondly attached. 8 Capessite. Take care of.

h De sociorum injuriis. Of injuries or injustice done to our allies.

in dubio est. Saepenumero, Patres conscripti, multa verba in hoc ordine feci; saepe de luxuria atque avaritia nostrorum civium questus sum, multosque mortalis ea caussa advorsos habeo; 'qui mihi atque animo meo nullius umquam delicti gratiam fecissem, haud facile alterius lubidini malefacta condonabam. Sed, ea tametsi vos parvi pendebatis, tamen respublica firma; opulentia "neglegentiam tolerabat. Nunc vero non id agitur, "bonis an malis moribus vivamus; neque quantum, aut quam magnificum imperium populi Romani: sed cujus haec + cumque modi, nostra, an nobiscum una, hostium futura sint. Hic mihi quisquam mansuetudinem et misericordiam nominat? jam pridem equidem nos vera rerum vocabula amisimus; quia bona aliena largiri, liberalitas; malarum rerum audacia, fortitudo vocatur: eo respublica in extremo sita. Sint sane, quoniam ita se mores habent, liberales ex sociorum fortunis, sint misericordes in furibus aerarii ne 'illis sanguinem nostrum largiantur, et, dum paucis sceleratis parcunt, bonos omnis perditum eant. Bene et composite C. Caesar paullo

i In dubio est.

Are in danger.

k Ordine. In this house, among this order or rank,

1 Qui-lubidini. I, who never gave any indulgence to my own faults, was not easily inclined to pardon the crimes of others, from a desire of gratifying their darling passions. m Neglegentiam. An archaism; afterwards written negligen

tiam.

n Bonis. In other editions we find bonis ne: the particle ne is elegantly omitted.

o Modi. After this word in some editions videntur is inserted; but it may with propriety be omitted.

P Vocabula.

Names.

9 Eo, &c. In so critical a situation is the state placed.

In furibus. Towards, in the case of; an uncommon construction. The accusative after the preposition is more commonly used in this sense of it.

s Illis. More emphatical than illi, which is used in some other editions.

ante in hoc ordine de vita et morte disseruit, falsa, credo, existumans, quae de inferis memorantur; diverso itinere malos a bonis loca tetra, inculta, foeda atque formidolosa habere. Itaque censuit PECUNIAS EORUM PUBLICANDAS, IPSOS PER MUNICIPIA IN CUSTODIIS HABENDOS; videlicet 'timens, ne, si Romae sint, aut a popularibus conjurationis, aut "a multitudine conducta, per vim eripiantur. Quasi vero mali atque scelesti tantummodo in urbe, et non per totam Italiam sint; aut non ibi plus possit audacia, ubi ad defendendum opes minores. Quare vanum equidem hoc consilium, si periculum ex illis metuit: sin in tanto omnium metu solus non timet, eo magis refert mihi atque vobis timere. Quare, cum de P. Lentulo ceterisque statuetis, pro certo habetote, vos simul de exercitu Catilinae et de omnibus conjuratis decernere. Quanto vos attentius ea agetis, tanto illis animus infirmior erit: si paullulum modo vos languere viderint, jam omnes feroces aderunt. Nolite existumare, majores nostros "armis rempublicam ex parva magnam fecisse. Si ita res esset, multo pulcherrumam eam nos haberemus: quippe sociorum atque civium, praeterea armorum atque equorum major nobis copia, quam illis. Sed alia fuere, quae illos magnos fecere, quae nobis nulla sunt; domi industria, foris justum imperium, animus in consulendo liber, neque delicto, neque lubidini obnoxius. Pro his nos habemus luxuriam atque avaritiam; publice eges

↑ Timens. This word might be elegantly understood, as it is in some editions.

u A multitudine conducta. By a hired mob.

▾ Quanto vos attentius, &c. The more vigorously ye shall act, Armis. Tantum or modo understood, in imitation of the Greeks.

