S

Grotii definisionem recte

21

nobis principia honefti & decori. Itaque dicitur: rationem ditare ex convenientia cum principiis honesti, actui alicui ineffe turpitudinem &c. Principia honefti funt fine dubio principia rationis, vel certe principia ei non repugnantia. Ergo, ratio di&at ex convenientia cum ratione ipsa actum aliquem effe bonum vel malum. Mira ambages. Cur non dicimus impressa illa principia honefti (fi verum est dari quædam impreffa) effe Jus Naturæ : hominemque fingulos actus examinare fecundunt illud Jus. Circulus committitur modo fatis ridiculo, Quærimus, quid Jus Naturæ, i. e, quid honeftum fit? Refpondemus, quod ra tio indicat ex principiis honesti, vel quod ratio indicat ex natura rationali. Idem est, ac fi dicamus, honeftum effe honestuur, vel rationem honestam ex principiis honefti deducere. Sic in verbis ludimus. Rationale idem effe homini dicimus, quod honeftum, Sed utrumque obfcurum eft, & de co quærebatur, an idem fit. Interim nefcimus omnes, quid fit Jus, quid honeftum, quidratio quid principia honefti, Ši hæc plana effent, falva res effet: imo ne fic quidem.

1.

!

§. 68. Oftendendum erat, quomodo definitio Grotii, & fingula ejus membra ab omni contradi&ione liberari poffint. explicandam Deinde quo pacto hæc conveniat primo, fimplici & puriffimo illi

اری

juri, quo nihil prius, nihil antiquius exftat, quod fons estomnis humani Juris, & ipfi honeftati, ejusque principiis ortum dedit. Quando enim Jus Natuæ in eo pofitum arbitramur, quod ratio ex convenientia cum principiis honefti ftatuit; tum honestum aliquod pro fonte Juris Naturæ, illique fuperius quid ftatuimus. Quod an Jure fiat & naturæ convenienter, dubito, Crederem enim Naturam ipfam effe fontem juris, nullo medio intercedente. At quando in explicandis Auctorum verbis nihil aliud agimus, quam ut verborum sonum mutemus, rebus, quas repræsentant, infuper habitis, vix est ut mentem Auctoris adfequamur: Hic vero fubtilissune indagandum, quid Grotius definire voluefit. Nifi id fiat, nihil habebimus, nifi dubia, Si Naturam perluftremus, ac videamus, quomodo illa Jus progeneret, videbimus etiam quorfum Grotius oculos intenderit.

693 Vellem ergo clarius quis demonstraflet, quæ fit illa Obscurum eft moralis turpitudo & neceffaria honeftas: quomodo efficiat, ut quid fit mora actus aliquis præcipiatur aut prohibeatur. Videtur id quidem lis necessitas. ex eo deduci, quia bonum & malum ex Dei effentia luat: quia Deus nihil velit, nec velle possit, nisi se ipsum i, e, bonum. Sed quomodo hæc connectenda fint, non video. Ponamus enim, bonum & juftum fluere ex Dei essentia: Deum nihil velle, nifi bonum; adeoque, actus in se habere moralem turpitudinem & honeftatem, Oportet ergo a&ibus bonis aliquid faltem inhærere sanctitatis divinæ, ne aliud quid dicam: & malis actibus adhærere aliquid, quod essentiæ divinæ contrarium est, quod quomodo vocandum fit, nescio. Quo pacto autem aliquid fan&itatis divinz atibus adhærere poffit, non intelligo. Nec rem i plam nego. Fieri quippe poteft, ut ille conceptus de morali turpitudine habeat aliquam utilitatem & veritatem, fed optarem, ut recte intelligeremus, quid dicere velint Auctores illo loquendi modo. Quod in corporeis rebus eft pulchritudo, id quidem in moralibus eft honeftas inhærens, Sed obfcuruin eft, quid u trumque fit,

