3. 'His rebus adducti, et auctoritate Orgetorigis permoti, constituerunt ea, quæ ad proficiscendum pertinerent, comparare; jumentorum et 2carrorum quam maximum numerum coëmere; sementes quam maximas facere, ut in itinere copia frumenti suppeteret; cum proximis civitatibus pacem et amicitiam confirmare. Ad eas res conficiendas biennium sibi satis esse duxerunt; in tertium annum profectionem lege confirmant. Ad eas res conficiendas Orgetorix deligitur. Is sibi legationem ad civitates suscepit. In eo itinere persuadet Castico, Catamantaledis filio, Sequano, cujus pater regnum in Sequanis multos annos obtinuerat, et "a senatu populi Romani amicus appellatus erat, ut regnum in civitate sua occuparet, quod pater ante habuerat; itemque Dumnorigi Æduo, fratri Divitiaci, qui eo tempore principatum in civitate obtinebat, ac maxime plebi acceptus erat, ut idem conaretur persuadet, eique filiam suam in matrimonium dat. 10Perfacile factu esse, illis probat, conata perficere, propterea quod ipse suæ civitatis imperium obtenturus esset: non esse dubium, "quin totius Galliæ plurimum Helvetii possent: se suis copiis suoque exercitu 1illis regna conciliaturum, confirmat. Hac oratione adducti, inter se fidem et jusjurandum dant, 13et, regno occupato, per tres potentissimos ac 1firmissimos populos totius Galliæ sese potiri posse sperant.

4. 16Ea res ut est Helvetiis per indicium enunciata, "moribus suis Orgetorigem ex vinculis causam dicere coëgerunt: damnatum panam sequi oportebat, ut igni cremaretur. Die constituta "causæ dictionis, Orgetorix ad judicium 20 omnem suam familiam, ad hominum millia decem, undique coëgit; et omnes clientes, "obæratosque suos, quorum magnum numerum habebat, "eodem conduxit: per eos, ne causam diceret, se eripuit. Cum civitas, ob eam rem incitata, armis jus suum exsequi conaretur, multitudinemque hominum ex agris magistratus cogerent, Orgetorix mortuus est: neque abest suspicio, ut Helvetii arbitrantur, 25quin ipse sibi mortem consciverit.

5. Post ejus mortem nihilo minus Helvetii id, quod constituerant, facere conantur, ut e finibus suis exeant. Ubi jam se ad eam rem paratos esse arbitrati sunt, 'oppida sua omnia, numero ad duodecim, vicos ad quadringentos, reliqua privata ædificia incendunt; frumentum omne, præter quod secum portaturi erant, comburunt; ut, domum reditionis spe sublata, paratiores ad omnia pericula subeunda essent: 3trium mensium molita cibaria sibi quemque domo efferre jubent. Persuadent Rauracis, et Tulingis, et Latobrigis, finitimis, uti, eodem usi consilio, oppidis suis vicisque exustis, una cum iis proficiscantur: Boiosque, qui 'trans Rhe num incoluerant, et in agrum Noricum transierant Noreiam que oppugnarant, receptos ad se, socios sibi adsciscunt.

6. Erant omnino itinera duo, quibus itineribus domo exire possent: unum per Sequanos, angustum et difficile, inter montem Juram et flumen Rhodanum, vix qua singuli carri ducerentur; mons autem altissimus impendebat, 9ut facile perpauci prohibere possent: alterum per "Provinciam nostram, multo facilius atque expeditius, propterea quod Helvetiorum inter fines, et "Allobrogum, qui nuper pacati erant, Rhodanus fluit, isque nonnullis locis 12vado transitur. Extremum oppidum Allobrogum est, proximumque Helvetiorum finibus, Geneva. Ex eo oppido pons ad Helvetios pertinet. Allobrogibus sese vel persuasuros, quod nondum 14bono animo in Populum Romanum viderentur, existimabant; vel vi coacturos, ut per suos fines eos ire paterentur. Omnibus rebus ad profectionem comparatis, "diem dicunt, qua die ad ripam Rhodani omnes conveniant: 1is dies erat "ante diem quintum Kalendas Aprilis, 18Lucio Pisone, Aulo Gabinio Consulibus.

7. Cæsari cum id nuntiatum esset, eos per Provinciam nostram iter facere conari, maturat 19ab urbe proficisci, et, 20quam maximis potest itineribus, in 21Galliam ulteriorem contendit, et ad Genevam pervenit: 22Provinciæ toti quam maximum militum numerum imperat (erat omnino in

Gallia ulteriore legio una); pontem, qui erat 'ad Genevam, jubet rescindi. Ubi de ejus adventu Helvetii 'certiores facti sunt, legatos ad eum mittunt, nobilissimos civitatis, cujus legationis Nameius et Verudoctius principem locum obtinebant, qui dicerent, 4" sibi esse in animo, sine ullo maleficio iter per Provinciam facere, propterea quod aliud iter haberent nullum: rogare, ut ejus voluntate id sibi facere liceat.". Cæsar, quod memoria tenebat, Lucium Cassium Consulem occisum, exercitumque ejus ab Helvetiis pulsum, et 'sub jugum missum, concedendum non putabat: neque homines inimico animo, 'data facultate per Provinciam itineris faciundi, temperaturos ab injuria et maleficio existimabat. Tamen, ut spatium intercedere posset, dum milites, quos imperaverat, convenirent, legatis respondit,. "diem se ad deliberandum sumturum ; si quid vellent, 9ante diem Idus Apriles reverterentur."

8. Interea ea legione, quam secum habebat, militibusque, qui ex Provincia convenerant, a lacu Lemanno, 1oqui in flumen Rhodanum influit, "ad montem Juram, qui fines Sequanorum ab Helvetiis dividit, "millia passuum decem novem murum, in altitudinem pedum sedecim, fossamque perducit. Eo opere perfecto, præsidia disponit, "castella communit, quo facilius, si se invito transire conarentur, prohibere possit. Ubi ea dies, "quam constituerat cum legatis, venit, et legati ad eum reverterunt, "negat, "se more et exemplo Populi Romani posse iter ulli per Provinciam dare; et, si vim facere conentur, prohibiturum 1ostendit." Helvetii, ea spe dejecti, "navibus junctis ratibusque compluribus factis alii vadis Rhodani, 1qua minima altitudo fluminis erat, non nunquam interdiu, sæpius noctu, si perrumpere possent, conati, operis munitione et militum concursu et telis repulsi, hoc conatu destiterunt.

9. Relinquebatur una per Sequanos via, qua, Sequanis invitis, propter angustias ire non poterant. His cum sua sponte persuadere non possent, legatos ad Dumnorigem

ATTEMPT OF THE HELVETII TO CROSS THE RHONE AND FORCE THE INTRENCHMENTS OF CESAR

A. Mount Jura. B. Pass between Jura and the Rhone. C. Geneva. D. Lake of Geneva. E, Cæsar's line of intrenchments. F. F. F. Forces of the Helvetii. G. New Roman Legion from Gallia Narbonensis. H. The Roman Legion which Cæsar had with him originally. I. The Rhone. K. The river Arne, emptying into the Rhone. L. L. L. Roman Cavalry. M. Cavalry of the Helvetii. To face p. 7.