* Animus in consulendo, &c. Their minds were unfettered in their deliberations; they were neither chargeable with guilt, nor influenced by passion,

tatem, privatim opulentiam; laudamus divitias, sequimur inertiam; inter bonos et malos discrimen nullum; omnia virtutis praemia ambitio possidet. Neque mirum ; ubi vos separatim sibi quisque consilium capitis, ubi domi voluptatibus, hic pecuniae, aut gratiae servitis: eo fit, ut impetus fiat in 'vacuam rempublicam. Sed ego haec omitto. Conjuravere nobilissumi cives patriam incendere : Gallorum gentem infestissumam nomini Romano ad bellum arcessunt: dux hostium 'supra caput est: vos cunctamini etiam nunc, quid intra moenia adprehensis hostibus faciatis? Misereamini censeo; deliquere homines adolescentuli per ambitionem ; atque etiam armatos dimittatis. Ne ista vobis mansuetudo et misericordia, si illi arma ceperint, in miseriam vertet. Scilicet 'res aspera est; sed vos non timetis eam. Immo vero maxume; sed, inertia et mollitia animi, alius alium exspectantes cunctamini, dîs immortalibus confisi, qui hanc rempublicam in maxumis saepe periculis servavere. Non votis, neque 'suppliciis muliebribus auxilia deorum parantur: vigilando, agendo, bene consulendo prospera omnia cedunt: ubi secordiae te atque ignaviae tradideris, nequidquam deos implores; irati infestique sunt. Apud majores nostros, T. Manlius Torquatus bello Gallico filium suum, quod is contra imperium in hostem pugnaverat, necari jussit; atque ille egregius adolescens immoderatae fortitudinis

y Vacuam. Neglected, unprotected: defensoribus, or some similar word being understood.

z Supra caput. A phrase, which may be imitated in English by expressions alike figurative: At our doors; has the sword at our throats.

a Ne. An archaism fot næ, from the Greek you.

b Res. Ipsa is in some editions expressed after res.
c Dis. Videlicet is expressed before dis in some editions.
Suppliciis. Supplications, prayers.

Prospera. Some editions have prosperè, less elegantly.

morte poenas dedit: vos de crudelissumis parricidis quid statuatis, cunctamini? Videlicet vita fcetera eorum huic sceleri obstat. Verum parcite dignitati Lentuli, si ipse pudicitiae, si famae suae, si dîs aut hominibus umquam ullis pepercit: ignoscite Cethegi adolescentiae, nisi iterum patriae bellum fecit. Nam quid ego de Gabinio, Statilio, Coepario loquar? quibus, si quidquam umquam "pensi fuisset, non ea consilia de republica habuissent. Postremo, Patres conscripti, si mehercule peccato locus esset, facile paterer, vos ipsa re corrigi, quoniam verba contemnitis; sed undique circumventi sumus. Catilina cum exercitu faucibus urget: alii intra moenia, in sinu urbis sunt hostes: neque parari, neque consuli quidquam occulte potest; quo magis properandum. Quare ita ego censeo: cum nefario consilio. sceleratorum civium respublica in maxuma pericula venerit, hique indicio T. Volturcii, et legatorum Allobrogum, convicti confessique sint, caedem, incendia, alia foeda atque crudelia facinora in civis patriamque paravisse; de confessis, sicuti de manifestis rerum capitalium, more majorum, supplicium sumendum."

LIII. POSTQUAM Cato adsedit, consulares omnes, itemque senatus magna pars, sententiam ejus klaudant, virtutem animi ad coelum ferunt; alii alios increpantes timidos vocant; Cato magnus atque clarus habetur; senati decretum fit, sicuti ille censuerat. Sed mihi multa legenti, multa audienti, quae populus Romanus, domi militiaeque, mari

f Cetera. Here used in the singular number, which is unusual in other authors.

8 Iterum. After this word jam is expressed in some editions. Pensi. Consideration.

i Manifestis. Palpably guilty.

k Laudant-ferunt, &c. These verbs in the present tense give a peculiar sprightliness to the style, and as it were present the transactions before the eye of the reader.

« IndietroContinua »