An ex fancti tate Dei & i

§. 70. Satis conftat, Deum non imperare nisi justa & bona. Sed quid hocad Jus Naturæ? hocagendum, ut clara & per- deis innatis spicua definitione ducamursad jus illud cognofcendum, fontesque ejus intelligendos. Quare fi dicas, Jus Naturæ eft, quod in- Jus intellig dicat actus alicujus turpitudinem, vel honeftatem moralem, quam Posfit. actus ideo habent, quia Deus non potest velle, nec imperare, nifi positive justa & bona, nisi se ipsum, cumsitens perfectiffimum, possidens in fe virtutes, quarum idea nobis eft connata &c, vides Te nos ablegare ad fan&itatis divinæ abyssum, ut ibi Jus videamus, & difcamus quidfit: non autem doces, quomodo exinde hauriendum fit, nec manifestum aliquod indicium monftras, ex quo faciem ejus cognofcere poffim, quod tamen debebas. Quærimus de Jure per Naturam cognofcendo: reliquis vero illis imaginis divinæ & ideis virtutum divinarum nobis connatis, nescio an non interdum abuti poffimus ad aliquod effugium inveniendum, cum refpondere amplius nequeamus. Sunt enim ille

1

3

Jus Nature effe dificilli

тит.

A

ram exigue, ut revera ad intelligendum parum juvent, Secus fi esset, omnes homines æque, imo melius, id intelligerent, ac Papinianus & Paulus id intellexerunt.

§. 71. Quæ occafione definitionis Juris Naturæ prolixius forte, quam par eft, & præter spem & propofitum a me disputata funt, quamvis vana aut fuperflua putes omnia (neque enim impedio) ad id tamen tibi proderunt, utvideas Jus Naturæ non efle rem adeo facilem, ut vulgo perfuafum est, sed Philofophiam fub. tiliffimam. Poteris etiam pro arbitrio Tuo statuere, num ad id faftigium evecta fit hæc difciplina, ut de primis ejus elementis, initiis, & definitione fatis constet. Simul etiam judicabis, nun Jus Naturæ ex ipsa Natura, an aliunde difcendum & hauriendum fit. Vocum incertitudine & obfcuritate, quibus in his rebus explicandis utimur, facile aliquid vel tegitur vel corrumpitur, vel additur, vel detrahitur, quod conceptus turbet & veritatis liquidam cognitionem impediat, Ad Naturamitaque oculi convertendi funt, ut quod verbis vel plane non, vel non recte effertur, ad Naturæ normam fola contemplatione, quantum fieri poteft, in ordinem redigatur. Vereorenim ne paffim offendas quædam, quæ clarius & ad Naturam accommodatius proponi optares, Čum etiam vocabulorum nullibi tanta fit fimplicitas, quanta neceffario requiritur, hac etiam re multum difficultatis illi studio conciliatur. Multum quoque imputabis humani ingenii inbecillitati, quæ non patitur nos veritatis simplicitatem vel affequi, vel affecutam persequi, illique inhærere. Quare contentum Te effe oportet illis, quæ habemus, & exacto judicio optima quæque seligere.";

Jus Nature §. 72. Sed pergamus, & fub alia forma Jus Naturæ confideeffe quod ex remus, ut fi fieri poffit perfectiorem ejus figuram deprehendamus. factis Dei col- Spes enim elt, difficultates, quas indicavi, cessaturas, fi dicam, ligitur, Cocce quod me fæpius dicentem audivisti, jus Naturæ esse voluntatem ji fententia DEI facto declaratan. Certum eft, hæc facile intelligi, nec a

veritate multum aliena videri; quia non minus ex verbis, quam factis voluntas alicujus colligi poteft. Præfertim cum eo ipto, quo Jus dicimus esse voluntatem DEI, etiam fontem & auctorern Juris indicemus; nec quidquam exiftat, nifi quod Deus exiftere voluit. Unde fatis patet, Jus esse, quod DEus, ut Jus effet, voluit decrevit, constituit, Atque ita ob oculos ponimus Jus, utia Deo ottum & promulgatum, atque ab ejus voluntate profectum eft, tanquam opusaliquod e manibus artificis & quidem fapientiffi ni, atqueita in prima naturæ fimplicitate, purum, intemeratum, hominique intellectpin, & ratione adseqisendum proponitur.

8.730 Hæc hactenus videntur expedita.or. Namun dixigyi Jus effe volun

dentiffimum, & abomnibus Gentibus receptumest, Jus effe vo- tatem Dei, luntatem DEI. Conftat enim Deum mente sapientissima præditum, omnibus rebus finem & modum posuisse, atque ita etiam homini, ceu naturæ rationali, conftituiffe Jus, quod observer, Confpiciendam etiam hoc pacto præbemus differentiam ejus juesil zilont ris a reliquis Jurium fpeciebus. Si quod enim Jus per revelation nem Deus tradidit, id non ex factis, sed verbis.colligimus. Adeo ut fine multis ambagibus appareat, ad facta Dei refpiciendum effe. Ibi enim, nec alibi quod quærimus, nos reperturos spes eft.

