vir inter Britones armis et divitiis potens, cum esset in obsequio sancte crucis apud Acharon, mortuo ibidem Morvano vicecomite Fagi, sororio ejus, cupiditate terre ejusdem occupande ductus, contra salutem suam et prohibitionem1 patriarche Hierosolimitani et christianorum qui ibidem erant, iter iterum arripuit in patriam redeundi; cujus occasione multi alii qui valde esse succursui Sancte Terre necessarii potuissent, iter similiter 2 arripuerunt 3 cum eodem, numero sexdecim millia. Qui omnes cum jam essent prope terram in littus juxta Brundusium, nec distarent a terra quantum arcus tribus jactibus emittere potest*, subita et inaudita tempestate exorta, vespere et nocte tota, et sequente die usque in vesperum laborantes, navibus demum fractis septem numero, omnes perierunt naufragio, paucis, circiter 5 octoginta, evadentibus, tabulis et aliis navium fragminibus adherentes. Et ita qui cupiditate terre occupande Dei servitium intermisit, justo Dei judicio terra caruit et honore sepulcri 6.

232. Anno Domini MCCXIX perseveravit ventorum rabies ab occidente flantium continue toto martio

1. et prohibitionem manque dans Chr.

2. simul Chr.

3. arripiunt Chr.

4. post (sic) Chr.

5. Il y a dans Brux. un mot laissé en blanc entre circiter et octoginta.

6. Le nécrologe de Landevenec, cité par D. Lobineau, place la mort de Hervé le 23 octobre. (Hist. de Bretagne, I, 213.)

7. Dans Chr. cette date termine le paragraphe précédent et se trouve remplacée ici par Eodem anno. Dans Brux. la date est inscrite au milieu d'un blanc laissé entre les deux paragraphes, et le § 232 commence aussi par Eodem anno.

et aprili; et licet, agri, strate, vici et platee desiccarentur, fluvii tamen, quamvis non plueret, adeo tumescebant, quasi contra naturam temporis et aeris qualitatem, quod prata, virgulta, vici et vinee, et sata vicina fluminibus, non sine colonorum jactura stagnarent toto aprili et usque medium maii mensis. Parisius etiam infinitate domus infinitis 1 obsidebantur fluctibus, quod non nisi navigio intrabantur; et pons qui Parvus dicitur, aquis inundantibus, suum viatoribus officium denegabat, maio mense fere jam medio.

Item, circa festum beati Johannis et usque ad gulam augusti, pluere non cessavit, propter quod et messis et vindemia tardius sunt collecte.

2

233. In Ascensione Domini ejusdem anni, arripuit iter eundi in Albigesium, missus a patre suo, Ludovicus primogenitus Philippi regis filius, et cum eo Petrus dux Britannie, Noviomensis, Silvanectensis, Tornacensis, et multi alii episcopi, comites et barones, et infinita militum et peditum multitudo, inveneruntque Almaricum comitem filium sanctissime memorie Simonis comitis Montisfortis, in obsidione Miromandie, quam cum eodem Almarico ceperunt, et interfecerunt omnes municipes cum mulieribus et parvulis, omnes indigenas usque ad quinque millia. Inde profecti obsederunt Tolosam, et tepide oppugnaverunt eam, quibusdam de nostris prodiciose impedientibus negotium crucifixi; sicque infecto negotio redierunt in patriam minus laudis quam vituperii reportantes. In vigilia Assumptionis beate Marie ejus

234.

1. infinitis in terminum Chr.

2. comites omis dans Cott.

dem anni, dum vigilia celebraretur, facta sunt tonitrua, fulgura et fulgetre quales antea non fuerunt, frequenterque tonuit in illis diebus, adeo ut in crastino Nativitatis beate Marie fulmen desursum veniens in campanariam turrim Beati Dionysii que mire erat altitudinis, gallum auratum cum lebete deaurato prostraverit de turris summitate in terram, duravitque ignis putens, ipsos lapides et ligna consumens per biduum.

