anno inscribendum esse censuerunt (C. I. Gr. n. 4040, col. VII; cf. Annali, T. XIX, p. 147). Anno U. C. 755. Huic anno tribuendus nummus videri potuerit, in cuius aversa scriptum est DE PARTHIS iuxta tiaram Armeniacam, superpositam arcui et pharetrae (Morelli, Aug. tab. XI, 22; XVII, 10), quo typo Parthus ex Armenia recedens designari possit; sed nummus vel inde suspectus, quod TR POT. XXI vel XXII in adversa minus recte legitur. Eam ob caussam fortasse ab Eckhelio praetermissus est. Nummi Augusti vagi. 1. CAESAR AVGVSTVS, Caput nudum. 2. Eadem adversa. Aur. Arg. XS. P. Q. R, Victoria volans, d. palmae ramum, s. clypeum, cui inscriptum CL V. Aur. Arg. 3. CAESAR AVGVSTVS, Caput querna redimitum. XS. P. QR, Clypeus columnae adfixus, quem Victoria advolans coronat. 4. Caput Augusti querna redimitum. Aur. Arg. X CAESAR · AVGVSTVS · S· P. Q' R, Clypeus inter duos lauros positus. 5. Adversa ut n. 1. Aur. Arg. X OB CIVIS SERVATOS S P Q R CL V, Clypeus intra quernam. 6. Adversa eadem ac n. 1. Aur. Arg. X SIGNIS RECEPTIS · S. P. Q. R. CL V, Clypeus inter aquilam legionariam et signum cohortis constitutus. Aur. Arg. Notas CL V. Eckhelius (p. 121) ita explevit : CLypeus Votivus; sed explendas eas esse CLypeus Virtutis nunc Graeca versione monumenti Ancyrani constat (C. I. Gr. n. 4040, col. VII, 5), quo Augustus a senatu populoque Romano in curia sibi clypeum aureum positum esse refert, qui per inscriptionem testis VIRTVTIS CLEMENTIAE IVSTITIAE PIETATIS eius esset. Eandem explicationem comprobavit cl. Borghesius (in Gerhardi Arch. Zeitung 1844, n. 15, p. 240), insigni prolato marmoreo fragmento e Potentiae parietinis in Piceno his ultimis annis eruto, in quo delineatus est clypeus, cui inscriptum: S. P. Q. R. AVGVSTO· DEO CLVPEVM VIRTVTIS CLEmenTiae..... Idem vir doctus restitutionem textus Latini monumenti Ancyrani olim tentans legendum esse censebat: in templo Honoris et VIRTVTIS CLEmentiae meae EST PositVS CLVPEVs. Columna, cui adfixus seu appositus clypeus est, in atrio curiae dedicatum eum esse commonstrat. Quae eum coronat, Victoria et lauri adstituti Virtutem; corona vero civica, qua redimitus est, Clementiam Augusti significant. Iustitiam et Pietatem fortasse signa recepta indicant; quae sacra habebantur (v. antea ad an. 734, n. 5), et a Parthis ob famam iustitiae Augusti restituta sunt (cf. Sueton. Aug. 21). Ceterum clypeus, epigraphe illa amplissima insignitus, probe distinguendus ab eo est, qui imagine eius ornatus et laurea circumdatus ex SC OB R. P. CONServatam ei datus est (v. Eckhel T. VI, p. 103: cf. Gruter. Thes. Inscr. p. 226, 1: Visconti, Mus. PioCl. T. VII, tav. XXXII, not. 2: R. Rochette, Monum. inéd. Pl. LXIX, p. 379-382). 7. IMP, Eques galeatus chlamydatus irruens, d. hastam intorquet. X AVGVSTVS, Capricornus globum pedibus complectens, adstituto cornu copiae. Arg. Perrarus hic denarius (v. Pellerin, Mel. Pl. IX, 6: Mionnet, Rar. p. 104) Augustum proponere videtur contra Cantabros bellum gerentem, aut Drusum in Germanos auspiciis eius pugnantem. 8. Caput Apollinis, adstituta pone lyra. X AVGVSTVS, Capricornus orbem terrarum pedibus com-. plectens, adstituto gubernaculo et cornu copiae. Arg. In hoc nummo (Morelli, Aug. tab. XVI, 7) Apollo Actius cum capricorno signo Augusti natalitio coniungitur. Cum Augustus adolescens in secessu Apolloniae Illyrici, Agrippa comite, Theogenem mathematicum de genitura sua consuleret, hic, ut eum sub sidere capricorni natum esse audiit, exsiluit eumque adoravit (Sueton. Aug. 94). Apollonia Illyrici haud longe abest ab Actio et Nicopoli; victoria autem Actiaca Augustus orbis terrarum imperium obtinuit. Praeterea capricornus militiam ponto dictat (Manil. IV, 566). IIIviri monetales Augusti. Eckhelii index IIIvirum, quorum nomina in denariis cum aureis tum argenteis Augusti leguntur (p. 123), mancus est; quapropter ordine temporum ita supplendus ac restituendus: Anno DCCXXXV, L. Aquillius Florus, M. Durmius, P. Petronius Turpilianus III VIRI. Anno DCCXXXVI, L. Caninius Gallus, C. Sulpicius Platorinus, Cossus Cn. F. Lentulus? III. VIRI. Anno DCCXXXVII, P. Licinius Stolo? L. Mescinius Rufus, M. Sanquinius III VIRI. Anno DCCXXXVIII, C. Antistius Reginus, C. Antistius Vetus, L. Vinicius III VIRI. Anno DCCXLII, L. Lentulus flamen Martialis? C. Marius TROmentina? P. Rustius? III VIRI. Quintum hoc IIIvirum conlegium dubitanter quidem anno DCCXLII tribui, neque tamen sine probabilitate quadam. Monente enim Eckhelio (p. 102), nummi C. Marii Tromentina, cum Augustum repraesentent velatum stantem, d. capedinem tenentem, anno demum 742, quo is pontificatum maximum suscepit, signari potuere. Ad quem annum alii quoque nummi C. Marii pertinent, in quibus statuae conspiciuntur Augusti et ANNALI 1850. 