§. 74. Id vero Te obiter notare volo, opinionem illam de Perinde effe Jure Naturæ ex factis colligendo, non esse novam, fed admodum five Jus Natuantiquam. Apoftolus dixit Gentes ex operibus potuiffe cognofcere ra ex factis Deum effe. Chriftus quoque Pharifæos ad Naturz opera fæpius Dei colligas; remittit, Stoici nihil aliud inculcabant, quam Naturam fe- five in ratioqui, i. e. DEI voluntatem naturæ operibus declaratam. Re ne ponas, ipla quoque nihil differt a fententia eorum, qui Jus Naturz in ratione ponunt. Ut enim illi volunt jus ex operibus & factis divinis perceptam intelligi: ita alii Jus confiderantjex operibus percipiendum, mediante intellectu nostro, feu Ratione. Non igitur rejicienda aut damnanda eft fententia illorum, qui jus Naturæ rationem dicunt, fi nihil aliud fententiam illam oppu gnat. Nam & illi, qui ad facta DEI provocant, opus ha bent ratione, ut ex factis jus eruant. Et qui rationem pro fundamento ponunt, opus habent factis DEI, Alias enim ni hil haberent, quod dicerent. Quid enim ad nos pertineret jus in factis jacens, si a ratione percipi non poffet? In ratione parum est, cujus faltem demonftratio non veniat ex factis. Grotius ita

2

01

qué, licet rationem jus effe dicat, ubique tamen argumentis ex factis defumtis utitur colorem נטספינה מנת Mora ergo Logomachia eft, unam fententiam alNeutram opinionem dam- teri præferre, vel unam condemnare ut pravam, altera retennandam effe. ta. Poffunt & debent ambe fimul fubfiftere, quia non pugnant invigem, Grotius enim, ut dictum eft, îndefinitione Juris Natira profundamento fubfternit rationi convenientiam cum Natura rationali, & quod alibi addit, sociali. Quo ipfo ad factum, quo DEUS focietatem inter homines constituit, pro

juntas

vocatit

Quomodo ex 10. §. 76 Omnes igitur difficultates, vel plurimæ, quæ fupra factis Dei col- rationi obitare diximus, obstant etiam huic fententiæ de volun tate DEI ex factis cognofcenda, Etine illas repetamus, non ligaturejus voinfima est hæc, ut fciamus, quomodo ex factis voluntas DEI co gnofcatur. Idem enim eft, ac fi quæras, an homo, cum ratione utatur corrupta, & natura fit juris ignarus, non egeat variis fubfidiis, quorum ope cognofcat verum & fincerum Jus Natura! Rationi enim vel animæ jus innatum efle probabile non eft. Et ft innatum quid effet, v. gr. prima ejus principia, omnia tamen non funt innata. Nec innata illis est facultas exacta & nunquam fallax aplicandi ea, quæ innata funt, &c. Quæ igirur Cynosura, quis lapis Lydius fit, hoc loco oftendendum erat, ne olcum & operam perdamus docendo & difcendo.

Cynosura $77. Difficultatem non tollis, fi dicas, facta effe lapidem quadamuten- illam Lydium & cynofuram. Nam experientia teftatur, quot+ Jum, quot corum funt, qui jus Naturæ intelligere se putant, aliter de imo loquipaliter decidere, aliter demonftrare, nec idem pro vero & falfo habere, Illi igitur, vel ad eadem facta non refpiciunt, vel aliter illa intuentur, vel alibi errant, Quod fi igifur hoc evenire potest, apparet nos hactenus carere illa cynofura, vel eadem non uti, lad diversa. At diversa esse non poteft, quia mum eft jus Naturæ, unaadid perveniendum via, una veritatis demonftrandæ certitudo.

"

An omnia fa- - 78. Facta DEL fint infinite multa. Et incertum eft, Eta DEI le-a quælibet legis vim habere debeant. Ut vero Tibi constar, gem faciant,