235. Eodem anno, vindemia passa est multa inconvenientia; pluit enim continue tempore quo florere debuerat. Pruina fuit maxima die lune1 in fine Augusti, qua vinee sunt aduste. In fine vero septembris, quando racemos colligere solebamus, factum est gelu asperrimum per tres septimanas, nec maturuerant racemi, et nix profunda ruit et cooperuit terram per multos dies, et ita fere totum vinum amisimus in universo regno Francie. Racemi demum collecti adeo usti erant, quod nihil aliud esse videbantur quam artinum torculari jam pressum; nec vidi aliquem qui jactaret se habuisse vini quartam partem estimationis sue, quamlibet vini viridis et immaturi. Postea non cessavit pluere continue usque ad2 kalendas februarii 3 tantaque aquarum inundatio fuit, quod stagna pontes, molendina quamplurima et domicilia corruerunt.

1. dine (sic) Chr. 1219.

2. in Chr.

3. Février 1220.

4. plurima Chr.

Le dernier lundi d'août tombait le 26 en

CONTINUATION

DU MANUSCRIT DE PARIS (Lat. 5925).

11. Eo tempore quo Philippus rex Francorum, sicut predictum est, pugnabat contra Othonem imperatorem et Flandrenses in Flandria, bellabat2, Ludovicus primogenitus ejus contra Johannem regem Anglie in Andegavia, et eum fugavit viriliter de obsidione quam fecerat ad Rupem-Monachi. Quia vero pater et filius de tam magnis adversariis eodem tempore triumphare meruerunt, in ejusdem triumphi memoriam rex Philippus edificari fecit abbatiam de ordine Sancti Victoris Parisiensis, juxta Silvanectum3, que appellatur Victoria 4.

papa

celebra

2. Post hec tempora, Innocentius vit Rome concilium; vir clari ingenii, magne probitatis et sapientie, cui nullus secundus tempore suo; fecit enim mirabilia in vita sua. Eo anno quo concilium factum est, mortuus est idem Innocentius apud Perusium 5.

1. Voy. plus haut, page 299, note 10.

2. rebellabat ms.

3. Sitvanectenum (sic) ms.

4. Les fondements de l'abbaye de la Victoire ne furent jetés qu'au commencement du carême de l'année 1222. (Gall. christiana, X, col. 1503.)

5. On a vu plus haut (Guill. Arm., §§ 216 et 220) que le concile

3. Post hec Lodovicus primogenitus Philippi regis Francie perrexit in Angliam cum apparatu et exercitu valido contra Johannem regem Anglie. Londonienses statim eum receperunt; multe civitates ei se dederunt; barones de terra illa fere omnes eidem homagium fecerunt. Rex Johannes nimio terrore et timore perterritus, aufugit1; non multo post mortuus est. Barones Anglie Henrico filio Johannis regis Anglie statim adheserunt, Ludovicum turpiter relinquentes, spreto moderamine juramenti quod ei fecerant. Comperta ab eo proditione Anglorum, Ludovicus rediit in Franciam. Prefatus Johannes rex Anglorum terram suam jam posuerat sub protectione ecclesie Romane, et pape Innocentio de toto regno suo homagium fecerat. 4. Per hec tempora, Simon comes Montisfortis factus est comes Tolosanus, Innocentio papa procurante et rege Philippo concedente, propter hereticam pravitatem Albigensium et propter apostasiam Remundi comitis Tolosani. Et cum tota terra Albigensium dicto Simoni reddita fuisset, Albigenses et Tolosani contra juramentum et homagium venientes, Tolosani civitatem contra ipsum munierunt, quam dictus Simon viriliter obsedit; sed, in ipsa obsidione lapide percussus, vitam in fide catholica finivit.

5. Eo tempore quo Philippus rex Francorum magnanimus cepit infirmari, cometes horribilis apparuit in Occidente2, pretendens signum mortis ejusdem

de Latran eut lieu en novembre 1215 et qu'Innocent III ne mourut que le 16 juillet 1216.

1. affugit ms.

2. Cette comète fut visible pendant huit jours au commencement de juillet 1223. (Chron. de Guill. de Nangis, I, 169.)