13 M. Agrippae togatae, d. volumen tenentes, adstituto ad laevam scrinio; caput Iuliae inter capita Caii et Lucii; quadrigae citae, in quibus palmae ramus; caput Dianae. Eo enim anno, vivente Agrippa, Caius et Lucius filii iam inde ab anno 737 in domum Augusti adoptati florebant, Augustus vero ob relatas a Tiberio in Pannonia victorias IMP. XI salutatus est. Dianam autem Siciliensem in aliis quoque nummis repraesentavit (cf. Eckhel, p. 107, 108, 143). Q. Rustius (qui titulum III· VIR· ideo fortasse omisit, ut loco eius nomina poneret FORTVNÆ ANTIAT) ara, cui inscriptum est FOR RE, alteram Fortunae Reducis aram indicasse videtur dedicatam fortasse anno priore 741 ob felicem reditum Augusti ex Galliis, Agrippae ex Oriente. L. Lentulum flaminem cum C. Mario et P. Rustio consociavi, ut ne ipse solus e monetariis Augusti sine conlega vagaretur. C· MARIVS TROmentina ideo tribum laudavit, quod cognomine carebat, uti C. Marius septies consul (Borghesi, Dec, I, oss. 9). LENTVLVS SPINTher e numero III VIRorum monetalium praeterea expungendus, quod denarius eius e colluvie subaeratorum est (Borghesi, Dec. II, 10). Nummi aenei III VIRorum Augusti omnes, vel plerique certe, inde ab anno 731, quo tribunicia potestas ei decreta est, usque in annum 742, quo pontificatum maximum obtinuit, signati sunt (Borghesi, Bull. arch. 1845, p. 153). Æ· I. formae, inscripti OB CIVIS SFRVATOS, sestertii sunt; Æ. II. formam nonnihil excedentes, ut qui inscribuntur CONSENSV SENAT. ET EQ. ORDIN P Q R (Eckhel p. 126), tresses; Æ. II formae dupondii; Æ. III formae plerique semisses. Asses enim Romani iam inde ab anno 665 ex lege Papiria semiunciales facti, triumviratus aetate, vel anno certe 727, ad sicilici, seu quartae partis unciae, pondus imminuti sunt, adeo ut sestertius, qui asses valebat quattuor, uncialis esset, et grammata 27. 15 ponderis metrici valeret. Quippe sestertius aeneus in locum veteris sestertii argentei successit; triens, sextans, uncialis feriri desierunt; atque tresses ac dupondii, praeter sestertios aeneos asses, semisses, quadrantes, signari coepti sunt. Neque tamen asses et quadrantes in urbe ante Neronem signati esse videntur, licet in provinciis signarentur, e. g. asses in Sicilia, quadrantes Alexandriae et alibi. Haec pro singulari eruditione et humanitate sua docuit me Borghesius (Litt. datis idib. Aug, anni 1849). Nummi Divi Augusti. In nummis Romanis titulum DIVI valuisse Eckhelius monuit (p. 125), extra Romam autem etiam DEI nomen. Cuius rei novum testimonium fragmento exhibetur Potentiae Piceni reperto, in quo legitur: AVGVSTO DEO SACRVM (Gerhard, Arch. Zeitung, 1844, p. 240). 1. DIVVS AVGVSTVS, Caput radiatum; adscripto hinc S, inde C maioribus litteris. X CONSENSV SENAT ET EQ ORDIN P. Q· R. Signum Augusti, capite radiato, togati in sella plicatili sedentis, d. extenta ramum, s. fulcro innixa pateram. Æ. II. Epigraphe aversae ad honorem statuae et sellae curulis omnium ordinum consensu Augusto decretum referenda esse videtur. Similis honos Marcello vita functo pro ludis Romanis ab Augusto impertitus erat (Dio, LIII, 30). Tres Romanorum ordines, senatus, eques, populus, secundum dignitatem dispositi in monumento quoque Ancyrano leguntur (C. I. Gr. n. 4040, còl. VII, 10); unde de hac quidem re non audiendus est Plinius (H. nat. XXXIII, 8), qui equestrem ordinem post populum scribi solitum esse dicit. Notis Senatus Consulto apotheosis Augusto XV. Kal. Octobres a senatu decreta designari videtur. Sic in nummo Drusi (Eckhel. p. 177) nota S C ad arcum ei decretum, simul vero ad signandos nummos refertur. Nummus eximii artificii ceteros pondere superans, qui Æ. II dici solent, ex Borghesii sententia tressibus adcensendus est (Litt. ad me datis idib. Aug. anni 1849). |